Η αποκατάσταση της ζημιάς που προκλήθηκε στον τομέα των τεχνών και του πολιτισμού από τις προηγούμενες δύο διαδοχικές διοικήσεις του PiS δεν θα είναι εύκολη.

Οι πολιτιστικές πολιτικές του κόμματος ήταν μια ευρύτερη εκστρατεία για την προώθηση ενός εθνικιστικού, καθολικού λόγου, με επίκεντρο τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων, τις πατριαρχικές οικογενειακές αξίες και τη δόξα του πολωνικού κράτους.

Ως μέρος αυτής της στρατηγικής, το PiS προσπάθησε να καταστείλει την τέχνη αμφισβητώντας την εθνικιστική του ατζέντα, αλλά με τρόπο που δεν φαινόταν απροκάλυπτα σαν λογοκρισία. Ανέπτυξε δύο βασικές στρατηγικές για το σκοπό αυτό: την επανεκπλήρωση των εθνικών τεχνών και των πολιτιστικών ιδρυμάτων με πιστούς του PiS και την εφαρμογή νόμων για τη βλασφημία για να εκφοβίσει τους καλλιτέχνες.

Κατά τη διάρκεια της οκταετούς θητείας του PiS, παρενέβησαν σε περισσότερα από 23 εθνικά καλλιτεχνικά και πολιτιστικά ιδρύματα για να αφαιρέσουν εξαιρετικά καταρτισμένους σκηνοθέτες που είχαν παρουσιάσει καλλιτέχνες ή δημιουργικά έργα που ήταν επικριτικά για την κυβέρνηση ή υποστήριζαν αξίες που δεν ευθυγραμμίζονταν με την καθολική βάση του κόμματος. αντικαθιστώντας τους σε πολλές περιπτώσεις με πιστούς του κόμματος.

Ένα παράδειγμα της έκτασης του ελέγχου περιεχομένου έλαβε χώρα το 2015, όταν ο υπουργός Πολιτισμού του PiS Piotr Glinski ακύρωσε την παραγωγή του Πολωνικού Θεάτρου του Princess Dramas: Death and the Maiden I-V λόγω της υποτιθέμενης «πορνογραφικής φύσης» ορισμένων από τις σκηνές. .

Στη συνέχεια, ο Γκλίνσκι απέλυσε τον διευθυντή του θεάτρου και τον αντικατέστησε με έναν πρώην ηθοποιό χωρίς σκηνοθετική εμπειρία, ο οποίος ακύρωσε επίσης αρκετές από τις τακτικές παραγωγές του θεάτρου.

Μια έκθεση του 2022 από την Artistic Freedom Initiative (AFI), Cultural Control: Censorship and Suppression in Poland , διαπίστωσε ότι το PiS μπόρεσε να επιτύχει τόσο εκτεταμένη επανεκπροσώπηση χρησιμοποιώντας ένα κενό πολιτικής για να αποφύγει τις προβλεπόμενες διαδικασίες προσλήψεων με βάση την αξία σε πολιτιστικά ιδρύματα υπέρ της μονομερούς διορίζοντας ηγέτες, πολλοί από τους οποίους είχαν ελάχιστη έως καθόλου εξειδίκευση στις τέχνες.

Οι πολωνικές τέχνες και τα πολιτιστικά ιδρύματα είδαν στη συνέχεια μια αύξηση της λογοκρισίας σε έργα που επικρίνουν το κόμμα ή την Καθολική εκκλησία ή που αφορούσαν θέματα που σχετίζονται με τα δικαιώματα LGBTQ+, την πρόσβαση στις αμβλώσεις ή τον φεμινισμό.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης στη δουλειά είναι η αφαίρεση του φεμινιστικού έργου της Natalia LL, Consumer Art, από το Εθνικό Μουσείο της Βαρσοβίας το 2019, η οποία πυροδότησε μαζικές διαμαρτυρίες. Η απόφαση ελήφθη από τον σκηνοθέτη Jerry Miziołek, ο οποίος διορίστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού χωρίς ανοιχτό διαγωνισμό το 2018. Ο Miziołek συνέχισε να αφαιρεί άλλα φεμινιστικά έργα στη θητεία του.

Η κυβέρνηση του Τουσκ πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει την προηγούμενη χρήση των νόμων περί βλασφημίας από τον PiS για να επικυρώσει την καλλιτεχνική έκφραση.

Ενώ η πλειονότητα των κρατών της ΕΕ έχει καταργήσει τέτοιους νόμους ή τους επέτρεψε να τεθούν σε αχρηστία, το PiS άσκησε κατηγορίες εναντίον καλλιτεχνών για «προσβολή θρησκευτικών συναισθημάτων» σύμφωνα με το άρθρο 196 του Ποινικού Κώδικα της Πολωνίας, οι κυρώσεις για τις οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν ποινή έως και τριών ετών. Στη φυλακή.

Το 2020, 149 υποθέσεις βλασφημίας κατατέθηκαν στις εισαγγελίες του κράτους.

Σε μια εξέχουσα υπόθεση, η καλλιτέχνης και ακτιβίστρια για τα δικαιώματα LGBTQ+ Elżbieta Podleśna συνελήφθη, κατηγορήθηκε και δικάστηκε για παραβίαση του άρθρου 196 για την πράξη διανομής φυλλαδίων με το έργο τέχνης της, Maria of Equality, που απεικονίζει την Παναγία με φωτοστέφανο ουράνιου τόξου.

Ενώ η Podleśna αθωώθηκε τελικά, ήταν αντικείμενο μηνών αρνητικής κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης. Οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν σε συνέντευξη μοιράστηκαν πώς τέτοιες υποθέσεις είχαν σοβαρό αντίκτυπο στην επαγγελματική και προσωπική τους ζωή, καθώς έχασαν ευκαιρίες εργασίας, ξόδεψαν χιλιάδες σε νομικές αμοιβές και υπέστησαν αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις από εκστρατείες δυσφήμισης με μεγάλη δημοσιότητα.

Δύο βασικά βήματα

Ως δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ερευνητής που ειδικεύεται στην προστασία και την προώθηση της καλλιτεχνικής ελευθερίας, συνιστούμε στην κυβέρνηση Τουσκ να ενεργήσει γρήγορα σε δύο σημεία για την άρση των περιορισμών και την ενίσχυση της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης στην Πολωνία.

Πρώτον, η νέα κυβέρνηση πρέπει να ενεργήσει για να αποκαταστήσει την ανεξαρτησία των τεχνών και των πολιτιστικών θεσμών της Πολωνίας, αναθεωρώντας τον νόμο για την οργάνωση και τη διεξαγωγή πολιτιστικών δραστηριοτήτων, ώστε να απαιτείται ένας αξιοκρατικός διαγωνισμός για όλες τις ηγετικές θέσεις σε εθνικούς καλλιτεχνικούς και πολιτιστικούς φορείς. Αυτό θα εξασφαλίσει την ανεξαρτησία του προγραμματισμού και του περιεχομένου στα πολιτιστικά ιδρύματα.

Δεύτερον, η κυβέρνηση του Τουσκ πρέπει να αναλάβει δράση είτε για την κατάργηση του νόμου περί βλασφημίας στο σύνολό του είτε για τη μεταρρύθμιση του νόμου αφαιρώντας τις ποινές φυλάκισης, μειώνοντας πιθανά πρόστιμα και εφαρμόζοντας ένα αντικειμενικό πρότυπο για τη βλασφημία που δεν σταθμίζει δυσανάλογα τις θρησκευτικές ευαισθησίες ενός ατόμου που προσβάλλεται από άλλους. ελεύθερος λόγος.

Μια τέτοια μεταρρύθμιση θα οδηγήσει σε ενισχυμένη προστασία για δημιουργικές εκφράσεις, η οποία με τη σειρά της θα ενθαρρύνει τον δημόσιο διάλογο, την πολιτική δέσμευση και τη συμμετοχή των πολιτών, όλα θεμελιώδη για μια υγιή και ευημερούσα δημοκρατία.

Εάν η κυβέρνηση Τουσκ αποτύχει να λάβει μέτρα για να διασφαλίσει την ανεξαρτησία των τεχνών, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ένα μελλοντικό πολιτικό κόμμα θα προσπαθήσει ξανά να πολιτικοποιήσει τους πολιτιστικούς θεσμούς και να περιορίσει την ελεύθερη έκφραση, ενδεχομένως με ακόμη πιο διαρκή αποτελέσματα.

Από την άλλη πλευρά, εάν ο Τουσκ μεταρρυθμίσει την πολιτιστική διαχείριση και τη νομοθεσία που χρησιμοποιείται για τον περιορισμό της δημιουργικής έκφρασης, θα επιτρέψει τον πλουραλιστικό διάλογο, θα επιβεβαιώσει τη σημασία της καλλιτεχνικής έκφρασης σε μια σύγχρονη δημοκρατία και θα ενδυναμώσει την κοινωνία των πολιτών να χρησιμεύσει ως προπύργιο κατά της κατάχρησης εξουσίας.