Τον Φεβρουάριο, κατά τη διάρκεια της κοινής ενημέρωσης τύπου με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο Πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε το σχέδιό του για τη Γάζα που συνεπαγόταν την επανεγκατάσταση του παλαιστινιακού πληθυσμού της Γάζας στη γειτονική Ιορδανία και την Αίγυπτο, τα καθεστώτα των οποίων, ήλπιζε ο Τραμπ, θα «άνοιγαν τις καρδιές τους» για να εξασφαλίσουν την επιτυχία αυτού του σχεδίου. Η μετατροπή της Γάζας σε «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής» θα συνεπαγόταν τη μεταφορά της από το Ισραήλ στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη συμβολή των πλούσιων μοναρχιών του Κόλπου στην ανοικοδόμησή της. Το Σχέδιο προκάλεσε σημαντικές αντιδράσεις από τους Άραβες συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών, καταργώντας την ελπίδα για συνεργασία από την Ιορδανία και την Αίγυπτο, την οποία ο Τραμπ είχε υποθέσει με σιγουριά. Τα σχόλια του Τραμπ, αντίθετα, προκάλεσαν μια αντικινητοποίηση του Αραβικού Συνδέσμου , ο οποίος συγκλήθηκε στο Ριάντ και το Κάιρο για να συζητήσει την ανοικοδόμηση της Γάζας, καταγγέλλοντας τα έργα του Τραμπ για τη Λωρίδα της Γάζας. Η υπεράσπιση της πρότασης από τον Steve Witkoff και τον Mike Waltz δεν ειρήνευσε τις αραβικές ευαισθησίες. Σε μια σημαντική υποχώρηση από το φιλόδοξο σχέδιό του, που δεν μοιάζει με αυτό που οραματίζονται λαϊκιστές ισχυροί όπως ο Τραμπ, ανακοίνωσε ότι το Σχέδιο της Γάζας δεν θα ήταν δεσμευτικό για τους Άραβες συμμάχους των ΗΠΑ.

Το Σχέδιο της Γάζας είναι ένα στοιχείο των παραβατικών πολιτικών του Τραμπ για την Παλαιστίνη και τη Μέση Ανατολή. Λαϊκιστές ηγέτες όπως ο Τραμπ, καθώς και οι συνομήλικοί του στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη, πλαισιώνουν με συνέπεια σαρωτικές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική των εθνών τους στη γραμματική του εθνικού συμφέροντος. Ωστόσο, αυτή η έρευνα για τα μερίδια των ΗΠΑ, εστιάζοντας στον ρόλο τους στη Μέση Ανατολή ως μεγάλη δύναμη και διαμορφωτή κανόνων, θα αποκαλύψει πώς η πολιτική του Τραμπ στη Γάζα είναι βέβαιο ότι θα επιταχύνει την παρακμή των ΗΠΑ στην περιοχή και στα συστήματα συμμαχίας τους.

Αδιαφορία για το Διεθνές Δίκαιο

Το σχέδιο του Τραμπ για τη Γάζα έδωσε ελάχιστη επίγνωση του διεθνούς δικαίου ή της ιστορίας της περιοχής. Η απλοϊκή κατανόησή του, σε συνδυασμό με την ισραηλινοκεντρική ατζέντα του, απειλεί να αποξενώσει τους Άραβες συμμάχους του και να θέσει σε κίνδυνο τις Συμφωνίες του Αβραάμ που είχε υποστηρίξει στην πρώτη του θητεία. Οι βομβιστικοί ισχυρισμοί του Τραμπ για τη μετατροπή της Λωρίδας της Γάζας σε Ριβιέρα αντιβαίνουν στον Κανόνα 129 του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου που απαγορεύει τη βίαιη μεταφορά πληθυσμού. Αν και οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει το Καταστατικό της Ρώμης -και ο Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε αμέσως κυρώσεις στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) αφού το τελευταίο εξέδωσε εντάλματα κατά του Νετανιάχου και του τότε υπουργού Άμυνας του – η Παλαιστίνη είναι συμβαλλόμενο μέρος στο ΔΠΔ και το Δικαστήριο έχει την εξουσία να λαμβάνει μέτρα κατά του διεθνούς δικαίου στη Γάζα, ανεξάρτητα από τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Τα άρθρα 45 και 49 της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης αντιμετωπίζουν τον αναγκαστικό εκτοπισμό ως έγκλημα πολέμου.

Η προσάρτηση είναι αντίθετη με τα πρότυπα του διεθνούς δικαίου που έχουν δεσμευτεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ενώ ο Τραμπ μπορεί να μετρίασε τη ρητορική του σχετικά με το σχέδιο έξωσης της Γάζας, αυτό κατακλύθηκε από ακροδεξιούς Ισραηλινούς πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργού Οικονομικών του Ισραήλ. Δικαιώνοντας τις σιωνιστικές αντιλήψεις περί ισραηλινής κυριαρχίας στο παλαιστινιακό έδαφος, έχει καταλύσει τους εποίκους και τα στοιχεία της κυβέρνησης συνασπισμού που τους υποστηρίζει να διπλασιάσουν την επέκταση των εβραϊκών κοινοτήτων σε παλαιστινιακά εδάφη. Από την ανακοίνωση, έχουν σημειωθεί επτά περιστατικά βίας από εποίκους. Ο Μάικ Πομπέο, το 2019 , είχε ανατρέψει το Μνημόνιο του Χάνσελ, το 1978 , δηλώνοντας ότι οι ισραηλινοί οικισμοί πέρα από την Πράσινη Γραμμή δεν είναι «ασύμβατοι με το διεθνές δίκαιο καθεαυτό». Επιδεικνύοντας τη συνέχεια, ο Τραμπ ακύρωσε τις κυρώσεις σε Ισραηλινούς εποίκους που είχε επιβάλει ο Μπάιντεν. Γνωρίζοντας ότι έχει σύμμαχο στον Λευκό Οίκο ενθάρρυνε τον Νετανιάχου, η κυβέρνηση του οποίου ξεκίνησε την Επιχείρηση Σιδηρούν Τείχος στη Δυτική Όχθη για να εκδιώξει τους Παλαιστίνιους, μόλις δύο ημέρες μετά την έναρξη ισχύος της πρώτης φάσης της εκεχειρίας στη Γάζα-Ισραήλ.

Ελάχιστη λαϊκή νομιμότητα

Η πολιτική του Τραμπ για τη Γάζα έχει δικαιολογηθεί με βάση τη λαϊκή νομιμότητα για τη μετανάστευση μεταξύ των Γάζας. Ωστόσο, οι πολιτικές του δεν τον έχουν κερδίσει υποστηρικτές ούτε στο εσωτερικό ούτε στη Γάζα: σε μια δημοσκόπηση που διεξήχθη μεταξύ των κατοίκων της Γάζας, το 92% επέλεξε να μείνει στη Γάζα ή, εάν εκτοπίστηκε, να επιστρέψει στην πατρίδα του, αντί να μεταναστεύσει στην Ιορδανία ή την Αίγυπτο. Σχεδόν το 80% των Αμερικανών αντιτίθεται στην κατάληψη της Γάζας από τις ΗΠΑ, ενώ το 45% επικρίνει τις ενέργειες του Ισραήλ στον πόλεμο. Εν τω μεταξύ, ο Νετανιάχου βρίσκεται στο ναδίρ της δημοτικότητάς του, που επιδεινώνεται από ισχυρισμούς δωροδοκίας και αμφιλεγόμενες δικαστικές μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην επέκταση του νομοθετικού και εκτελεστικού ελέγχου στο δικαστικό σώμα. Ο συνασπισμός ακροδεξιών κομμάτων του Νετανιάχου βρέθηκε στο μάτι μαζικών διαδηλώσεων λόγω της συνεχούς αποτυχίας τους να φέρουν ομήρους στα σπίτια τους και να παρατείνουν τον πόλεμο. Υπάρχουν αμελητέοι λόγοι για να αρνηθούμε ότι τα χτυπήματα στη Χαμάς προωθούνται από την ευρετική πολιτική επιβίωση και την ιδεολογική του καταγωγή – ότι αυτός είναι ο πόλεμος εκτροπής του Νετανιάχου για να εκτρέψει την προσοχή από τα σκάνδαλά του, να αποφύγει την καταδίκη και να συσπειρώσει τους πολίτες γύρω από τη σημαία.

Διάβρωση της κατάστασης

Η απουσία λαϊκής νομιμότητας μαστίζει τις πολιτικές των ΗΠΑ στον πόλεμο Ισραήλ-Γάζας, και παρόλο που το ζήτημα δεν εμφανίζεται ιδιαίτερα στα ζητήματα που απασχολούν τους Αμερικανούς ψηφοφόρους, η λευκή κάρτα των ΗΠΑ προς το Ισραήλ θα καταστεί μη βιώσιμη, ειδικά καθώς οι ψηφοφόροι στην άλλη πλευρά του φράχτη συγκεντρώνουν υποστήριξη, ιδίως σε ακαδημαϊκά ιδρύματα, σε μια άνευ προηγουμένου πολωμένη κοινωνία. Η απρόβλεπτη πολιτική του Τραμπ στη Γάζα προκαλεί ανεπανόρθωτη ζημιά στο καθεστώς της Αμερικής ως μεγάλης δύναμης. Σύμφωνα με τους θεωρητικούς ρόλων, οι μεγάλες δυνάμεις δεν ορίζονται απλώς από τις αμυντικές και τεχνολογικές τους ικανότητες, το μέγεθος της γης και/ή τον πληθυσμό τους. Αντίθετα, είναι πιο συχνά η προθυμία τους να προβάλλουν ισχύ που διακρίνει τις μεγάλες δυνάμεις από τις πλούσιες σε πόρους δυνάμεις.

Ενώ οι κανόνες του φιλελεύθερου διεθνισμού έχουν αμφισβητηθεί σε αρκετές περιπτώσεις από τις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Τραμπ καταργεί τους διεθνείς κανόνες και την τάξη, που έχουν εγγραφεί από τις ΗΠΑ και καθορίζονται από τα συμφέροντά τους. Κατά συνέπεια, ενώ η υποχώρηση του εγγυητή της διεθνούς τάξης θα ωθήσει τον κόσμο βαθύτερα προς την αναρχία, οι χώρες μπορεί να ακολουθήσουν έναν ή και τους δύο δρόμους: πρώτον, να συσπειρωθούν πίσω από εναλλακτικά κέντρα εξουσίας. Δεύτερον, να ενισχύσουν τη μεγαλύτερη αλληλεγγύη εντός της ομάδας και να βρουν κοινές λύσεις σε κοινά προβλήματα ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, που είναι έτοιμη να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ, θα ενταθεί σε όλες τις περιοχές, αλλά κυρίως στη Μέση Ανατολή, από όπου οι ΗΠΑ προσπαθούν να περιορίσουν, τουλάχιστον μετά την περιστροφή του Ομπάμα στην Ασία . Όταν φανεί από το πρίσμα της ανόδου της Κίνας, η Μέση Ανατολή θα έλκεται προς την Κίνα. Αφού έγινε ο παγκόσμιος μεταποιητικός κόμβος, η Κίνα, το 1993 , έγινε καθαρός εισαγωγέας πετρελαίου, από τότε που αύξησε τα μερίδιά της στην περιοχή, όπως φαίνεται στους επεκτατικούς εμπορικούς της δεσμούς με το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, με το οποίο το εμπόριο της ξεπέρασε τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022 . Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στην περιοχή, με τις υψηλότερες επενδύσεις στην Πρωτοβουλία Belt and Road να κατευθύνεται προς τη Μέση Ανατολή το 2024. Ενώ, αφενός, ο Τραμπ ανακοίνωσε μονομερώς το σχέδιό του για τη Γάζα, αγνοώντας την ιδεολογική και δημογραφική κατάσταση που θέτει για την Ιορδανία και την Αίγυπτο, η Κίνα υπέγραψε μια συμφωνία αξίας 1,65 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τη Suedi. ως πύλη εισόδου στις αφρικανικές και ευρωπαϊκές αγορές. Η Κίνα βρίσκεται ήδη στο επίκεντρο του Οράματος 2030 της Σαουδικής Αραβίας, παρέχοντας την τεχνολογική και φυσική υποδομή στο φιλόδοξο NEOM του πρίγκιπα Σαλμάν. Η συνεπής υποστήριξη της Κίνας για μια λύση δύο κρατών και η αρχή της μη ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις απομακρύνει τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής από την τροχιά των ΗΠΑ.

Το σχέδιο του Τραμπ για τη Γάζα ώθησε αμέσως τα αραβικά κράτη να συγκεντρωθούν στο Ριάντ και το Κάιρο και να καταγράψουν μια εναλλακτική λύση για την ανοικοδόμηση της Παλαιστίνης στο πλαίσιο μιας λύσης δύο κρατών. Το σχέδιο ανοικοδόμησης ύψους 53 δισεκατομμυρίων δολαρίων κέρδισε υποστηρικτές στον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Βρετανία, κάτι που θα είναι κρίσιμο δεδομένης της εχθρότητας του Τραμπ για την ξένη βοήθεια. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία επέλεξαν την Κίνα αντί των ΗΠΑ για να μεσολαβήσουν μεταξύ τους το 2023. Η μονομερής λήψη αποφάσεων του Τραμπ αποξενώνει τους συμμάχους των ΗΠΑ που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ από το 1945: Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ θα αρχίσουν τελικά να υπονομεύουν τα αμερικανικά συμφέροντα στις αντίστοιχες περιοχές τους και το νόμισμα των αναδυόμενων, ιδίως σε αυτές τις εναλλασσόμενες συμμαχίες.

Με λίγα λόγια, το σχέδιο του Τραμπ για τη Γάζα επιδείνωσε τη διάβρωση της αμερικανικής επιρροής στην περιοχή. Η πολιτική του για την Παλαιστίνη και η επέκταση της λευκής κάρτας σε ένα αντιλαϊκό καθεστώς στο Ισραήλ προμηνύουν κατάρρευση της εμπιστοσύνης μεταξύ των Αράβων συμμάχων των ΗΠΑ. Οι δυτικές δυνάμεις προσπάθησαν να κατευθύνουν την εύθραυστη περιοχή από τις πρωτεύουσές τους ή, το πολύ, τα ανάκτορα μοναρχών και αυταρχών, υποτιμώντας τη δύναμη των δρόμων. Με καθημερινές, φορτωμένες με ρητορικές μονομερείς διακηρύξεις και εχθρότητα προς την αναπτυξιακή βοήθεια και τους διεθνείς θεσμούς, η ήπια δύναμη των ΗΠΑ βρίσκεται ήδη σε χάος. Μια αναβίωση του ριζοσπαστικού αντιαμερικανισμού και του αντισημιτισμού είναι εύλογη και πιθανότατα θα τροφοδοτηθεί από τις γεωπολιτικές ενέργειες της Αμερικής τόσο εντός όσο και εκτός της περιοχής. Η Κίνα, μολονότι απρόθυμη να μπει στο φαύλο κύκλο ασφάλειας της Μέσης Ανατολής, είναι απίθανο να χάσει την ευκαιρία να υπονομεύσει τις ΗΠΑ σε αυτή τη στρατηγική περιοχή. Η παραβατική, συναλλακτική και ενοριακή προσέγγιση της κυβέρνησης Τραμπ στις διεθνείς σχέσεις δεν προσφέρει λίγη όρεξη για διόρθωση πορείας.

[Φωτογραφία από τον Λευκό Οίκο, Public domain, μέσω Wikimedia Commons]

Οι απόψεις και οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι αυτές του συγγραφέα.

Ο Parth Seth είναι ερευνητής στο India Foundation, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα το Νέο Δελχί. Μελετά τη γεωπολιτική και τα ζητήματα της συνδεσιμότητας και της πολυμέρειας, ιδιαίτερα της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.