Η Πορτογαλία έχει ένα από τα πιο ανοιχτά καθεστώτα μετανάστευσης στην Ευρώπη, όπου ο αριθμός των αλλοδαπών διπλασιάζεται μέσα σε πέντε χρόνια, εν μέρει λόγω των ανθρώπων από τη Νότια Ασία που έρχονται να εργαστούν στη γεωργία, το ψάρεμα και τα εστιατόρια. Η εισροή μεταναστών ενθαρρύνεται από τη σοσιαλιστική κυβέρνηση, η οποία βρίσκεται στην εξουσία από τα τέλη του 2015, αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει εάν η χώρα στραφεί προς τα δεξιά μετά τις εκλογές της 10ης Μαρτίου.

«Τους χρειαζόμαστε»

Το 2018, υπήρχαν λιγότεροι από μισό εκατομμύριο από αυτούς και πέρυσι ένα εκατομμύριο αλλοδαποί ζούσαν στην Πορτογαλία, ή κάθε δέκατος κάτοικος, σύμφωνα με στοιχεία της κρατικής υπηρεσίας για την ένταξη, τη μετανάστευση και το άσυλο (AIMA). Οι Βραζιλιάνοι, που έχουν μακροχρόνιους ιστορικούς δεσμούς με τη χώρα, παραμένουν η μεγαλύτερη κοινότητα με σχεδόν 400.000 άτομα, ακολουθούμενοι από Βρετανούς και άλλους Ευρωπαίους. Αλλά 58.000 Ινδοί και 40.000 Νεπάλ είναι ήδη περισσότεροι από μετανάστες από πρώην πορτογαλικές αφρικανικές αποικίες όπως η Αγκόλα και το Πράσινο Ακρωτήριο.

"Ο κύριος λόγος για τον οποίο ο αριθμός των μεταναστών στην Πορτογαλία αυξάνεται είναι ότι χρειάζονται", δήλωσε ο Luis Goes Pinheiro , επικεφαλής της AIMA, εξηγώντας ότι η χώρα έχει τον γηραιότερο πληθυσμό μετά την Ιταλία.

Μακριά από τα θερμοκήπια γύρω από το Σάο Τεοτόνιο, ο Λουίς Κάρλος Βίλα εξαρτάται επίσης από ξένους εργάτες για να μαζεύουν μήλα σε μια απομονωμένη γωνιά της βορειοανατολικής Πορτογαλίας. «Δεν έχω άλλη επιλογή», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο και πρόσθεσε: «Έχουμε έναν ηλικιωμένο πληθυσμό και δεν υπάρχουν πλέον αγροτικοί εργαζόμενοι». Έξι Ινδοί εργάζονται σκληρά στα περιβόλια του στην Carrazeda de Ansiaes.

«Λατρεύω την Πορτογαλία», είπε ο Happy Singh , ένας Σιχ από το Παντζάμπ. «Τα χρήματα είναι καλά, η δουλειά είναι καλή και το μέλλον είναι καλό. Δεν υπάρχει μέλλον στην Ινδία».

Η Vila απασχολεί τους αλλοδαπούς εργάτες της εντελώς νόμιμα μέσω γραφείων ευρέσεως εργασίας και βλέπει σε αυτά λίγο από το οικογενειακό της ιστορικό. «Ο πατέρας μου έπρεπε επίσης να μεταναστεύσει (στη Γαλλία) για να κερδίσει τα προς το ζην», είπε.

«Γενναιόδωρη χώρα»

Ακόμη και μεταξύ των πιο παραδοσιακών αλιευτικών κοινοτήτων της Πορτογαλίας, όπως το Caxinas κοντά στο Πόρτο, σύμβολο της ισχυρής θαλάσσιας κληρονομιάς της χώρας, τα μισά πληρώματα είναι Ινδονήσιοι.

Στο τιμόνι της τράτας των 20 μέτρων, ο Jose Luis Gomes , καπετάνιος όπως ο πατέρας και ο παππούς του, παραιτήθηκε από το γεγονός ότι οι συμπατριώτες του δεν θέλουν πλέον να κάνουν αυτή τη σκληρή δουλειά όταν μπορούν να κερδίζουν καλύτερα αλλού. Ο Ιάβας ψαράς Saeful Ardani , 28 ετών, κάνει το τέταρτο συμβόλαιό του 18 μηνών με την Gomes. Είπε στους δημοσιογράφους ότι «οι Ινδονήσιοι ψαράδες που εργάζονται στην Πορτογαλία δεν έχουν κανένα πρόβλημα.» «Και οι οικογένειές μας στο σπίτι δεν χρειάζεται να ανησυχούν γιατί δεν είμαστε παράνομοι».

Μια χώρα μεταναστών του 20ου αιώνα, η Πορτογαλία έχει γίνει προορισμός μετανάστευσης από τις αρχές του 21ου αιώνα. «Όποιοι δείκτες και αν κοιτάξετε, είναι μια από τις πιο γενναιόδωρες» χώρες στην Ευρώπη όσον αφορά τη μετανάστευση, δήλωσε ο Χόρχε Μαλχέιρος , ειδικός στη μετανάστευση στο Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας.

Από το 2007, η Πορτογαλία έχει εγκρίνει έγγραφα για όποιον δηλώνει εισόδημα. Το 2018, η σοσιαλιστική κυβέρνηση το επέκτεινε και σε όσους εισήλθαν παράνομα στη χώρα. Η νέα τροποποίηση του 2022 επέτρεπε στους αλλοδαπούς που αναζητούσαν εργασία μια προσωρινή βίζα έξι μηνών.

«Περισσότερος ρατσισμός»

«Οι πορτογαλικοί νόμοι δεν είναι τέλειοι, αλλά είναι καλύτεροι από ό,τι σε πολλές χώρες με οπισθοδρομικές πολιτικές», δήλωσε ο Timoteo Macedo από την οργάνωση Solidarity for Immigrants. Παρόλο που αυτοί οι νόμοι αποτρέπουν τραγωδίες που συμβαίνουν όταν άνθρωποι μεταφέρονται λαθραία αλλού και οι μετανάστες δεν ζουν με διαρκή φόβο απέλασης, δεν εμπόδισαν "μερικούς ανθρώπους να βγάλουν χρήματα από την ανθρώπινη δυστυχία", πρόσθεσε. Οι αρχές διέλυσαν δίκτυα λαθρεμπορίου στην περιοχή Alentejo, όπου οι αγροτικοί εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να ζουν σε απαράδεκτες συνθήκες.

Ακουμπισμένος στο μπαρ στο καφέ του στο Sao Teotoni, ο Mesch Khatri παραδέχτηκε ότι η εισροή ξένων έχει φέρει νέες προκλήσεις. «Τώρα υπάρχει περισσότερος ρατσισμός. Στους Πορτογάλους δεν αρέσει όταν στο σπίτι μένουν 10 ή 15 άνθρωποι που δεν μιλούν πορτογαλικά», πρόσθεσε η σύζυγός του Ρίτου.

Η Julia Duarte εργάζεται εθελοντικά σε μια φιλανθρωπική οργάνωση δίπλα στο κέντρο όπου περίπου 20 παιδιά βοηθούν με τα μαθήματά τους και μόνο ένα από αυτά έχει πορτογαλικό όνομα. Με καταγωγή από το Alentejo, ο 78χρονος εργάστηκε στη Λισαβόνα πριν αποσυρθεί και επιστρέψει στο Sao Teotonio. «Νόμιζα ότι θα μπορούσα να απολαύσω τη συνταξιοδότησή μου ειρηνικά – τότε συνέβη η χιονοστιβάδα» των μεταναστών εργατών, είπε. «Πολύς κόσμος και πολύς κόσμος, όλοι ψάχνουν δουλειά, διαμονή… Τότε κατάλαβα ότι πρόκειται για καλούς ανθρώπους», λέει.

Οικογενειακή επανένωση

Τέτοια είναι η απαίτηση που η ΜΚΟ κατά της φτώχειας Taipa έχει μετατοπίσει το επίκεντρό της στη βοήθεια των μεταναστών να ενσωματωθούν. «Πριν από δέκα ή 15 χρόνια, δεν ήμασταν έτοιμοι για αυτό», παραδέχτηκε η πρόεδρός του, Teresa Barradas . «Είναι πολύ μεγάλο θέμα για μια κοινότητα που ήταν πιο κλειστή και δεν ήταν συνηθισμένη σε τόσο μεγάλες πολιτισμικές διαφορές». Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους μετανάστες είναι η έλλειψη στέγης, «ειδικά για οικογένειες», πρόσθεσε.

Ο πορτογαλικός νόμος επιτρέπει την οικογενειακή επανένωση και "αυτό παίζει μεγάλο ρόλο στην καταπολέμηση των προκαταλήψεων, επειδή βλέπετε ότι οι γείτονές σας είναι μια οικογένεια που έχει παιδιά στο σχολείο με τα δικά σας", είπε ο Barradas.

Ο Pinheiro , επικεφαλής της κρατικής υπηρεσίας ένταξης, συμφωνεί. «Η οικογενειακή επανένωση είναι εξαιρετικά σημαντική για τη διασφάλιση της πλήρους ενσωμάτωσης και εξημέρωσης των μεταναστών, ειδικά στις αγροτικές περιοχές».

Υπάρχουν πολύ περισσότεροι Νοτιοασιάτες άντρες παράδοσης ποδηλάτων στη Λισαβόνα από ό,τι πριν. Κατά τη διάρκεια της προσευχής της Παρασκευής, εκατοντάδες μουσουλμάνοι κάνουν ουρά για να μπουν σε ένα από τα δύο τζαμιά στα στενά δρομάκια της Mouraria, μια μεσαιωνική συνοικία των Μαορί.

"Οδός Μπαγκλαντές"

Ο κεντρικός της δρόμος, Rua do Benformoso, έχει τώρα τόσα πολλά καταστήματα και εστιατόρια της Βεγγάλης που έχει ονομαστεί "Οδός Μπαγκλαντές", δήλωσε ο Yasir Anwar , ένας 43χρονος Πακιστανός. Ήρθε το 2010 χωρίς βίζα μετά από μια σύντομη παραμονή στη Δανία και τη Νορβηγία. Έζησε υπό την απειλή της απέλασης μέχρι που μπόρεσε να αποκτήσει έγγραφα χάρη σε μια αλλαγή του νόμου το 2018.

Αφού γύρισε την πόλη πουλώντας λουλούδια σε μπαρ και εστιατόρια, ο Anwar έπιασε δουλειά σε έναν ιδιοκτήτη εστιατορίου που του δίδαξε τη γλώσσα και πώς να ετοιμάζει πορτογαλικό φαγητό. Τώρα περιμένει την πορτογαλική υπηκοότητα, την οποία θα έπρεπε κανονικά να λάβει μετά από πέντε χρόνια νόμιμης διαμονής στη χώρα, και ελπίζει ότι μια μέρα θα μπορέσει να φέρει τη γυναίκα του και τα δύο παιδιά του.

«Όταν ήρθα, δεν υπήρχε τίποτα για εμάς», είπε ο Anwar, ο οποίος τώρα είναι εθελοντής στην οργάνωση Solidarity for Immigrants. Έκτοτε, «η Πορτογαλία έγινε μια καλή χώρα για τους μετανάστες και τους υποδέχεται με ανοιχτές αγκάλες».

Παρά την πρόσφατη άνοδο του ακροδεξιού κόμματος Chege, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι «η μετανάστευση δεν θεωρείται καυτό ζήτημα στην Πορτογαλία και ότι, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, η αντίδραση στη μετανάστευση παραμένει θετική», είπε ο Pinheiro. Ακόμα κι αν η Chega, η οποία ιδρύθηκε μόλις το 2019, λάβει σχεδόν το 20% της υποστήριξης των ψηφοφόρων στις δημοσκοπήσεις πριν από τις εκλογές, η μετανάστευση βρίσκεται επί του παρόντος μόνο στην έβδομη θέση στη λίστα των προτεραιοτήτων της.