Ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι παραιτήθηκε για δεύτερη φορά μέσα σε μια εβδομάδα στις 21 Ιουλίου 2022, μετά την απόρριψη της προηγούμενης προσπάθειάς του να παραιτηθεί από τον πρόεδρο της χώρας .

Αυτή τη φορά, ο πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα απάντησε διαλύοντας το κοινοβούλιο . Νέες εκλογές έχουν οριστεί για τα τέλη Σεπτεμβρίου. Εν τω μεταξύ, ο Mattarella ζήτησε από τον Draghi να συνεχίσει ως υπηρεσιακός αρχηγός. Η παραίτησή του έρχεται μια ημέρα αφότου ο Ντράγκι κέρδισε ψήφο εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο , αλλά με τρόπο που σηματοδότησε ότι ο ευρύς κυβερνητικός συνασπισμός είχε διαλυθεί ανεπανόρθωτα.

Είναι πολύ να ξεπακετάρεις. Έτσι, το The Conversation κάλεσε την Carol Mershon, ειδικό σε θέματα ιταλικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια , να εξηγήσει την κατάσταση και τι μπορεί να ακολουθήσει.

Τι συμβαίνει στην ιταλική πολιτική σκηνή;

Ήταν ενδιαφέρουσες λίγες μέρες. Ο Μάριο Ντράγκι, ο οποίος δεν εξελέγη στο κοινοβούλιο αλλά προσκλήθηκε να σχηματίσει κυβέρνηση τον Φεβρουάριο του 2021 από τον πρόεδρο , παραιτήθηκε δύο φορές. Ο Ντράγκι υπηρέτησε ως ακομμάτιστος πρωθυπουργός επικεφαλής ενός ευρύ συνασπισμού κομμάτων που αποτελούσαν μια κυβέρνηση ενότητας. Αλλά αυτός ο συνασπισμός έχει καταρρεύσει. Πρώτον, μέλη του λαϊκιστικού Κινήματος των 5 Αστέρων αρνήθηκαν να ψηφίσουν ένα κυβερνητικό νομοσχέδιο λόγω ανησυχιών ότι τα μέτρα ανακούφισης του κόστους ζωής ήταν ανεπαρκή, προκαλώντας την πρώτη παραίτηση του Ντράγκι.

Αυτό οδήγησε σε ψήφο εμπιστοσύνης στις 20 Ιουλίου. Ο Ντράγκι κέρδισε το ψηφοδέλτιο στη Γερουσία με 95 ψήφους υπέρ και 38 κατά. Αλλά δεν ήταν σε καμία περίπτωση μια ηχηρή επιδοκιμασία . Η Γερουσία έχει 315 έδρες – πράγμα που σημαίνει ότι πολλοί νομοθέτες επέλεξαν να ψηφίσουν «παρών που δεν ψήφισαν, «απέχουν» ή απλώς έλειπαν για την ψηφοφορία. Έτσι, ο Ντράγκι παραιτήθηκε ξανά.

Γιατί παραιτήθηκε ο Ντράγκι αν κέρδιζε την ψήφο εμπιστοσύνης;

Αν και ο Ντράγκι επέζησε τεχνικά από την ψήφο εμπιστοσύνης, δεν ήταν το αποτέλεσμα που χρειαζόταν για να παραμείνει πρωθυπουργός. Εκτός από τους 5 Αστέρες, άλλα μέλη του κυβερνώντος συνασπισμού, συμπεριλαμβανομένων των δεξιών κομμάτων Forza Italia και League , διαφωνούσαν.

Ο Ντράγκι έχει τονίσει εδώ και καιρό ότι ως μη κομματικός ηγέτης, χρειάζεται την υποστήριξη ενός ευρύ συνασπισμού, ειδικά σε μια εποχή που η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις. Διοικεί μια κυβέρνηση ενότητας – και χωρίς ενότητα μεταξύ των κομμάτων, θα ήταν δύσκολο για αυτόν να κυβερνήσει.

Τόσο η απόσυρση της στήριξης από τα κόμματα όσο και η διάσπαση των ίδιων των κομμάτων, με ορισμένα μέλη του κοινοβουλίου να εγκαταλείπουν τους εταίρους του συνασπισμού , υποδηλώνουν ότι ο συνασπισμός έχει πλέον ξεπεράσει το σημείο να μπορεί να λειτουργεί ενιαία.

Πόσα κόμματα είναι στον συνασπισμό; Μοιράζονται σε γενικές γραμμές την ίδια πολιτική;

Όπως συμβαίνει με πολλά στην ιταλική πολιτική, αυτό δεν είναι μια απλή ερώτηση για απάντηση. Όταν ξεκίνησε η κυβέρνηση Ντράγκι τον Φεβρουάριο του 2021 , είχε υπουργούς από έξι κόμματα – το λαϊκιστικό Κίνημα των 5 Αστέρων, τη δεξιά Λέγκα και τη Forza Italia, Δημοκρατικοί και το αποσπασματικό του κόμμα, Italy Alive, και τέλος το προοδευτικό Άρθρο 1. Αλλά έξι έγιναν επτά όταν τα πρώην μέλη των 5 Αστέρων δημιούργησαν ένα άλλο κόμμα , το Together for the Future. Στη συνέχεια, αν μετρήσετε τους κατώτερους υπουργούς του συνασπισμού, συμπεριλήφθηκαν άλλα τρία κόμματα.

Τώρα έχετε περισσότερο κατακερματισμό κομμάτων και αποχωρήσεις μελών, καθώς οι πολιτικοί ελιγμούς για πλεονέκτημα με εκλογές στον ορίζοντα, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολο να πούμε πόσα κόμματα είναι στον συνασπισμό.

Οι κυβερνήσεις συνασπισμού δεν είναι ασυνήθιστες στην Ιταλία. στην πραγματικότητα, είναι ο κανόνας. Αλλά αυτό υπό τον Ντράγκι ήταν ιδιαίτερα ευρύ, περνώντας από προοδευτικά κόμματα σε ακροδεξιές ομάδες.

Γιατί τόσα πάρτι; Και γιατί συνασπισμοί;

Η Ιταλία έχει ένα κατακερματισμένο κομματικό σύστημα . Έχω κάνει έρευνα που δείχνει ότι ο μέσος αριθμός των κομμάτων που εκπροσωπήθηκαν στο ιταλικό κοινοβούλιο μεταξύ 1946 και 1992 ήταν 12 – περισσότεροι από τις περισσότερες δημοκρατίες. Έκτοτε, η χώρα έχει περάσει από μια σειρά εκλογικών μεταρρυθμίσεων , αλλά το πολυκομματικό σύστημα παρέμεινε στη θέση του.

Υπάρχουν τρεις παράγοντες πίσω από το κατακερματισμένο κοινοβούλιο της Ιταλίας. Πρώτον, οι ιταλικές εκλογές μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν πάντα μια ισχυρή συνιστώσα της αναλογικής εκπροσώπησης – δηλαδή, ο αριθμός των εδρών που έχει κάθε κόμμα είναι ανάλογος με τον αριθμό των ψήφων που λαμβάνει. Έτσι, στην Ιταλία, ένα κόμμα που λαμβάνει το 5% των εθνικών ψήφων μπορεί εύλογα να αναμένει ότι θα λάβει το 5% των εδρών. Συγκρίνετε αυτό με το σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου, στο οποίο ένα κόμμα που λαμβάνει το 5% των εθνικών ψήφων πιθανότατα θα λάβει μηδέν έδρες.

Σύμφωνα με τους νόμους περί αναλογικής εκπροσώπησης της Ιταλίας, ένα κόμμα δεν μπορεί να παράγει την πλειοψηφία των κοινοβουλευτικών εδρών από μια πλειάδα ψήφων. Και με τόσα πολλά κόμματα, είναι πολύ απίθανο κάποιο κόμμα να συγκεντρώσει απόλυτη πλειοψηφία. Αντίθετα, το μεγαλύτερο μη πλειοψηφικό κόμμα πρέπει να βρει συμμαχίες για να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού.

Δεύτερον, οι μεταρρυθμίσεις του εκλογικού νόμου του 1993 δημιούργησαν ένα κίνητρο για τους Ιταλούς πολιτικούς να σχηματίσουν ή να ιδρύσουν νέα κόμματα. Μετά από αυτές τις μεταρρυθμίσεις και την αποσύνθεση του άλλοτε κυρίαρχου Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος – που μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν το μεγαλύτερο κόμμα σε κάθε μεταπολεμική ιταλική κυβέρνηση – οι πολιτικοί επιχειρηματίες διαπίστωσαν ότι μπορούσαν να τραβήξουν την προσοχή τους περισσότερο δημιουργώντας νέα κόμματα ή αποσχίζοντας από τα υπάρχοντα κόμματα. Βλέπουμε μερικά από αυτά τώρα με αποχωρήσεις υψηλού προφίλ από το 5-Star . Τείνει να συμβαίνει όταν οι πολιτικοί προσπαθούν να τοποθετηθούν για τις επόμενες εκλογές.

Τρίτον, η δημιουργία νέων κομμάτων ενθαρρύνθηκε επίσης από την κατάρρευση της παραδοσιακής πολιτικής στην Ιταλία. Συνέβαινε ότι αυτό που ενδιαφερόταν για τους ψηφοφόρους ήταν το πού στέκεται ένα κόμμα σε δύο τομείς: την αριστερή-δεξιά πολιτική και αν ήταν κοσμικοί ή θρησκευτικοί.

Αυτό έχει αλλάξει. Τώρα, οι ψηφοφόροι παρακινούνται όχι μόνο από την αριστερή-δεξιά πολιτική, αλλά και από μια σειρά παραγόντων, όπως αν ένα κόμμα είναι υπέρ ή κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή αν είναι ανεκτικό στη μετανάστευση ή είναι κατά της μετανάστευσης. Έτσι, παίρνετε κόμματα όπως το 5 Αστέρων που είναι κατά των μεταναστών και της ΕΕ, αλλά δεν ταιριάζουν τόσο καλά στον πολιτικό άξονα αριστερά-δεξιά.

Είναι οι συνασπισμοί επιρρεπείς στην αποτυχία;

Οχι απαραίτητα. Η Ιταλία έχει βιώσει έναν αριθμό σχετικά σταθερών συνασπισμών. Η κυβέρνηση συνασπισμού του Ρομάνο Πρόντι διήρκεσε από το 1996 έως τα τέλη του 1998. Αντιμετώπισε πολλά προβλήματα εκείνη την περίοδο, αλλά ο Πρόντι κατάφερε να διατηρήσει αυτόν τον συνασπισμό. Και πίσω στη δεκαετία του 1980, ο συνασπισμός που συνέταξε ο σοσιαλιστής Benedetto Craxi κράτησε τέσσερα χρόνια. Ο συνασπισμός του Craxi αντιμετώπισε ένα σύντομο λόξυγγα – διαλύθηκε, μετά ανασυγκροτήθηκε γρήγορα – αλλά αποτελούνταν από τα ίδια κόμματα.

Και αν σαρώσετε τον ευρωπαϊκό ορίζοντα, οι συνασπισμοί είναι μια αρκετά κοινή μορφή διακυβέρνησης. Ένας συνασπισμός είναι ο κανόνας στη Γερμανία, και είναι αρκετά συνηθισμένος στις σκανδιναβικές χώρες όπως η Νορβηγία. Και συχνά είναι μακρόβια.

Δεν νομίζω ότι οι συνασπισμοί είναι εγγενώς ασταθείς. Ο Ντράγκι είναι μια σχετικά δημοφιλής προσωπικότητα, αλλά ο συνασπισμός του αντιμετώπισε μια σειρά από προκλήσεις που κυμαίνονται από οικονομικά προβλήματα και την απάντηση της Ιταλίας στην πανδημία, έως μια μεταναστευτική κρίση που δεν θα εξαφανιστεί. Το σημείο καμπής ήταν ο αγώνας για την απάντηση της κυβέρνησης στην κρίση κόστους ζωής – το 5-Star πίεζε τον Ντράγκι να κάνει περισσότερα για να υποστηρίξει τους σκληρά πιεσμένους Ιταλούς. Και ο Ντράγκι είπε ότι δεν θα κυβερνήσει χωρίς την υποστήριξη των 5 Αστέρων , του μεγαλύτερου κόμματος στο ιταλικό κοινοβούλιο όταν διεξήχθησαν οι βουλευτικές εκλογές για τελευταία φορά το 2018.

Τι γίνεται λοιπόν μετά;

Οι εκλογές αναμένονται πλέον στα τέλη Σεπτεμβρίου. Μέχρι τότε, φαίνεται ότι ο Ντράγκι θα συνεχίσει ως πρωθυπουργός με υπηρεσιακή ιδιότητα. Εν τω μεταξύ, είναι πιθανό να υπάρξει κάποια περαιτέρω διάσπαση εντός των κομμάτων που εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο καθώς οι πολιτικοί ελιγμοί για εκλογικό πλεονέκτημα. Ωστόσο, οι πολιτικοί σε αυτό το σημείο πρέπει επίσης να εξετάσουν τον κίνδυνο να φανούν ανεύθυνοι και ευμετάβλητοι, με τις βουλευτικές εκλογές να είναι βέβαιο ότι θα διεξαχθούν πολύ σύντομα.