Δύο χρόνια μετά την έναρξη του ρωσικού επιθετικού πολέμου στην Ουκρανία, το EDIS θα είναι η πιο πρόσφατη προσθήκη σε έναν αυξανόμενο κατάλογο ανακοινώσεων της ΕΕ που αποσκοπούν να ενισχύσουν την αξιοπιστία του μπλοκ σε όλα τα θέματα βιομηχανικής άμυνας.

Η στρατηγική έχει σχεδιαστεί για να παρέχει ένα γενικό, συνεκτικό πλαίσιο για την κάλυψη των κενών στα υπάρχοντα συστήματα και την οργάνωση μακροπρόθεσμων προοπτικών παραγωγής για την αμυντική βιομηχανία.

Για το σκοπό αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαθέσει 1,5 δισ. ευρώ για το EDIP. Το πρόγραμμα θα βασιστεί σε προηγούμενα μέσα που είναι γνωστά ως ASAP — Act in Support of Ammunition Production, και EDIRPA — European Defense Industry Inforcement through Common Procurement Act — που θα λήξουν το 2025.

Ευρωπαϊκή προτίμηση;

Οι αδυναμίες της Ευρώπης έχουν γίνει σαφείς καθώς ο πόλεμος σέρνεται στο κατώφλι της. Παρά τα εθνικά και κοινά κίνητρα για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, οι αλυσίδες εφοδιασμού της Ευρώπης δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της ουκρανικής αντίστασης.

Για παράδειγμα, ο Γερμανός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους προειδοποίησε ότι ο στόχος της ΕΕ να παραδώσει ένα εκατομμύριο βλήματα πυροβολικού στην Ουκρανία έως τον Μάρτιο του 2024 δεν θα επιτευχθεί.

Στην πραγματικότητα, από την αρχή της σύγκρουσης, η ΕΕ δέσμευσε χρηματοδοτική στήριξη 144 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία, αλλά μπόρεσε να διαθέσει μόνο το ήμισυ περίπου, σύμφωνα με το γερμανικό think-thank Kiel. Το πιο σημαντικό, σημαντικό μερίδιο αυτής της αποτελεσματικής υποστήριξης είναι το αποτέλεσμα αγορών έτοιμων προς αγορά προμηθειών από τις ΗΠΑ.

Ενώ η Επιτροπή δεν έχει ακόμη δημοσιεύσει τη στρατηγική, γίνονται παραλληλισμοί με την αποτελεσματικότητα του Νόμου Αμυντικής Παραγωγής των ΗΠΑ, ο οποίος αξιοποιεί την εξουσία του προέδρου να δίνει προτεραιότητα στις εγχώριες αλυσίδες παραγωγής και εφοδιασμού σε περιόδους κρίσης.

Ενώ ένα πλαίσιο της ΕΕ θα μπορούσε μόνο να ενθαρρύνει τη διαλειτουργικότητα και τις κοινές προμήθειες, η πολιτική βούληση για ανθεκτικότητα είναι πιο ξεκάθαρη.

Εν μέσω τεταμένων διαπραγματεύσεων για τη μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Διευκόλυνσης Ειρήνης, ενός εργαλείου που χρησιμοποιείται για την αποζημίωση διμερών δωρεών στην Ουκρανία, οι Γάλλοι έχουν γίνει πιο φωνητικοί σχετικά με μια «ευρωπαϊκή προτίμηση» στις αμυντικές αγορές.

Πράγματι, η υποστήριξη των εγχώριων δυνατοτήτων θα δημιουργούσε έναν ενάρετο κύκλο απόδοσης της επένδυσης για τη δημιουργία της ευρωπαϊκής βιομηχανικής βάσης και την περαιτέρω αντιμετώπιση των εξωτερικών απειλών για την ασφάλεια.

Ωστόσο, οι διαφορές μεταξύ των κρατών μελών, ιδίως της Γερμανίας, υπογραμμίζουν την έλλειψη συντονισμού μεταξύ των εθνικών βιομηχανικών δυνατοτήτων. Το EDIS πρέπει να γεφυρώσει το χάσμα για τη διατήρηση της επείγουσας βοήθειας στην Ουκρανία, αναπτύσσοντας παράλληλα μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα.

Σε κάθε περίπτωση, αυτή η πρωτοβουλία έχει καταστεί περισσότερο από επίκαιρη για την ετοιμότητα και τη σταθερότητα της ηπείρου.

Παραμερίζοντας τους αγώνες της κυβέρνησης Μπάιντεν για την υιοθέτηση του τελευταίου πακέτου βοήθειας για την Ουκρανία, οι επικείμενες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ φέρνουν τον διαφαινόμενο κίνδυνο μειωμένης στρατιωτικής συνεργασίας υπό μια πιθανή επιστροφή μιας Τραμπιστικής εξωτερικής πολιτικής «Πρώτα η Αμερική».

Επίτροπος Άμυνας της ΕΕ;

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ηγείται των προσπαθειών για την εφαρμογή πολιτικών αλλαγών με στόχο την αναζωογόνηση των αμυντικών δυνατοτήτων της ΕΕ.

Σκεφτόμενη άλλη μια θητεία στη θέση της, η φον ντερ Λάιεν πρότεινε την αναδιοργάνωση των χαρτοφυλακίων των επιτρόπων για να διοριστεί ένας αφοσιωμένος επικεφαλής της Βιομηχανικής Άμυνας στην Ευρώπη, ή ο λεγόμενος Επίτροπος Άμυνας της ΕΕ.

Μιλώντας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας τον Νοέμβριο, τόνισε την ανάγκη να εξορθολογιστούν οι κανονισμοί της αγοράς για να ανταποκρίνονται καλύτερα στις μοναδικές απαιτήσεις της αμυντικής βιομηχανίας μέσω του EDIS.

«Χρειαζόμαστε ένα ενημερωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο, για να προσφέρουμε στη βιομηχανία και στα κράτη μέλη προβλεψιμότητα και συνοχή σε ηπειρωτική κλίμακα», είπε.

Πράγματι, οι ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τη συνέπεια της δημόσιας ζήτησης που είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της αύξησης της παραγωγής.

Οι καθυστερήσεις στην οριστικοποίηση των δημοσίων συμβάσεων εμποδίζουν τις απαιτούμενες επενδύσεις για την αντιμετώπιση επειγουσών αναγκών παραγωγής.

Επιπλέον, η εξάρτηση από τις μακροπρόθεσμες εθνικές δεσμεύσεις είναι επισφαλής, δεδομένης της πιθανότητας αλλαγής των πολιτικών προτεραιοτήτων, ιδιαίτερα σε αυτό το βαρύ εκλογικό έτος του 2024.

Ως απάντηση σε αυτή την πρόκληση, ο Γάλλος Επίτροπος Μπρετόν πρότεινε τη δημιουργία ενός νέου ευρωπαϊκού αμυντικού ταμείου συνολικού ύψους περίπου 100 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ανανέωση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανικής αγοράς.

"Πρέπει να είμαστε σε θέση να αυξήσουμε τη χωρητικότητά μας χωρίς ίσως να έχουμε εκ των προτέρων παραγγελίες. Είμαστε έτοιμοι να αναθεωρήσουμε το επιχειρηματικό τους μοντέλο μαζί τους, συμπεριλαμβανομένης της αρχικής επένδυσης για να αναλάβουμε μαζί ένα ρίσκο για να αυξήσουμε τη δυναμικότητα της βιομηχανικής βάσης", είπε.

Ωστόσο, παραμένει ένα κρίσιμο ερώτημα σχετικά με την προθυμία των κρατών μελών να συνεισφέρουν ένα τόσο σημαντικό ποσό.

Ενώ το στέλεχος της ΕΕ θα βασιζόταν εν μέρει στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και στα διδάγματα που αντλήθηκαν από τα συλλογικά δάνεια κατά τη διάρκεια της κρίσης του Covid-19, οι συντονισμένες αμυντικές δαπάνες σε επίπεδο ΕΕ έχουν συχνά παρεμποδιστεί για ένα θέμα αρμοδιότητας σε αυτόν τον τομέα.

Η πολιτική ασφάλειας και άμυνας στην ΕΕ είναι πράγματι κυρίως αρμοδιότητα των κρατών μελών.