Το Ισραήλ και η Χεζμπολάχ, η μεγαλύτερη μαχητική ομάδα του Λιβάνου και ένα ισχυρό σιιτικό μουσουλμανικό πολιτικό κόμμα στη Βηρυτό, έχουν εμπλακεί σε κλιμάκωση των αντιπαραθέσεων από τις 8 Οκτωβρίου του περασμένου έτους.

Λέγεται ότι η Χεζμπολάχ ενεργεί για να υποστηρίξει την παλαιστινιακή μαχητική οργάνωση Χαμάς, η οποία επιτέθηκε στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου.

Η Χεζμπολάχ είναι επίσης ο σημαντικότερος εταίρος του Ιράν στην περιοχή, αλλά τόσο η Χεζμπολάχ όσο και η Χαμάς χαρακτηρίζονται τρομοκρατικές οργανώσεις από την ΕΕ.

Τα πυρά Χεζμπολάχ-Ισραήλ έχουν εκτοπίσει δεκάδες χιλιάδες και στις δύο πλευρές των συνόρων και έχουν τραυματίσει και σκοτώσει δεκάδες αμάχους.

Οι 80.000 άνθρωποι που εκτοπίστηκαν από το βόρειο τμήμα του Ισραήλ άσκησαν πολιτική πίεση στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου για να εξαλείψει τη διασυνοριακή απειλή.

Η κυβέρνηση του Νετανιάχου έχει απειλήσει να κλιμακωθεί εάν η Χεζμπολάχ σταματήσει τους πυροβολισμούς και υποχωρήσει από τον νότιο Λίβανο.

Και οποιαδήποτε ισραηλινή εισβολή στα βόρεια σύνορά του θα μπορούσε να καταστρέψει μεγάλο μέρος των ήδη αδύναμων υποδομών και οικονομίας του Λιβάνου. Μπορεί επίσης να πυροδοτήσει μια ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση.

Οι διπλωματικές προσπάθειες, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και της Γαλλίας, προσπάθησαν να επιτύχουν κατάπαυση του πυρός, αλλά εμποδίζονται από τη βαθιά ριζωμένη ιστορία της σύγκρουσης Ισραήλ-Λιβάνου.

Και οι δύο χώρες παραμένουν σε πόλεμο, τεχνικά μιλώντας, από την τελευταία εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο το 2006.

Το ψήφισμα 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και τα ειρηνευτικά στρατεύματα των Ηνωμένων Εθνών στον Λίβανο, περίπου το ένα τρίτο των οποίων προέρχονται από ευρωπαϊκές χώρες, συνέβαλαν στο να αποτραπεί η εκ νέου έξαρση της βίας.

Όμως και οι δύο πλευρές συνέχισαν να παραβιάζουν το ψήφισμα του ΟΗΕ και τα βόρεια χερσαία σύνορα του Ισραήλ παραμένουν αμφισβητούμενα.

Συνεργάτης μετανάστευσης

Όλα αυτά τα χρόνια, ο Λίβανος έλαβε μεγάλα ποσά οικονομικής υποστήριξης από τους συμμάχους του στη Δυτική και Μέση Ανατολή για τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση, για την κυβέρνηση, την οικονομία και για την αντιμετώπιση 1,5 εκατομμυρίου Σύριων προσφύγων .

Όμως, μαστιζόμενη από τη διαφθορά, την κακοδιαχείριση και άλλες κρίσεις, η Βηρυτό έχει δει πολλούς από τους παλιούς υποστηρικτές της να χάνουν το ενδιαφέρον τους.

Η πολυαιρετική χώρα είναι χωρίς πρόεδρο εδώ και ενάμιση χρόνο, σε ένα παράδειγμα.

Το κοινοβούλιο διχάζεται μεταξύ ενός υποψηφίου υπέρ της Χεζμπολάχ και ενός άλλου που αντιτίθεται στη συνεργασία με την μαχητική ομάδα, παρά τις μεσολαβητικές προσπάθειες διεθνών διπλωματών.

Αυτό το αδιέξοδο εμπόδισε την κυβέρνηση να εφαρμόσει τις τόσο απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, όπως αυτές που είναι απαραίτητες για τη διάσωση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Αλλά οι παλιοί της φίλοι δεν έχουν την πολυτέλεια να εγκαταλείψουν εντελώς τον Λίβανο.

Πρώτον, η διατήρηση του Λιβάνου από τη διάλυση θεωρείται κλειδί για να αποτρέψει τη Χεζμπολάχ και το Ιράν από το να πάρουν de facto τον έλεγχο και να αυξήσουν τον κίνδυνο για το Ισραήλ.

Ο λιβανέζικος στρατός, μέχρι τώρα σχεδόν η μόνη δύναμη ασφαλείας που εξακολουθεί να λειτουργεί στη χώρα, χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό, μεταξύ άλλων, από τις ΗΠΑ, το Κατάρ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Τουρκία.

Ως ένας από τους γείτονες της ΕΕ στη νότια Μεσόγειο, ο Λίβανος έχει γίνει επίσης ένας σημαντικός σύμμαχος στην ανάσχεση της μετανάστευσης προς την Ευρώπη.

Εκτός από τη χρηματοδότηση ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας, η Ευρώπη ξοδεύει εκατομμύρια για τη λεγόμενη στρατηγική «ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων» για τον Λίβανο.

Η ΕΕ και μεμονωμένες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Ολλανδία, συμμετέχουν σε έργα που στοχεύουν στην ενίσχυση του ελέγχου του Λιβάνου στα ιστορικά πορώδη χερσαία σύνορά του με τη Συρία και τις ακτές της Μεσογείου — λιγότερο από 200 χιλιόμετρα από την Κύπρο.

Τα μέτρα στοχεύουν στην καταπολέμηση της εμπορίας ναρκωτικών, όπλων και ανθρώπων.

Έλλειψη κοινής στρατηγικής

Αλλά η εκτεταμένη εμπλοκή της Ευρώπης στον Λίβανο δεν την καθιστά αυτόματα σημαντικό παράγοντα.

Εκτός από το ερώτημα εάν πραγματικά φιλοδοξεί να διαδραματίσει έναν τέτοιο ρόλο, οι τελευταίοι μήνες έδειξαν ότι η ΕΕ δεν διαθέτει τόσο την επιρροή όσο και την ενοποιημένη στρατηγική για να το πράξει.

Η γαλλική εντολή του Λιβάνου μέχρι το 1946 άφησε τη Γαλλία ως το κατεξοχήν κράτος μέλος της ΕΕ διατηρώντας ισχυρούς ιστορικούς και συνεχείς δεσμούς με την πολιτική του Λιβάνου.

Γάλλοι αξιωματούχοι εξακολουθούν να επικοινωνούν με την πολιτική πτέρυγα της Χεζμπολάχ — σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, που χαρακτήρισαν ολόκληρη την οντότητα τρομοκρατική οργάνωση.

Τον Φεβρουάριο, η Γαλλία συνέταξε την πρώτη πρόταση με τη μεσολάβηση της Δύσης προς τη Βηρυτό, αλλά οι βασικοί μεσολαβητές διαφωνούν ως προς το ποια είναι η καλύτερη προσέγγιση.

Σύμφωνα με τη λιβανέζικη γαλλοφωνική εφημερίδα L'Orient Le Jour, οι ΗΠΑ προτιμούν να καταλήξουν πρώτα σε κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, ενώ η Γαλλία πιστεύει ότι ο κίνδυνος κλιμάκωσης στον Λίβανο δεν μπορεί να περιμένει αυτήν την προσέγγιση.

Δυτικοί διπλωμάτες είπαν στο EUobserver ότι δεν βλέπουν πολύ συντονισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Γαλλίας, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη διαμόρφωση μιας ενοποιημένης στρατηγικής.

Γαλλική διπλωματική πηγή αποκάλεσε τις ΗΠΑ «μαύρο κουτί».

Η Γαλλία παίζει επίσης αδύναμο χέρι, λέει ο Julien Barnes-Dacey, διευθυντής του προγράμματος για τη Μέση Ανατολή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, μια ομάδα σκέψης.

Ήδη απέτυχε να επιτύχει λύσεις για τις άλλες κρίσεις του Λιβάνου. «Η Γαλλία αρέσκεται να προβάλλει την επιρροή της στον Λίβανο, αλλά η αλήθεια είναι ότι οι σημερινοί βασικοί παράγοντες — Ιράν, Χεζμπολάχ, Ισραήλ, Λίβανος — κοιτάζουν τις ΗΠΑ. Παρόλο που όλες οι προσπάθειες αποκλιμάκωσης είναι ευπρόσδεκτες και πρέπει να επαινεθούν, τελικά , η Γαλλία δεν έχει μόχλευση», δήλωσε ο Barnes-Dacey.

Ωστόσο, η Γαλλία θα συνεχίσει να παίζει σημαντικό ρόλο τόσο για τον Λίβανο όσο και για τη Χεζμπολάχ, λέει ο Κασέμ Κασίρ, ένας Λιβανέζος σχολιαστής που θεωρείται κοντά στη Χεζμπολάχ.

Ο Λίβανος είδε τη γαλλική πρόταση ως ένα πιθανό "σημαντικό βήμα" προς την ειρήνη, είπε. Ο Γάλλος διπλωμάτης περίμενε ότι τελικά «όλες οι πρωτοβουλίες θα συγκλίνουν».

Άλλες ευρωπαϊκές χώρες εμπλέκονται πιο χαλαρά στο μέτωπο του Λιβάνου, είτε διμερώς είτε λόγω της μεγάλης συνεισφοράς τους στην UNIFIL – την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ.

Και συνολικά, οι ιστορικοί δεσμοί και τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα της Ευρώπης είτε απουσιάζουν είτε είναι περιορισμένα.

Η ΕΕ θεωρείται ότι έχει μόνιμα αδύναμη θέση στον Λίβανο.

Συχνά πρέπει να υπερασπιστεί την παρουσία της, κατηγορούμενη ότι κρατά Σύρους πρόσφυγες στον Λίβανο, παρόλο που «[οι λιβανικές αρχές] γνωρίζουν ότι η Ευρώπη θα πληρώσει όταν χρειαστεί» για να τους εμποδίσει να έρθουν, είπε ο Γάλλος διπλωμάτης.

Μερικές φορές οι Λιβανέζοι δεν καταλαβαίνουν τι πρεσβεύει η ΕΕ.

«Υπάρχει ελάχιστη διάθεση για τη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ», είπε ένας εργολάβος της ΕΕ που εργαζόταν στη Βηρυτό, αλλά ζήτησε να μην κατονομαστεί.

«Μας λείπει ένα κοινό στρατηγικό όραμα», πρόσθεσε η επαφή.

Η έλλειψη μιας μεγάλης στρατηγικής για την περιοχή είχε ήδη αρνητικό αντίκτυπο, για παράδειγμα όταν η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εξόργισε τη Διεύθυνση Εξωτερικής Πολιτικής της τηρώντας μια ισχυρή φιλο-ισραηλινή στάση εξ ονόματος ολόκληρου του θεσμικού οργάνου.

Η έλλειψη στρατηγικής αποκαλύφθηκε επίσης όταν ο επίτροπος γειτονιάς της ΕΕ Olivér Várhelyi ανακοίνωσε ότι επρόκειτο να αναστείλει τη βοήθεια προς την Παλαιστίνη τον Οκτώβριο, μια κίνηση που αργότερα αντιστράφηκε.

Η ΕΕ δεν είναι πολιτικός παράγοντας

Σχεδόν έξι μήνες μετά τον πόλεμο στο Ισραήλ, και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες άλλαξαν σιγά σιγά τον τόνο τους, αφού αρχικά έδωσαν την «άνευ όρων υποστήριξή» τους στο Ισραήλ, ενώ νοιάζονταν λιγότερο για τον παλαιστινιακό λαό.

Ορισμένες χώρες ανέστειλαν αρχικά τη χρηματοδότηση στην UNRWA (την υπηρεσία του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους, η οποία επίσης δραστηριοποιείται ευρέως σε στρατόπεδα στο Λίβανο) λόγω ισραηλινών κατηγοριών για τρομοκρατία, αλλά η ΕΕ αργότερα υποσχέθηκε να προχωρήσει σε πληρωμές.

Στον Λίβανο αυτό εξομάλυνσε τις τεταμένες σχέσεις, αλλά άλλοι βλέπουν ήδη πιθανώς μόνιμες αλλαγές στη στάση των τοπικών ομολόγων της ΕΕ.

"Κάποιοι Λιβανέζοι μου λένε ότι διακινδυνεύουν συναντώντας την ΕΕ, δεδομένης της υποστήριξής μας για την καταστροφή της Γάζας. Οι τοπικές ΜΚΟ λένε ότι πρέπει να μας εξηγήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα", είπε ο ανάδοχος της ΕΕ.

Εκτός από τις κατεστραμμένες σχέσεις, τα γεγονότα έδειξαν την πολιτική ανικανότητα της ΕΕ στον Λίβανο, δήλωσε ο Barnes-Dacey.

«Απλώς [η Ευρώπη] δεν φέρνει αρκετά στο τραπέζι», είπε.

Και με δεδομένο το μικρό της ανάστημα, ορισμένοι προτείνουν ότι η ΕΕ θα μπορούσε να διαδραματίσει δευτερεύοντα ρόλο στο πλαίσιο των μεταπολεμικών διαπραγματεύσεων, αντί να προσποιείται ότι είναι ενεργός παίκτης.

"Μόλις υπάρξει κατάπαυση του πυρός, μπορεί να προσφέρουν κάτι σαν οικονομικό πακέτο. Αλλά όσον αφορά τον πόλεμο και την ειρήνη, η ΕΕ δεν έχει επί του παρόντος τίποτα να πει", δήλωσε ο Μπαρνς-Ντέισι.