Η εκρηκτική κατάσταση ασφαλείας του Πακιστάν που ξεπηδά από τα δυτικά σύνορά του αιφνιδιάζει πολλούς πολιτικούς σχολιαστές, ειδικά δεδομένης της στενότερης ιστορικής συνεργασίας του Ισλαμαμπάντ με τους Ταλιμπάν. Από τις 15 Αυγούστου 2021, οι Ταλιμπάν ακολούθησαν την πολιτική της συνεχούς εχθρότητας για τις συλλήψεις ασφαλείας του Ισλαμαμπάντ, αμφισβητώντας ακόμη και την προηγούμενη σχέση τους με το Πακιστάν. Το πρόσωπο των Ταλιμπάν αντικατοπτρίζεται μέσω της χορηγίας και της στέγασης αντιπακιστανικών μαχόμενων ομάδων όπως το Tehrik-e-Taliban Pakistan (TTP) και της αυξανόμενης οικειότητας με την Ινδία και το Ιράν, που θεωρούνται κυρίως οι περιφερειακοί ανταγωνιστές του Πακιστάν.

Η προφανής εξήγηση για την απομάκρυνση των Ταλιμπάν από το Πακιστάν, όπως σημειώνουν πολλοί Αφγανοί ειδικοί, είναι η δυσπιστία και ο σκεπτικισμός που συγκέντρωσε το Πακιστάν τις δύο δεκαετίες παρουσίας του συνασπισμού υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, που περιλάμβανε υποστήριξη των δυτικών δυνάμεων κατά των Ταλιμπάν και των συμμάχων τους.

Υπό την πίεση των τότε κυβερνήσεων των ΗΠΑ, το Πακιστάν ξεκίνησε πολυάριθμες στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον εκείνων των μαχητών ομάδων που ήταν οι βασικοί υποστηρικτές της αφγανικής αντίστασης κατά των ΗΠΑ. Αυτές οι ενέργειες περιλάμβαναν την Επιχείρηση Al-Mizan (2002-2006), την Επιχείρηση Rah-e-Haq (2007), την Επιχείρηση Sher-e-Dil (2008), την Επιχείρηση Zalzala (2008-2009), την Επιχείρηση Sirat-e-Mustaqeem (2008) και την Επιχείρηση Rah-e-Rah200. Επί του παρόντος, υπάρχει η επιχείρηση Azm-e-Istehkam. Αυτές οι στρατιωτικές επιχειρήσεις αφήνουν μια οδυνηρή κληρονομιά στο Πακιστάν.

Οι συνθήκες έγιναν ακόμη χειρότερες για τους Ταλιμπάν όταν το Πακιστάν, μετά από παρότρυνση των ΗΠΑ, διεξήγαγε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της Αλ Κάιντα στο Πακιστάν, βασικό εταίρο των Ταλιμπάν εναντίον των ΗΠΑ. Επιπλέον, το Ισλαμαμπάντ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη σύλληψη πολλών βασικών στελεχών της Αλ Κάιντα, όπως ο Αμπού Ζουμπαϊντά, ο Ραμζί μπιν αλ-Σίμπ και ο Σαρίμπ Αχμάντ. Ο Ayman al-Zawahiri, ο επικεφαλής του δικτύου της Αλ Κάιντα, σκοτώθηκε σε έναν ξενώνα στην Καμπούλ το 2022, φέρεται να είχε ένα drone από το Πακιστάν.

Τα τιμωρητικά μέτρα του Πακιστάν δεν περιορίζονταν μόνο στις συμμαχικές ομάδες. ακόμη και οι ίδιοι οι Ταλιμπάν έγιναν θύμα αυτής της εκστρατείας. Αρκετές προσωπικότητες των Ταλιμπάν, όπως ο Μουλάς Μπραντάρ και ο Μουλάς Αμπντούλ Σαλάμ Ζάεφ, συνελήφθησαν και βασανίστηκαν σε σημείο που εξακολουθεί να παραμένει στο μυαλό της ηγεσίας των Ταλιμπάν.

Η παρέμβαση του Πακιστάν στις εσωτερικές υποθέσεις του Αφγανιστάν ήταν πάντα ένα επίμαχο ζήτημα μεταξύ των δύο χωρών. Το Ισλαμαμπάντ έχει υιοθετήσει αυτή την αποικιακή κληρονομιά προσπαθώντας να χρησιμοποιήσει το Αφγανιστάν για να επιτύχει ένα στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι της Ινδίας μέσω μιας στρατιωτικής στρατηγικής που είναι γνωστή ως «η πολιτική του στρατηγικού βάθους». Όπως επικρίθηκε από τον Mohammad Yaqoob Mujahid, «Δεν επιτρέπουμε ξένες παρεμβάσεις στα εσωτερικά μας ζητήματα… Ιστορικά, η προσέγγισή μας ήταν ότι οι Αφγανοί είναι αυτοί που πρέπει να λάβουν αυτές τις αποφάσεις».

Έλλειμμα εμπιστοσύνης: Ο καταλύτης για την ανοιχτή εχθρότητα

Λόγω του αβέβαιου ρόλου της στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, η αξιοπιστία του Πακιστάν ως αξιόπιστου εταίρου στα μάτια των Ταλιμπάν αντιμετωπίζει πολλά ερωτήματα. Η έλλειψη εμπιστοσύνης φαίνεται προφανώς να είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την πρόσφατη μετατόπιση της πολιτικής των Ταλιμπάν από το Πακιστάν. Είναι εμφανές στην ακλόνητη υποστήριξη του TTP σε βάρος του Πακιστάν, στο ζήτημα της Γραμμής Ντουράντ και στην αυξανόμενη οικειότητα με τους περιφερειακούς αντιπάλους του Πακιστάν όπως η Ινδία και το Ιράν.

Οι Ταλιμπάν εξέφρασαν την έντονη αντίθεσή τους στον φράχτη των συνόρων του Πακιστάν αποσυναρμολογώντας και καταστρέφοντας την υποδομή περίφραξης. Ο Σουχάιλ Σαχίν έχει απορρίψει ανοιχτά τη νομιμότητα της Γραμμής Ντουράντ, αναφερόμενος σε αυτήν ως «απλώς μια γραμμή». Από την επιστροφή τους στην εξουσία, οι Ταλιμπάν έχουν επικεντρωθεί στρατηγικά στο ζήτημα των συνόρων για να προκαλέσουν εθνικιστικά συναισθήματα και να αποκτήσουν δημόσια νομιμότητα τόσο για θρησκευτικούς όσο και για εθνικιστικούς λόγους.

Ένα άλλο επίμαχο ζήτημα είναι ο οπλισμός του TTP από τους Ταλιμπάν. Σε απάντηση στο αίτημα του Πακιστάν για αυστηρή δράση κατά της οργάνωσης, ο Zabiullah Mujahid παρατήρησε ότι η οργάνωση δεν πρέπει να θεωρηθεί υπεύθυνη για τις αδυναμίες ασφάλειας ενός άλλου έθνους, συμβουλεύοντας το Πακιστάν να χειριστεί αποτελεσματικά τις περιστάσεις του. Η έκθεση του ΟΗΕ αναφέρει, «Οι Ταλιμπάν συνέχισαν να προσφέρουν υλικοτεχνική και επιχειρησιακή βοήθεια, καθώς και οικονομική υποστήριξη στο TTP· η οικογένεια του [ηγέτη του TTP] Noor Wali Mehsud έλαβε μηνιαία επιδότηση 3 εκατομμυρίων Αφγανών (περίπου 43.000 δολάρια).

Επιπλέον, η αυξανόμενη τάση των Αφγανών Ταλιμπάν για την Ινδία είναι υπεραρκετή για να αποκαλύψει τις πραγματικές προθέσεις των Ταλιμπάν. Η Ινδία εργάζεται για να ενισχύσει τους δεσμούς της με το σημερινό καθεστώς των Ταλιμπάν. Και τα δύο έθνη επικεντρώνονται σε οικονομικές εταιρικές σχέσεις και διαδρομές διαμετακόμισης. Οι Ταλιμπάν επαίνεσαν επίσης την Ινδία για την ανθρωπιστική υποστήριξή της. Η Ινδία έχει επίσης βελτιώσει το εμπόριο μέσω του λιμανιού Chabahar στο Ιράν. Η αυξανόμενη σχέση μεταξύ της Ινδίας και των Ταλιμπάν είναι αναμφίβολα ένα προειδοποιητικό σημάδι για το Πακιστάν. Ο Μουλά Γιακούμπ, ο γιος του ιδρυτή των Ταλιμπάν, Μουλά Ομάρ, δηλώνει την επιθυμία του να καλλιεργήσει φιλικούς και σεβασμούς δεσμούς με την Ινδία.

Εκτός από την παρουσία της Ινδίας, η παρουσία της Τεχεράνης στην Καμπούλ των Ταλιμπάν είναι γεμάτη περιπλοκές για το Πακιστάν. Λόγω του γεγονότος ότι παρέχει στο Αφγανιστάν μια πρόσθετη οικονομική, διπλωματική και ασφάλεια λεωφόρο για να παρακάμψει την ανυπόφορη παρέμβαση του Πακιστάν. Μειώνοντας την αρχική αποστροφή που βασίζεται σε σεχταριστές, οι Ταλιμπάν προωθούν τώρα μια προσέγγιση οικονομικού προσανατολισμού στην αντιμετώπιση της Τεχεράνης, όπως η συμφωνία της Τσαμπαχάρ .

Σε απάντηση στον αποσχισμό των Ταλιμπάν από το Πακιστάν, το Ισλαμαμπάντ άρχισε να στέλνει πίσω 1,7 εκατομμύρια Αφγανούς πρόσφυγες χωρίς έγγραφα. Σε μια προειδοποίηση προς το Πακιστάν σχετικά με την κατάσταση των προσφύγων, ο Mullah Yaqoob, ο προσωρινός υπουργός Άμυνας του Αφγανιστάν, δήλωσε ότι το Ισλαμαμπάντ θα αντιμετωπίσει συνέπειες για αυτήν την κρίση που δημιουργήθηκε από ανθρώπινες ενέργειες. Η αντεπίδραση του Πακιστάν δεν θα οδηγήσει πουθενά την κατάσταση. Η ανάγκη είναι να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του ελλείμματος εμπιστοσύνης, το οποίο έχει καταστρέψει την περιφερειακή ειρήνη.

Ο Muhammad Nauman Akhter είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στη Διεθνή Πολιτική από το Πανεπιστήμιο Shandong, στην πανεπιστημιούπολη Qingdao, Κίνα. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι αυτές του συγγραφέα.