Όταν ο στρατός της Μιανμάρ πραγματοποίησε πραξικόπημα την 1η Φεβρουαρίου 2021, πολλοί υπέθεσαν ότι η ιστορία θα επαναλαμβανόταν. Η χούντα, με δεκαετίες εμπειρίας στην καταστολή και τεράστια δύναμη πυρός, θεωρήθηκε «πολύ μεγάλη για να αποτύχει». Προηγούμενες εξεγέρσεις το 1988 και το 2007 είχαν καταπνιγεί βάναυσα, όπως και οι διαδηλώσεις κατά του πραξικοπήματος που έγιναν στις αρχές του 2021. Ωστόσο, τέσσερα χρόνια αργότερα, το κίνημα αντίστασης της Μιανμάρ αψήφησε τις προσδοκίες, αναγκάζοντας τον στρατό σε μια χαμένη μάχη.

Η χούντα έχει χάσει τον έλεγχο τεράστιων περιοχών σε μια αποκεντρωμένη και εξαιρετικά προσαρμοστική αντίσταση. Στα τέλη του 2023, συντονισμένες επιθέσεις από εθνοτικές ένοπλες οργανώσεις (EAOs) κατέστρεψαν τη στρατηγική θέση της χούντας και μέχρι το 2024, οι δυνάμεις της αντίστασης προχωρούσαν προς την πρωτεύουσα Naypyidaw, το προπύργιο του στρατού. Αυτή η ανθεκτικότητα πηγάζει από αλλαγές στον λαό, στο πεδίο της μάχης και στη φύση της αντίστασης από το δημοκρατικό άνοιγμα της Μιανμάρ (2011-2021).

Σε αντίθεση με τα προηγούμενα κινήματα, η σημερινή αντίσταση της Μιανμάρ λειτουργεί σαν κοπάδι ψαριών: αποκεντρωμένη, προσαρμοστική και αδύνατο να συντρίψει με ένα μόνο χτύπημα. Μοιάζει επίσης με ένα κοπάδι χήνων, που περιστρέφεται ηγεσία για να διατηρήσει την ορμή. Αυτή η ρευστή δομή έχει μετατρέψει την αντιληπτή αποδιοργάνωση σε στρατηγική δύναμη, επιτρέποντας στις δυνάμεις αντίστασης να διατηρήσουν αδυσώπητη πίεση και να αντισταθούν στην εξωτερική χειραγώγηση από μεγάλες δυνάμεις όπως η Κίνα.

Μια Αποκεντρωμένη και Προσαρμοστική Αντίσταση

Η αντίσταση της Μιανμάρ εμφανίζεται κατακερματισμένη: αποτελείται από ένα μείγμα Δυνάμεων Λαϊκής Άμυνας (PDFs), εθνοτικών ένοπλων οργανώσεων (EAOs), τοπικών πολιτοφυλακών και της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (NUG) χωρίς ενοποιημένη διοίκηση. Σε αντίθεση με την Ουκρανία, όπου η στρατιωτική αντίσταση λειτουργεί υπό μια κεντρική κυβέρνηση, οι δυνάμεις κατά της Χούντας της Μιανμάρ στερούνται ενός ενιαίου ηγέτη ή αρχηγείου.

Ωστόσο, αυτό είναι μια δύναμη παρά μια αδυναμία. Όπως η εκτροφή των ψαριών, διαφορετικές ομάδες λειτουργούν ημι-ανεξάρτητες αλλά μοιράζονται νοημοσύνη, πόρους και έναν κοινό στόχο: την ανατροπή της χούντας και την εγκαθίδρυση μιας ομοσπονδιακής δημοκρατίας.

Αυτό το αποκεντρωμένο μοντέλο προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα. Πρώτον, δεν υπάρχει κανένας ηγέτης για την εξάλειψη της χούντας. Η δολοφονία ή η σύλληψη ενός διοικητή δεν ακρωτηριάζει το κίνημα. Δεύτερον, δεν υπάρχει κεντρικό στρατηγείο για να καταστρέψει η χούντα. Ομάδες αντίστασης είναι διασκορπισμένες σε πολλές περιοχές, δυσκολεύοντας τις επιθέσεις μεγάλης κλίμακας. Τρίτον, αυξάνει την προσαρμοστικότητα της αντίστασης στις συνθήκες του πεδίου μάχης. Όταν το ένα μέτωπο επιβραδύνεται, οι επιθέσεις κλιμακώνονται σε ένα άλλο, κρατώντας τη χούντα εκτός ισορροπίας.

Αυτή η δομή επέτρεψε στην αντίσταση να διατηρήσει μια παρατεταμένη εκστρατεία, εξουδετερώνοντας το πλεονέκτημα της χούντας σε δύναμη πυρός και πόρους.

The Flying Cheese Effect

Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές εξεγέρσεις που βασίζονται σε μια μόνο κυρίαρχη φατρία, η αντίσταση της Μιανμάρ ακολουθεί έναν σχηματισμό ιπτάμενων χήνων, με την ηγεσία να εναλλάσσεται με βάση τη δυναμική του πεδίου μάχης.

Μέχρι στιγμής έχουν υπάρξει τέσσερα «κύματα» ηγεσίας.

1. The NUG και PDFs (2021–2022): Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (NUG) παρείχε πολιτική κατεύθυνση κατά τα πρώτα στάδια της αντίστασης, ενώ τα PDF εξαπέλυσαν επιθέσεις αντάρτικων πόλεων, διακόπτοντας τον έλεγχο της χούντας και θέτοντας το έδαφος για μεγαλύτερες επιθέσεις.
2. Εθνοτικές Ένοπλες Οργανώσεις (2023): Τον Οκτώβριο του 2023, ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός Ta'ang, (TNLA), ο Στρατός Εθνικής Δημοκρατικής Συμμαχίας της Μιανμάρ (MNDAA) και ο Στρατός Arakan (AA) ξεκίνησαν την Επιχείρηση 1027, καταλαμβάνοντας μεγάλες πόλεις, στρατιωτικές βάσεις και εμπορικούς δρόμους στη βόρεια πολιτεία Shancinta.
3. Στρατός Arakan (τέλη 2023 – αρχές 2024): Η AA ξεκίνησε μια μεγάλη επίθεση στην πολιτεία Rakhine, καταλαμβάνοντας περισσότερο έδαφος και αναγκάζοντας τον στρατό σε υποχώρηση. Αυτό απέδειξε την ευελιξία της αντίστασης, καθώς διαφορετικές φατρίες πήραν το προβάδισμα σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.
4. Επίθεση πολλαπλών μετώπων EAO (2024–Σήμερα): Μέχρι τις αρχές του 2024, σχεδόν όλες οι μεγάλες EAO – συμπεριλαμβανομένων των Kachin Independence Army (KIA), Karen National Defense Force (KNDF), Karen National Liberation Army (KNLA) και Chin εθνοτικών ένοπλων ομάδων – είχαν ξεκινήσει τις δικές τους επιχειρήσεις. Αυτή η πολυμέτωπη στρατηγική υπερέκτεινε τη χούντα και έφερε την αντίσταση πιο κοντά στο Naypyidaw.

Αυτή η εκ περιτροπής ηγεσία αποτρέπει την εξάντληση, εξασφαλίζει συνεχή πίεση και εμποδίζει οποιαδήποτε μεμονωμένη παράταξη να κυριαρχεί, καθιστώντας το κίνημα επίσης ανθεκτικό σε εξωτερικές χειραγώγηση, ιδιαίτερα από την Κίνα. Αυτή η εκ περιτροπής ηγεσία ήταν επιτυχής επειδή, όπως οι χήνες, όλες οι ομάδες μοιράζονται μια σαφή κατανόηση της συλλογικής κατεύθυνσης και προορισμού τους.

Γιατί χάνει η Χούντα

Σε αντίθεση με την αντίσταση, οι στρατιωτικές δυνάμεις της χούντας έχουν χάσει το σκοπό τους, υποφέροντας από πρωτοφανείς αποστασίες και μαζικές παραδόσεις, αποδεικνύοντας την έλλειψη κατευθυντικότητας και ενότητας. Ο στρατός της Μιανμάρ βρίσκεται τώρα σε απαράδεκτη θέση. Σε αντίθεση με προηγούμενες εξεγέρσεις, αντιμετωπίζει μια εξέγερση σε ολόκληρη τη χώρα χωρίς σαφές κέντρο βάρους, μια δικτυωμένη αντίσταση που προσαρμόζεται πιο γρήγορα από την άκαμπτη ιεραρχία της και μια γενιά μαχητών που αρνούνται να επιστρέψουν στη στρατιωτική κυριαρχία.

Η Κίνα, που αρχικά αντιστάθμισε τα στοιχήματά της, έκτοτε έχει υποστηρίξει τη χούντα. Μετά την πτώση του Lashio, της de facto πρωτεύουσας του βόρειου κράτους Shan, τον Αύγουστο του 2024, το Πεκίνο πίεσε τις βόρειες EAOs, όπως το MNDAA και το TNLA, να υποχωρήσουν. Ενώ αυτή η επιβράδυνση της ορμής στο βορρά, η αποκεντρωμένη αντίσταση επέτρεψε σε άλλες ομάδες, όπως οι AA, KNDF, KIA και KNLA, να κλιμακώσουν τις επιθέσεις αλλού. Πολλά από τα βασικά έργα υποδομής της Κίνας βρίσκονται τώρα σε περιοχές που ελέγχονται από την αντίσταση, περιορίζοντας την επιρροή του Πεκίνου στο κίνημα. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ, η ASEAN και οι περιφερειακοί παράγοντες αναγνωρίζουν την αυξανόμενη δύναμη της αντίστασης της Μιανμάρ, αλλά παραμένουν προσεκτικοί.

Ο δρόμος μπροστά: Προς ένα ομοσπονδιακό μέλλον;

Η αντίσταση της Μιανμάρ ξαναγράφει τους κανόνες της εξέγερσης. Ενώ εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις – συντονισμός της διακυβέρνησης σε απελευθερωμένες περιοχές, διαχείριση διαφορετικών πολιτικών συμφερόντων και διασφάλιση σταθερότητας μετά τη χούντα – η προσαρμοστική του δομή του δίνει ένα στρατηγικό πλεονέκτημα. Η πτώση του Naypyidaw μπορεί να μην είναι επικείμενη, αλλά η χούντα δίνει μια χαμένη μάχη ενάντια σε ένα κίνημα που είναι πιο ευέλικτο, αποφασιστικό και συνεκτικό από ποτέ.

Το μέλλον της Μιανμάρ δεν βρίσκεται πλέον στα χέρια του στρατού: διαμορφώνεται από εκείνους που αρνούνται να ζήσουν κάτω από αυτό.