Το Κακουργιοδικείο των Βρυξελλών έκρινε δύο Ρουάντα ένοχους για εγκλήματα πολέμου και γενοκτονία την Παρασκευή 22 Δεκεμβρίου. Ο Séraphin Twahirwa, 66 ετών, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και διατάχθηκε η άμεση σύλληψή του. Ο Pierre Basabose, 76 ετών, θα τεθεί σε φυλάκιση λόγω κατάστασης ψυχικής ανεπάρκειας. Η καταδίκη πυροδότησε επεισόδιο, με έναν από τους δικηγόρους του πρώτου κατηγορούμενου να επιτίθεται στα μέλη των ενόρκων.

Και οι δύο άνδρες ήταν κοντά στο καθεστώς που ηγείτο εκείνη την εποχή ο Πρόεδρος Juvénal Habyarimana. Η δίκη έδειξε ότι βρίσκονταν στην καρδιά της γενοκτονικής μηχανής που τέθηκε σε κίνηση μετά την επίθεση της 6ης Απριλίου 1994, η οποία οδήγησε στο θάνατο του κ. Habyarimana και του ομολόγου του από το Μπουρούντι, Cyprien Ntaryamira.

Το αεροπλάνο των δύο ηγετών καταρρίφθηκε από πύραυλο ενώ πλησίαζε στο αεροδρόμιο του Κιγκάλι. Ένα γεγονός που σηματοδότησε το ξέσπασμα της γενοκτονίας των Τούτσι και τη σφαγή των αντιπάλων των Χούτου και προκάλεσε 800.000 έως 1 εκατομμύριο θανάτους.

Αυτή η δίκη, η έκτη του είδους της στο Βέλγιο, διεξήχθη βάσει του νόμου της καθολικής δικαιοδοσίας για εγκλήματα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο που διαπράχθηκαν στο εξωτερικό από άτομα που διαμένουν στο Βέλγιο. Ο Pierre Basabose είχε αποκτήσει το καθεστώς του πολιτικού πρόσφυγα πριν από μια πιο εμπεριστατωμένη έρευνα από τις υπηρεσίες μετανάστευσης. Η Séraphin Twahirwa διέμενε παράνομα μετά την απόρριψη πολλών αιτημάτων ασύλου.

Η δίκη που τελείωσε θα έχει τονίσει, περισσότερο από τις προηγούμενες, τη σημασία του βιασμού ως άλλου όπλου των γενοκτονιών: Séraphin Twahirwa, ψευδώνυμο «Πρόεδρος», «Raïs» ή «Kihebe» – ο τελευταίος όρος σημαίνει και στους δύο «τρομοκράτες». και «ανελέητος» –, έπρεπε επίσης να λογοδοτήσει για τουλάχιστον δώδεκα βιασμούς. Και αυτή είναι η πρώτη φορά που κάποια θύματα ήρθαν αντιμέτωπα με τον επιθετικό τους.

Πολύ βίαιο και σκληρό

Οι γυναίκες, ως επί το πλείστον πίσω από κλειστές πόρτες, έκαναν ανατριχιαστικές μαρτυρίες για βιασμούς που διαπράχθηκαν μπροστά σε παιδιά και συζύγους πριν τα θύματα σκοτωθούν, τρυπηθούν, μερικές φορές θάφτηκαν ζωντανά. «Αυτές είναι μαρτυρίες που θα μας στοιχειώνουν για πάντα», σχολιάζει ^{η Michèle} Hirsch, μια από τις δικηγόρους των αστικών διαδίκων.

Μάρτυρες είπαν ότι ο Σεραφίν Τουαχίρουα είχε πράγματι αρχίσει να βιάζει τις συζύγους των Τούτσι που θεωρούνται συνεργοί του Πατριωτικού Μετώπου της Ρουάντα, μετά από επίθεση που πραγματοποιήθηκε από την Ουγκάντα από αυτό το κόμμα το 1990. Κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας, ανέφερε την πράξη της Η κατηγορία ήταν ότι ρώτησε την Ιντερχαμβέ πολιτοφύλακες, εξτρεμιστές Χούτου τους οποίους οδήγησε στην περιοχή Κιγκάλι, για να του φέρουν γυναίκες Τούτσι. Έτσι βίασε μια γυναίκα που ήταν συνάδελφός του πριν από τη γενοκτονία και στη συνέχεια τη σκότωσε εν ψυχρώ όταν άρχισε.

Γιος αστυνομικού, μέλος της οικογένειας της συζύγου του προέδρου Habyarimana, η οποία του πρόσφερε ισχυρές προστασίες, ο κατηγορούμενος χαρακτηρίστηκε ως πολύ βίαιος και σκληρός. Ένας πρώην υπουργός που κατέφυγε στην Ελβετία, ο Τζέιμς Γκασάνα, είπε ότι αναγκάστηκε να παραιτηθεί και να φύγει από την προεδρία επειδή αρνήθηκε να παρέμβει σε νομικές διαδικασίες που στόχευαν τον κ. Twahirwa, ύποπτο για ανθρωποκτονία.

Από το πρωί της 7ης Απριλίου 1994, οι πολιτοφύλακες υπό τις διαταγές του κ. Twahirwa ανέλαβαν δράση. Ο αδερφός της συζύγου του, ένας Τούτσι, πίστευε ότι θα προστατευόταν επανενώνοντας την οικογένειά του με έναν φίλο του οποίου το σπίτι, κατόπιν εντολής του Twahirwa, προστατεύονταν από το Interhamwe. Στην πραγματικότητα, ήταν απλώς μια τακτική για να φέρεις κοντά τους Τούτσι: τρεις εβδομάδες αργότερα ο «πρόεδρος» έφτασε με ένοπλους άνδρες, χωρίς να λυπάται ούτε τα μέλη της οικογένειάς του. Ένας μάρτυρας ισχυρίστηκε ότι τριάντα άτομα δολοφονήθηκαν σε αυτήν την περίπτωση.

Η σημερινή κυβέρνηση της Ρουάντα, η οποία είχε εκδώσει διεθνές ένταλμα σύλληψης κατά του Σεραφίν Τουαχίρουα – έφυγε από τη χώρα για τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό το 1994 και έφτασε στο Βέλγιο το 2006 – τον τοποθέτησε ξανά στη λίστα με τους κύριους γενοκτονούς.

Βοήθεια στην υλική πραγματοποίηση της γενοκτονίας

Ο Pierre Basabose, πρώην στρατιώτης που έγινε μέλος της προεδρικής φρουράς και στη συνέχεια επιχειρηματίας, ήταν χρηματοδότης του Εθνικού Ρεπουμπλικανικού Κινήματος για την Ανάπτυξη και τη Δημοκρατία, του προεδρικού κόμματος και του Interhamwe, στο οποίο κατηγορήθηκε ότι είχε παραδώσει όπλα.

Αυτός ο άνδρας, που παρουσιάστηκε ως ο «ανώτερος» του Twahirwa, κατηγορήθηκε επίσης ότι βοήθησε ουσιαστικά στη διεξαγωγή της γενοκτονίας. Ήταν, επιπλέον, μέτοχος της Radio-Télévision Libre des Mille Collines, με το παρατσούκλι «Radio-Télévision la Mort» ή «Radio Machette», θυμάται ^{η Me} Maureen Lambert, άλλη δικηγόρος των πολιτικών διαδίκων. Ο σταθμός ήταν διάσημος για τη διάδοση μίσους κατά του πληθυσμού των Τούτσι και τη μετάδοση εκκλήσεων για φόνο κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας.

Ο Pierre Basabose είχε συντάξει λίστες με άτομα που έπρεπε να εξαλειφθούν, οργάνωσε ελέγχους, διέταξε επιθέσεις με χειροβομβίδες και μετά έδωσε εντολή να σκάψουν ομαδικούς τάφους. Ο δικηγόρος του, ο οποίος ισχυρίστηκε την άνοια του πελάτη του και αρνήθηκε κατηγορηματικά όλα τα επιχειρήματα της εισαγγελίας καθώς και όλες τις μαρτυρίες που προσδιορίζουν τον Basabose ως βασίλισσα της γενοκτονίας, δεν κατάφερε να τον σώσει από τη δίωξη. Εάν ο Pierre Basabose δεν είχε φυλακιστεί, αναμφίβολα θα είχε καταδικαστεί σε βαριά ποινή, αφού ο εισαγγελέας είχε ζητήσει είκοσι πέντε χρόνια κράτηση.

Οι ψυχίατροι και η κριτική επιτροπή θεώρησαν ότι ο εβδομήκοντος είχε, ούτως ή άλλως, τέλεια συνείδηση τη στιγμή των γεγονότων. «Μπορεί να μην σκότωσε με τα ίδια του τα χέρια, αλλά θα μπορούσε να τον είχε πιτσιλίσει μόνο το αίμα των θυμάτων», υποστήριξε ^{ο κ.} Λάμπερτ.