Ο Πολωνός πρωθυπουργός προτρέπει αυξήσεις των αμυντικών δαπανών καθώς οι Βαλτικές χώρες διακόπτουν τους δεσμούς τους με το ρωσικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας

Χρόνος ανάγνωσης: 4 λεπτά

Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ κάλεσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες διατηρώντας στενούς δεσμούς με τις ΗΠΑ, πριν από την έκτακτη σύνοδο κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών στο Παρίσι την Τρίτη 18 Φεβρουαρίου.

Η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να επιχειρήσει να διαπραγματευτεί μια ειρηνευτική συμφωνία για την Ουκρανία με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, χωρίς προηγούμενη διαβούλευση με τους ευρωπαίους συμμάχους ή την ίδια την Ουκρανία, έχει σημάνει συναγερμό στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ). Αυτή η κίνηση, σε συνδυασμό με την πρόσφατη λαϊκιστική κριτική του αντιπροέδρου των ΗΠΑ JD Vance για τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου στις 14 Φεβρουαρίου, έχουν εντείνει τους φόβους για ένα διατλαντικό ρήγμα.

Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Volodymyr Zelenskyy ενημερώθηκε για το 90λεπτο τηλεφώνημα του Τραμπ με τον Πούτιν στις 12 Φεβρουαρίου μετά το συμβάν, και πολλοί πολιτικοί της ΚΑΕ φοβούνται ότι μια βιαστική ειρηνευτική συμφωνία θα μπορούσε να οδηγήσει σε εδαφικές παραχωρήσεις και να υπονομεύσει την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Ο Τουσκ προειδοποίησε σε tweet ότι «Εάν εμείς, οι Ευρωπαίοι, αποτύχουμε να δαπανήσουμε πολλά για την άμυνα τώρα, θα αναγκαστούμε να ξοδέψουμε δέκα φορές περισσότερα εάν δεν αποτρέψουμε έναν ευρύτερο πόλεμο», προσθέτοντας ότι η δαπάνη της Πολωνίας ύψους 4,7% του ΑΕΠ για την άμυνα είναι η υψηλότερη μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, η Πρόεδρος της Σλοβενίας Natasa Pirc Musar επέκρινε την έκτακτη συνάντηση στο Παρίσι, δηλώνοντας ότι ήταν λάθος να μην προσκληθούν εκπρόσωποι από άλλες ευρωπαϊκές χώρες «Συμβολικά, οι διοργανωτές της συνόδου κορυφής στο Παρίσι δείχνουν στον κόσμο ότι δεν έχουν όλες οι χώρες της ΕΕ ίση μεταχείριση», είπε ο Musar σε δήλωση, σύμφωνα με την τοπική ειδησεογραφική ιστοσελίδα index.hr.

Η Βαλτική αποσύνδεση από το ρωσικό δίκτυο

Αυτό το πολιτικό πέρασμα μεταξύ των πολιτικών της ΚΑΕ ήρθε καθώς τα κράτη της Βαλτικής έκαναν μια αποφασιστική ρήξη από τη ρωσική επιρροή. Στις 15 Φεβρουαρίου, τα τρία κράτη της Βαλτικής – Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία – αποσυνδέθηκαν οριστικά από το ρωσικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας BRELL, τερματίζοντας μια πρακτική της σοβιετικής εποχής.

Η Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κάγια Κάλλας, κορυφαίος διπλωμάτης της ΕΕ, χαιρέτισε την κίνηση ως νίκη για την ευρωπαϊκή ενότητα και την ενεργειακή ανεξαρτησία. Η Ρωσία δεν μπορεί πλέον να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως εργαλείο εκβιασμού, πρόσθεσε ο Κάλλας, ο οποίος ήταν πρωθυπουργός της Εσθονίας την περίοδο 2021-24.

Η μετάβαση στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, που επιταχύνθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας και ανθεκτικότητας έναντι της γεωπολιτικής πίεσης από τη Μόσχα.

Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί προειδοποιούν για κατευνασμό

Μετά το τηλεφώνημα με τον Πούτιν, ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι οι ομάδες των ΗΠΑ και της Ρωσίας θα ξεκινήσουν αμέσως διαπραγματεύσεις και ότι θα ενημερώσει τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Έμπειροι πολιτικοί της ΚΑΕ επιμένουν ότι οποιαδήποτε διαρκής ειρήνη πρέπει να περιλαμβάνει την Ουκρανία ως βασικό ενδιαφερόμενο μέρος. Ο Gabrielius Landsbergis, υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας την περίοδο 2020–24, επέκρινε την προσέγγιση του Τραμπ, αποκαλώντας ότι «πέρα από το πεδίο της κατανόησης» ότι οι ειρηνευτικές συνομιλίες θα μπορούσαν να προχωρήσουν χωρίς την άμεση ανάμειξη της Ουκρανίας. Προέτρεψε την Ευρώπη να αντισταθεί σε οποιαδήποτε συμφωνία που θα αφήσει τα ουκρανικά εδάφη υπό ρωσικό έλεγχο.

«Αν η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να το αποτρέψει αυτό, τότε είναι μια μάχη χαμένη. Είναι η νίκη του Πούτιν. Δεν διακυβεύεται μόνο το μέλλον της Ουκρανίας – θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το μέλλον της Ευρώπης», είπε ο Landsbergis στην Kyiv Independent, προσθέτοντας ότι οι σκανδιναβικές και οι βαλτικές χώρες, που έχουν παράσχει περισσότερη βοήθεια στην Ουκρανία από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά έθνη, θα πρέπει να εκπροσωπούνται σε οποιεσδήποτε συζητήσεις.

Η πρέσβης της Εσθονίας στην Ουκρανία, Annely Kolk, επανέλαβε αυτή τη στάση, τονίζοντας ότι η Ρωσία ανταποκρίνεται μόνο στη δύναμη. Υποστήριξε ότι η Ευρώπη πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία, συμπεριλαμβανομένων των κυρώσεων στον σκιώδη στόλο της Ρωσίας και την κατάσχεση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, για να διατηρήσει την πίεση στη Μόσχα. «Δεν έχουμε ενισχύσει αρκετά την Ουκρανία τα τελευταία τρία χρόνια. Ο Πούτιν μπορεί να είναι έτοιμος για διαπραγματεύσεις, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ειλικρινής ή ότι θα τηρήσει τις υποσχέσεις του», πρόσθεσε ο Κολκ.

Ζητά για ισχυρότερες εγγυήσεις ασφάλειας

Ο Urmas Reinsalu, ο οποίος ήταν υπουργός Εξωτερικών της Εσθονίας το 2019-21 και το 2022-23, είπε ότι η έναρξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ Τραμπ και Πούτιν δεν είναι μια πολλά υποσχόμενη εξέλιξη και κάλεσε τους εκπροσώπους της ελεύθερης ευρωπαϊκής ηπείρου και της Ουκρανίας να βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Ο Ρεϊνσάλου επέμεινε ότι ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό πλαίσιο ασφάλειας απαιτεί ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και ισχυρές διατλαντικές εγγυήσεις ασφάλειας και προέτρεψε τους Ευρωπαίους ηγέτες να επιδείξουν αποφασιστικότητα με συγκεκριμένες ενέργειες και όχι λόγια.

Το υπουργείο Εξωτερικών της Λετονίας επανέλαβε αυτές τις ανησυχίες, δηλώνοντας ότι η συμμετοχή της Ουκρανίας στις ειρηνευτικές συνομιλίες είναι αδιαπραγμάτευτη. Σε ανακοίνωσή του, το υπουργείο επιβεβαίωσε τη δέσμευση της Λετονίας για μια δίκαιη, συνολική και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία, η οποία εγγυάται την ασφάλεια τόσο της Ουκρανίας όσο και της Ευρώπης. Το υπουργείο πρόσθεσε ότι τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα δεν πρέπει να αλλάξουν με τη βία, υπενθυμίζοντας ότι ο ΟΗΕ επιβεβαίωσε τη συμφωνία της Ουκρανίας του 1991.

Οι ΗΠΑ καταδικάζουν την ακύρωση των εκλογών στη Ρουμανία

Ο Βανς προκάλεσε επίσης διαμάχη στο Μόναχο αμφισβητώντας την απόφαση της Ρουμανίας να ακυρώσει τις προεδρικές εκλογές της μετά από ισχυρισμούς για ρωσική παρέμβαση.

Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρουμανίας ακύρωσε τον πρώτο εκλογικό γύρο στις 6 Δεκεμβρίου, μετά από αναφορές των μυστικών υπηρεσιών ότι ξένοι παράγοντες είχαν χειραγωγήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης –ιδιαίτερα το TikTok– για να ωφελήσουν τον ακροδεξιό, φιλορώσο υποψήφιο Calin Georgescu. Η Ρωσία αρνήθηκε αυτούς τους ισχυρισμούς.

Ο Βανς απέρριψε αυτές τις ανησυχίες, υποστηρίζοντας ότι η Ευρώπη βιώνει μια υποχώρηση της ελευθερίας του λόγου και των δημοκρατικών ελευθεριών. Επέκρινε την απόφαση της Ρουμανίας, αποκαλώντας τις αναφορές των μυστικών υπηρεσιών «σαθρές» και υποδηλώνοντας ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες πίεσαν τη χώρα να ακυρώσει την ψηφοφορία. Τα σχόλιά του έγιναν δεκτά από πολιτικούς της αντιπολίτευσης της Ρουμανίας, αλλά συναντήθηκαν με σκεπτικισμό σε άλλα μέρη της ΚΑΕ.

Ευρωπαϊκές απαντήσεις στην ομιλία του Βανς

Ενώ η ομιλία του Βανς ευθυγραμμίζεται με τη συντηρητική λαϊκιστική ρητορική των ΗΠΑ, δεν έχει απαραίτητα απήχηση σε όλες τις χώρες της ΚΑΕ. Πολλές χώρες της περιοχής, έχοντας βιώσει την καταστολή της σοβιετικής εποχής, βλέπουν τα ευρωπαϊκά νομικά πλαίσια ως απαραίτητες διασφαλίσεις και όχι ως αυταρχική υπερβολή.

Η έμφαση που δίνει στην ψηφιακή διακυβέρνηση της ΕΕ και την εκλογική εποπτεία ως απειλές για τη δημοκρατία επηρεάζει ευρύτερες ανησυχίες για την εθνική κυριαρχία έναντι του φεντεραλισμού της ΕΕ. Ωστόσο, τα κράτη της ΚΑΕ, και ιδιαίτερα η Πολωνία και η Βαλτική, υποστηρίζουν ισχυρούς ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ασφαλείας για την αντιμετώπιση της ρωσικής επιρροής και πιθανότατα θα απέρριπταν τις συγκρίσεις μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των αυταρχικών καθεστώτων.

Όσον αφορά τη μετανάστευση, οι ισχυρισμοί του Βανς για την αύξηση του εγκλήματος που σχετίζεται με τους μετανάστες στη Γερμανία ευθυγραμμίζονται με αφηγήσεις Ούγγρων και Πολωνών ηγετών, οι οποίοι έχουν συνδέσει τη μετανάστευση με απειλές για την ασφάλεια.

Αυξανόμενη ανησυχία για τις σχέσεις ΗΠΑ-ΕΕ

Με τις συνομιλίες Τραμπ και Πούτιν σε εξέλιξη και τα σχόλια του Βανς να εγείρουν ανησυχίες για τις σχέσεις ΗΠΑ-ΕΕ, πολλοί στην ΚΑΕ φοβούνται μια αλλαγή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ που θα δώσει προτεραιότητα στη διπλωματία των συναλλαγών έναντι της συλλογικής ασφάλειας.

Αξιωματούχοι της ΚΑΕ τονίζουν ότι η διαρκής στρατιωτική και οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για την επιβίωση της Ουκρανίας αλλά και για την αποτροπή περαιτέρω ρωσικής επιθετικότητας. Υποστηρίζουν ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία πρέπει να ενισχύσει το πλαίσιο συλλογικής ασφάλειας της Ευρώπης, να διασφαλίσει ότι οι φιλοδοξίες της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ παραμένουν βιώσιμες και να προασπίσει την εδαφική ακεραιότητα.