Από τότε που εγκαινιάστηκε η δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ, ο κόσμος παρακολουθεί με ένα μείγμα ελπίδας και αγωνίας καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές των ΗΠΑ έχουν απομακρυνθεί άγρια από τα μακροχρόνια καθιερωμένα πρότυπα. Ο ισχυρισμός του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι οι ΗΠΑ επωμίστηκαν ένα υπερβολικό βάρος, μαζί με τις απαιτήσεις για μεγαλύτερες συνεισφορές από την Ευρώπη, την Ιαπωνία και άλλους συμμάχους, ακόμη και τα σχόλια που υπονομεύουν τις ίδιες τις συμμαχίες, έχουν κλονίσει την ενότητα που επιζητούσε επίμονα η κυβέρνηση Μπάιντεν. Με τη βαθιά δυσπιστία του προς τους διεθνείς θεσμούς, ο Τραμπ έχει ήδη υπογράψει εκτελεστικό διάταγμα για την απόσυρση των ΗΠΑ από την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Εν τω μεταξύ, η κατάργηση της USAID έχει προκαλέσει σοκ στους τομείς της βοήθειας σε όλο τον κόσμο.

Για την Ασία, η πιο σημαντική αποκάλυψη ήταν η απόρριψη του οικονομικού παγκοσμιοποίησης από τον Τραμπ και η σαφής κλίση του προς τον προστατευτισμό. Τα τιμολόγια θεωρούνται συχνά ως μια μορφή «συναλλακτικής» διπλωματίας: υψηλοί δασμοί ενδέχεται περιστασιακά να απειλούνται, αλλά εφόσον ικανοποιούνται οι απαιτήσεις, τελικά δεν εφαρμόζονται. Ο Τραμπ προκάλεσε σοκ σε όλο τον κόσμο ανακοινώνοντας –και στη συνέχεια αναστέλλοντας– αυτό που αποκάλεσε «αμοιβαίους δασμούς», οι οποίοι στην πραγματικότητα υπολογίστηκαν με βάση τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ με τους μεμονωμένους εμπορικούς εταίρους τους. Μέσα σε λίγα λεπτά, ο Τραμπ είχε καταστρέψει την ελεύθερη και ανοιχτή οικονομική τάξη που υποστηρίζεται από το σύστημα GATT/ΠΟΕ. Αυτές οι απότομες αλλαγές στην οικονομική πολιτική των ΗΠΑ έχουν εγείρει σοβαρές ανησυχίες στην Ανατολική Ασία και στην περιφερειακή βιομηχανία, η οποία βασίζεται σε αλυσίδες εφοδιασμού που βασίζονται σε ανοιχτές διασυνοριακές επιχειρήσεις.

Ενώ η Κίνα έχει σημειώσει γρήγορα κέρδη, οι ΗΠΑ παραμένουν η εξέχουσα υπερδύναμη του κόσμου. Προχωρώντας, ωστόσο, είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ θα επιδιώξουν τα δικά τους συμφέροντα αντί να είναι ο πρωταρχικός πυλώνας της παγκόσμιας τάξης, όπως ήταν σε όλη τη μεταψυχροπολεμική περίοδο. Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η στροφή προς το είδος της συμπεριφοράς που ιστορικά συνδέθηκε συνήθως με μεγάλες δυνάμεις δεν ξεκίνησε με την κυβέρνηση Τραμπ, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια μακροπρόθεσμη τάση. Ωστόσο, οι πολιτικές του Τραμπ ειδικότερα έχουν ανατρέψει τα δίκτυα συμμαχιών, τους διεθνείς θεσμούς, την οικονομία και τις παγκόσμιες αξίες σε πολλούς τομείς. Κατέστησαν επίσης σαφές πόσο εξαρτημένη ήταν η Ασία και ο υπόλοιπος κόσμος από τις ΗΠΑ

Με την ραγδαία αυξανόμενη αβεβαιότητα στην περιφερειακή τάξη στην Ασία, η Ιαπωνία και οι χώρες της ASEAN πρέπει να συνεργαστούν πιο στενά από ποτέ. Ωστόσο, η συνεργασία τους δεν αλλάζει την πραγματικότητα ότι εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Από την πλευρά της, η Ιαπωνία είναι μέρος μιας συμμαχίας και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ για τη δική της ασφάλεια. Από την εμφάνιση της Κίνας ως μεγάλης δύναμης, η Ιαπωνία έχει εντείνει τη συνεργασία ασφαλείας με τις ΗΠΑ σε διάφορους τομείς. Οι Φιλιππίνες βασίζονται επίσης σε μεγάλο βαθμό στις ΗΠΑ για την ασφάλεια, ιδιαίτερα σε σύγκριση με άλλες χώρες της ASEAN. Η Ταϊλάνδη είναι σύμμαχος των ΗΠΑ, ενώ η Σιγκαπούρη και η Μαλαισία συνεργάστηκαν ανεπίσημα με τις ΗΠΑ στον τομέα της άμυνας, επιδιώκοντας να διατηρήσουν τη συνεχή παρουσία των ΗΠΑ στη Νοτιοανατολική Ασία ως αντίσταση στην Κίνα. Ωστόσο, καμία χώρα δεν είναι τόσο στενά ευθυγραμμισμένη με τις ΗΠΑ στον τομέα της άμυνας όσο η Ιαπωνία.

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ της Ιαπωνίας και της Νοτιοανατολικής Ασίας στον τομέα των αξιών. Ο Σιγκαπούρης Bilahari Kausikan, πρώην διπλωμάτης και γνωστός σχολιαστής, έχει υποστηρίξει (για παράδειγμα στο Foreign Affairs ) ότι οι προσπάθειες του Τραμπ να διαλύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς στις ΗΠΑ δεν αποτελούν μείζον μέλημα στη Νοτιοανατολική Ασία, όπου ο σκεπτικισμός απέναντι στις δυτικές αξίες ήταν πάντα παρών. Η Ιαπωνία είναι διαφορετική. Ενώ υπάρχει σκεπτικισμός και αντίσταση σε έναν δυτικοκεντρικό κόσμο, η μεταπολεμική Ιαπωνία έχει ενστερνιστεί τις αξίες των προηγμένων δημοκρατικών χωρών ως πρότυπο. Έχει επιτύχει αυτές τις αξίες σε κάποιο βαθμό και έχει οικοδομήσει μια ειρηνική, δημοκρατική κοινωνία. Αυτό το επίτευγμα έχει πλέον γίνει μέρος της εθνικής ταυτότητας της Ιαπωνίας. Για πολλούς Ιάπωνες, είναι δύσκολο να απομακρυνθούν από αυτό που συμβαίνει στις ΗΠΑ, τις οποίες βλέπουν εδώ και καιρό ως μοντέλο.

Το Τόκιο πρέπει τώρα να αντιμετωπίσει έναν αναδυόμενο εμπορικό πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, μαζί με έντονες αλλαγές στην πολιτική των ΗΠΑ. Η Ιαπωνία δεν είναι μέρος μιας περιφερειακής οργάνωσης όπως η ASEAN, η οποία λειτουργεί ως φραγμός έναντι των εξωτερικών πιέσεων και προκλήσεων. Είναι αλήθεια ότι η ενεργή ανεξάρτητη διπλωματία των χωρών της ASEAN, όπως η ένταξη της Ινδονησίας στις BRICS, είναι αξιοσημείωτη, και αυτό εγείρει το ερώτημα πόσο ακόμη μπορεί να διατηρηθεί η κεντρική θέση της ASEAN. Ωστόσο, ήταν ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι τον Φεβρουάριο, η Μαλαισία, ενεργώντας ως πρόεδρος της ASEAN, αναφέρθηκε στα σχέδια για μια σύνοδο κορυφής ΗΠΑ-ASEAN με στόχο την έκφραση περιφερειακών απόψεων σχετικά με τις δασμολογικές πολιτικές των ΗΠΑ. Ανεξάρτητα από το εάν αυτή η πρωτοβουλία έχει αποτέλεσμα, οι χώρες της ASEAN διαθέτουν τουλάχιστον ένα πλαίσιο για τον συντονισμό των ατομικών απόψεων σχετικά με τις εξωτερικές προκλήσεις και τη συλλογική διαπραγμάτευση με εξωτερικές δυνάμεις. Αυτό είναι κάτι που λείπει από την Ιαπωνία.

Ενώ αναγνωρίζουν αυτές τις διαφορές, τόσο η Ιαπωνία όσο και η ASEAN πρέπει να συνεργαστούν για να δημιουργήσουν ένα εξαιρετικά προβλέψιμο στρατηγικό περιβάλλον στην περιοχή και να εργαστούν για να διατηρήσουν την οικονομική τάξη όσο το δυνατόν πιο ελεύθερη και ανοιχτή. Αυτό θα απαιτήσει μια πολύπλευρη και περίπλοκη διπλωματική προσέγγιση που περιλαμβάνει την ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων με μεγάλες δυνάμεις, μεσαίες δυνάμεις και μικρές χώρες. Τώρα περισσότερο από ποτέ είναι ζωτικής σημασίας η Ιαπωνία και οι χώρες του ASEAN να ενισχύσουν τις εταιρικές σχέσεις.