Έχετε νιώσει ποτέ νοσταλγία όταν σκέφτεστε το παρελθόν; Τότε δεν είσαι μόνος. Σύμφωνα με έρευνα έρευνας , περίπου τα δύο τρίτα του ευρωπαϊκού κοινού νιώθουν νοσταλγία.

Η νοσταλγία ορίζεται ως ένα κατεξοχήν θετικό συναίσθημα που σχετίζεται με την ανάκληση αναμνήσεων σημαντικών γεγονότων, που συνήθως βιώνονται με άτομα που είναι κοντά μας. Και αυτά τα συναισθήματα μπορεί να μην περιορίζονται σε προσωπικές εμπειρίες: στην πολιτική, η νοσταλγία μπορεί να αναφέρεται σε μια λαχτάρα για ένα πιο ακμαίο παρελθόν ή σε χαμένες πολιτιστικές παραδόσεις.

Πάρτε το ιταλικό ακροδεξιό κόμμα, Fratelli d'Italia (Αδελφοί της Ιταλίας), το οποίο ηγείται σήμερα της κυβέρνησης συνασπισμού της χώρας. Το μανιφέστο του κόμματος το 2022 περιείχε πολυάριθμες νοσταλγικές αναφορές.

Ένας αξιοσημείωτος ισχυρισμός ήταν ότι «οι φυσικοί πόροι και η καλλιτεχνική κληρονομιά του έθνους είναι μια κληρονομιά που πρέπει να φυλάσσεται και να βελτιώνεται». Ένα άλλο ήταν ότι «οι ηλικιωμένοι αντιπροσωπεύουν την ιστορία μας: μια κληρονομιά εμπειριών, δεξιοτήτων, ταλέντων που βοήθησαν στη γέννηση και την ανάπτυξη του έθνους μας».

Τέτοιες δηλώσεις βασίζονται σε μια κοινή υπερηφάνεια για το παρελθόν του έθνους για να συνδυάσουν μια συναρπαστική αφήγηση.

Όλο και περισσότερο, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα νοσταλγικά συναισθήματα μπορούν να επηρεάσουν τις πολιτικές μας απόψεις. Πρόσφατες μελέτες για την Ολλανδία και την Τουρκία υποστηρίζουν αυτά τα ευρήματα.

Οι νοσταλγοί πολίτες είναι λιγότερο ικανοποιημένοι με την κυβέρνηση και είναι πιο πιθανό να ψηφίσουν ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα. Σε μια νέα δημοσίευση , εξετάσαμε τον βαθμό στον οποίο τα πολιτικά κόμματα κεφαλαιοποιούν τη νοσταλγική ρητορική στις εκστρατείες τους, αναλύοντας 1.650 προεκλογικά μανιφέστα που δημοσιεύθηκαν από κόμματα σε 24 ευρωπαϊκές δημοκρατίες μεταξύ 1946 και 2018.

Τα εκλογικά μανιφέστα, εξ ορισμού, περιέχουν κυρίως υποσχέσεις για το μέλλον. Είναι μια λίστα με δεσμεύσεις που ένα κόμμα υπόσχεται να εφαρμόσει εάν είναι μέρος μιας μελλοντικής κυβέρνησης. Αλλά ανακαλύψαμε επίσης ότι, κατά μέσο όρο, περίπου το 10% ενός κομματικού μανιφέστου είναι αφιερωμένο στη συζήτηση του παρελθόντος .

Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη: βασιλεύει η νοσταλγία

Διαπιστώσαμε ότι τα πάρτι στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και στη Νότια Ευρώπη είναι πιο νοσταλγικά από εκείνα της Βόρειας και της Δυτικής Ευρώπης. Το μέσο μανιφέστο στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη περιελάμβανε 44 νοσταλγικές προτάσεις ανά 1.000 προτάσεις, ενώ στη δυτική και βόρεια Ευρώπη, το μέσο μανιφέστο περιέχει λιγότερες από τις μισές.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι πολλά από τα πιο νοσταλγικά πάρτι σε όλη την ήπειρο έχουν χαρακτηριστεί ως εθνικιστικά από ερευνητές στο Manifesto Project . Παραδείγματα άκρως νοσταλγικών εθνικιστικών κομμάτων περιλαμβάνουν Όλοι για τη Λετονία, η Εσθονική Λαϊκή Ένωση, η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα, οι Σουηδοί Δημοκράτες και η Γαλλική Εθνική Συσπείρωση (πρώην Εθνικό Μέτωπο).

Τούτου λεχθέντος, αν και οι εθνικιστές είναι πιο επιρρεπείς στη νοσταλγία, η νοσταλγική ρητορική είναι εμφανής σε όλο το πολιτικό φάσμα και βρέθηκε σε οκτώ στα δέκα μανιφέστα με κάποια μορφή.

Διαβάστε περισσότερα: Αμφισβητούμενη μνήμη στην Ιταλία της Τζόρτζια Μελόνι: πώς το ακροδεξιό κόμμα της διεξάγει μια λεπτή εκστρατεία για τον εορτασμό των φασιστικών μορφών

Φαίνεται επίσης ότι ο πολιτισμικός συντηρητισμός παρά ο οικονομικός συντηρητισμός κάνει ένα κόμμα πιο πιθανό να χρησιμοποιήσει τη νοσταλγία. Η νοσταλγική ρητορική αντιμετωπίζει πολιτιστικά ζητήματα πολύ πιο συχνά από τα οικονομικά θέματα.

Αυτό είναι αποκαλυπτικό για τη νοσταλγία ως συσκευή. Τα κόμματα φαίνεται να χρησιμοποιούν στρατηγικά νοσταλγικές αναφορές και επιλέγουν να εστιάζουν είτε στο παρελθόν, είτε στο παρόν ή στο μέλλον όταν μιλούν για ένα δεδομένο θέμα, ανάλογα με το ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο.

Άλλες έρευνες δείχνουν ότι τα κόμματα τείνουν να πλαισιώνουν την εκπαιδευτική, οικονομική και περιβαλλοντική πολιτική με έμφαση στο μέλλον, ενώ η πολιτική ασφάλειας, μετανάστευσης και άμυνας αναφέρεται συχνότερα με έμφαση στο παρελθόν.

Γιατί έχει σημασία

Δεν υπάρχει τίποτα εγγενώς λάθος με τη νοσταλγία, αλλά η χρήση της νοσταλγίας στην πολιτική εκστρατεία είναι, εξ ορισμού, στρατηγική. Και η επικράτηση του στα έγγραφα που εξετάσαμε υποδηλώνει ότι τα μέρη το βλέπουν σαφώς ως χρήσιμο εργαλείο.

Αλλά η εστίαση στο παρελθόν δεν πρέπει να αντικαταστήσει την κριτική αξιολόγηση των σχεδίων ενός κόμματος για το μέλλον. Ένα νοσταλγικό συναίσθημα, όπως «οι ιστορικές αγορές μας, οι πόλεις των καθεδρικών ναών και η παρθένα ύπαιθρός μας ζηλεύει ο κόσμος», δεν είναι εκλογική υπόσχεση.

Ως εκ τούτου, η χρήση του θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια συσκευή για τη συσκότιση όταν ένα κόμμα δεν έχει συγκεκριμένες λύσεις ή προτάσεις για το μέλλον του έθνους που επιδιώκει να κυβερνήσει. Δεδομένης της τάσης μας προς τη νοσταλγία, θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί ως αφηγηματική συσκευή που θα μπορούσε να παρέχει κάλυψη σε μέρη που επιδιώκουν να εισαγάγουν δυνητικά αμφιλεγόμενες πολιτικές.

Έρευνες σχετικά με πολιτικές όπως ο έλεγχος των όπλων, η μετανάστευση και η κοινωνική δικαιοσύνη δείχνουν ότι οι ψηφοφόροι μπορούν να παρασυρθούν σε κατευθύνσεις που συνήθως δεν ακολουθούσαν εάν τους παρουσιάζονται ταυτόχρονα νοσταλγικά μηνύματα.

Εάν τα κοινωνικά συντηρητικά κόμματα το έχουν αναγνωρίσει ως ισχυρό ρητορικό εργαλείο, ίσως τα κοινωνικά προοδευτικά κόμματα θα μπορούσαν να βρουν έναν τρόπο να το χρησιμοποιήσουν και για πιο θετικούς λόγους. Δεδομένου ότι ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας έχει νοσταλγικά συναισθήματα, τέτοια μηνύματα είναι απίθανο να εξαφανιστούν σύντομα από τον πολιτικό λόγο.