Πάνω από μια δεκαετία από την ανακοίνωση της Κινεζικής Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI), το φιλόδοξο έργο αντιμετωπίζει εντεινόμενο έλεγχο, παρά την εξωτερική του εμφάνιση που οδηγεί σε ταχεία ανάπτυξη. Το λεγόμενο όραμα BRI 2.0, το οποίο υπόσχεται να είναι «μικρότερο, πιο πράσινο και πιο έξυπνο», είναι η απάντηση του Πεκίνου στη διαδεδομένη κριτική για την προηγούμενη φάση του BRI.

Η Καμπότζη, ένας βασικός αποδέκτης του BRI, προσφέρει μια αποκαλυπτική μελέτη περίπτωσης της εξελισσόμενης στρατηγικής της Κίνας. Μεταξύ 2000 και 2021, η Κίνα παρείχε 17,7 δισεκατομμύρια δολάρια στην Καμπότζη μέσω δανείων, επιχορηγήσεων και δωρεών διαφόρων ειδών. Η εμπειρία της Καμπότζης υπογραμμίζει τόσο το μετασχηματιστικό δυναμικό των κινεζικών επενδύσεων όσο και τις προκλήσεις που κινδυνεύουν να υπονομεύσουν την αξιοπιστία του Πεκίνου και τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο του αναπτυξιακού του μοντέλου.

Ορισμένες από αυτές τις προκλήσεις προέρχονται από ακούσιες παρενέργειες των εσωτερικών πολιτικών της Κίνας. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, εν μέσω ταχείας οικονομικής ανάπτυξης, το Πεκίνο ξεκίνησε τη στρατηγική του «Going Out» , ενθαρρύνοντας τις εταιρείες να επεκταθούν στο εξωτερικό. Αυτή η πολιτική είχε στόχο να ενισχύσει την παγκόσμια παρουσία της Κίνας και να αντιμετωπίσει την εγχώρια πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα σε τομείς όπως ο χάλυβας και οι κατασκευές. Με γενναιόδωρα κρατικά κίνητρα, δάνεια με ευνοϊκούς όρους και υποστήριξη πολιτικής, οι κινεζικές επιχειρήσεις αποτόλμησαν το εξωτερικό, θέτοντας τα θεμέλια για τις παγκόσμιες οικονομικές φιλοδοξίες της Κίνας.

Μια δεκαετία αργότερα, το BRI βασίστηκε σε αυτή τη στρατηγική, συντονίζοντας παγκόσμια έργα υποδομής που ευθυγραμμίζονται με τους γεωπολιτικούς στόχους της Κίνας. Ενώ η στρατηγική «Going Out» άνοιξε τις διεθνείς αγορές σε κινεζικές εταιρείες, το BRI παρείχε ένα δομημένο πλαίσιο για αυτές τις προσπάθειες. Ωστόσο, αυτή η επέκταση επέτρεψε επίσης σε λιγότερο σχολαστικούς παράγοντες να εκμεταλλευτούν κίνητρα, οδηγώντας σε κακώς ρυθμιζόμενες επενδύσεις σε χώρες όπως η Καμπότζη. Η αδύναμη διακυβέρνηση σε αυτά τα έθνη δημιούργησε ένα γόνιμο περιβάλλον για παράνομες δραστηριότητες όπως το ξέπλυμα χρήματος , η εμπορία ανθρώπων και η διαδικτυακή απάτη. Αυτό, με τη σειρά του, αμαύρωσε την ευρύτερη φήμη της παγκόσμιας δέσμευσης της Κίνας, ενώ συνέβαλε επίσης στις κοινωνικοοικονομικές οικονομικές προκλήσεις στην Καμπότζη.

Η παράκτια πόλη Sihanoukville χρησιμεύει ως κραυγαλέο παράδειγμα αυτών των ακούσιων συνεπειών. Μεταξύ 2016 και 2018, εκτιμάται ότι 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε κινεζικά κεφάλαια πλημμύρισαν την πόλη, μεγάλο μέρος του οποίου τροφοδοτήθηκε από ανεξέλεγκτες επενδύσεις κατά τη διάρκεια αυτής της έκρηξης του «Going Out». Τα έργα ακινήτων και τα καζίνο μετέτρεψαν τον παράκτιο κόμβο σε πόλο έλξης για Κινέζους επενδυτές και εργάτες . Αλλά αυτή η ταχεία ανάπτυξη είχε κόστος . Οι υποδομές κατακλύστηκαν και η πόλη έγινε συνώνυμη με το οργανωμένο έγκλημα , την απάτη και την εκμετάλλευση.

Προσθέτοντας σε αυτό, η φρενίτιδα της κατασκευής κατά τη διάρκεια της έκρηξης άφησε ένα διαρκές χάος . Σχεδόν 400 από τα 1.000 κτίρια που ανεγέρθηκαν με κινεζικές επενδύσεις έχουν εγκαταλειφθεί ή παραμένουν ημιτελή, επιβαρύνοντας τις τοπικές αρχές με το έργο της διαχείρισης αυτών των παραμελημένων ακινήτων. Αυτή η υπερπροσφορά αντανακλά την έλλειψη μακροπρόθεσμου προγραμματισμού και ρύθμισης κατά τη διάρκεια της κορύφωσης των κινεζικών επενδύσεων στο Sihanoukville.

Το πρόβλημα επιδεινώνεται με την κακή χρήση της επωνυμίας BRI. Στην Καμπότζη, ορισμένες ιδιωτικές κινεζικές εταιρείες που δεν συνδέονται με το Πεκίνο έχουν ευθυγραμμιστεί ψευδώς με το BRI για να προσελκύσουν επενδύσεις και νομιμότητα. Αυτά τα εγχειρήματα, που λειτουργούν εκτός κανονιστικών πλαισίων, έχουν προκαλέσει σημαντική ζημιά στις τοπικές κοινωνίες ενώ υπονομεύουν την αξιοπιστία της ίδιας της πρωτοβουλίας. Η έλλειψη αποτελεσματικής διακυβέρνησης και εποπτείας τέτοιων έργων εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη βιωσιμότητα των παγκόσμιων φιλοδοξιών της Κίνας.

Παρά αυτές τις προκλήσεις, το BRI έχει πράγματι προσφέρει απτά οφέλη στην Καμπότζη. Οι κινεζικές επενδύσεις έχουν αναδιαμορφώσει το τοπίο των υποδομών της χώρας μέσω αυτοκινητοδρόμων, γεφυρών και Ειδικών Οικονομικών Ζωνών. Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι η πρόσφατα ολοκληρωμένη πρώτη οδός Phnom Penh-Sihanoukville Expressway βελτίωσε τη συνδεσιμότητα και μείωσε τους χρόνους ταξιδιού μεταξύ της μεγαλύτερης παράκτιας πόλης της Καμπότζης και της πρωτεύουσας. Ταυτόχρονα, τα έργα που υποστηρίζονται από την Κίνα συνέβαλαν στην αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων της Καμπότζης, η οποία ήταν κατά μέσο όρο 12,1 τοις εκατό του ΑΕΠ ετησίως μεταξύ 2012 και 2022.

Ωστόσο, οι διαρθρωτικοί περιορισμοί αυτού του μοντέλου ανάπτυξης γίνονται όλο και πιο εμφανείς, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του . Ένα βασικό ζήτημα είναι ότι μεγάλο μέρος της κινεζικής βοήθειας στην Καμπότζη συνοδεύεται από όρους που απαιτούν τη χρήση κρατικών ή πιστοποιημένων κινεζικών επιχειρήσεων ως εργολάβων. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει την εξάρτηση, μειώνει τη μεταφορά δεξιοτήτων στις τοπικές βιομηχανίες και διαιωνίζει ένα μοντέλο όπου οι υποδομές κατασκευάζονται γρήγορα, αλλά που δεν συμβάλλουν στην καλλιέργεια μιας ανθεκτικής ή χωρίς αποκλεισμούς οικονομίας.

Οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες ορισμένων έργων περιπλέκουν περαιτέρω την αφήγηση. Το υδροηλεκτρικό φράγμα Lower Sesan 2, που ολοκληρώθηκε το 2018, κατασκευάστηκε για να ενισχύσει τον ενεργειακό εφοδιασμό της Καμπότζης, αλλά εκτόπισε σχεδόν 5.000 ανθρώπους , κυρίως αυτόχθονες κοινότητες, ενώ καταστρέφει κρίσιμα οικοσυστήματα . Τέτοια έργα υπογραμμίζουν τους κινδύνους της προτεραιότητας της ταχύτητας και του κόστους έναντι της βιωσιμότητας και του ολοκληρωμένου σχεδιασμού. Χωρίς την ενσωμάτωση κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων – ή την αντιμετώπιση των ανησυχιών των τοπικών κοινωνιών – αυτές οι πρωτοβουλίες κινδυνεύουν να δημιουργήσουν μακροπρόθεσμες ευπάθειες που αντισταθμίζουν τα βραχυπρόθεσμα οφέλη τους.

Σε τελική ανάλυση, ενώ οι κινεζικοί οικονομικοί πόροι έχουν αποφέρει άμεσα οφέλη στην Καμπότζη, η έλλειψη λογοδοσίας σε ορισμένα έργα έχει αποκαλύψει βαθύτερα τρωτά σημεία. Η διαφημιστική εκστρατεία γύρω από το BRI έχει συχνά επισκιάσει τις αρνητικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ιδιαίτερα για τις ευάλωτες κοινότητες.

Καθώς η Καμπότζη πλοηγείται στο εξελισσόμενο BRI, πρέπει να προχωρήσει πέρα από το να είναι παθητικός αποδέκτης και να διαμορφώσει ενεργά τη στρατηγική ανάπτυξής της. Αυτή η αλλαγή απαιτεί επαναβαθμονόμηση της σχέσης της Καμπότζης με την Κίνα και δέσμευση για βιώσιμη και υπεύθυνη ανάπτυξη. Χωρίς αυτό, το BRI κινδυνεύει να μην αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του, τόσο στην Καμπότζη όσο και στον ευρύτερο Παγκόσμιο Νότο.

Τα μαθήματα από την εμπειρία του BRI της Καμπότζης εκτείνονται πολύ πέρα από τα σύνορά της. Η ανάπτυξη δεν αφορά μόνο τη χρηματοδότηση ή τις υποδομές. Πρόκειται για τη διασφάλιση ότι οι επενδύσεις είναι χωρίς αποκλεισμούς, βιώσιμες και υπόλογες στις τοπικές κοινωνίες. Για να πετύχει το BRI στην επανάληψη του «2.0», πρέπει να αντιμετωπίσει αυτές τις αρχές και να αποδείξει ότι το μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας μπορεί να εξελιχθεί για να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες των χωρών-αποδέκτη χωρίς να βλάψει τις ευάλωτες ομάδες.

Για την Καμπότζη, αυτή είναι μια ευκαιρία να βαθμονομήσει εκ νέου τη σχέση της με τις ξένες επενδύσεις και να θέσει ένα νέο πρότυπο για υπεύθυνη ανάπτυξη. Με την κριτική συνεργασία τόσο με την Κίνα όσο και με άλλους αναπτυξιακούς εταίρους, η Καμπότζη μπορεί να τοποθετηθεί ως μοντέλο ανθεκτικότητας, κυριαρχίας και μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας.