Η 14η Νοεμβρίου ήταν μια κομβική στιγμή στα χρονικά της γεωπολιτικής Ινδο-Ειρηνικού, καθώς ηγέτες από 14 έθνη συγκεντρώθηκαν για να υποστηρίξουν τη Συμφωνία Εφοδιαστικής Αλυσίδας του Ινδο-Ειρηνικού Οικονομικού Πλαισίου (IPEF). Αυτή η πρωτοβουλία των ΗΠΑ είναι το θεμέλιο μιας φιλόδοξης πρωτοβουλίας που επιδιώκει να ξεπεράσει τα παραδοσιακά όρια του εμπορίου και την ανθεκτικότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας για να αγκαλιάσει την καθαρή ενέργεια και τη μεγαλύτερη διαφάνεια των εργασιακών πρακτικών.

Η γένεση του IPEF, υπό την αιγίδα της κυβέρνησης Μπάιντεν τον Οκτώβριο του 2021 , αντιπροσώπευε μια αναβαθμονόμηση των γεωστρατηγικών φιλοδοξιών των ΗΠΑ, που επινοήθηκε για να εξουδετερώσει την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας, όπως επισημάνθηκε από την Πρωτοβουλία Belt and Road. Το Πλαίσιο αντικατοπτρίζει την ανανεωμένη δέσμευση της Αμερικής στις αρχές συνεργασίας που κάποτε υποστήριξε η υπό την ηγεσία των ΗΠΑ Trans-Pacific Partnership, την οποία ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ εγκατέλειψε το 2017. Το IPEF στοχεύει να οικοδομήσει μια οικονομική συμμαχία που προσφέρει μια εναλλακτική στην Κίνα και να καθορίσει το σχέδιο για ένα νέο παράδειγμα περιφερειακής εταιρικής σχέσης.

Η ατζέντα του IPEF έχει ωθήσει το θέμα των κρίσιμων ορυκτών στο προσκήνιο του οικονομικού λόγου Ινδο-Ειρηνικού. Αναγνωρίζοντας τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν αυτοί οι πόροι στις αναπτυσσόμενες βιομηχανίες του μέλλοντος, ιδιαίτερα στην παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων, η στρατηγική εθνικής ασφάλειας της κυβέρνησης Μπάιντεν προσδιορίζει την αλυσίδα εφοδιασμού σπάνιων γαιών ως στρατηγικό σημείο καμπής. Μια ανασκόπηση του Υπουργείου Άμυνας το 2021 υπογράμμισε τους εγγενείς κινδύνους μιας υπερβολικής εξάρτησης από τα κινεζικά ορυκτά, κινδύνους που καλύπτουν τις οικονομικές εξαρτήσεις και τη δυνατότητα χρήσης του εμπορίου ως γεωπολιτικού όπλου. Η απάντηση των ΗΠΑ είναι να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα και να περιορίσουν τη σαρωτική μόχλευση που ασκεί η Κίνα σε αυτούς τους βασικούς πόρους – πόρους που είναι απαραίτητοι για την επανάσταση της αυτοκινητοβιομηχανίας που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.

Σε αυτό το γεωπολιτικό παιχνίδι σκακιού, η Ινδονησία έχει τοποθετηθεί ως ιππότης, έτοιμος να κάνει άλμα προς τα εμπρός. Τα τεράστια αποθέματά του σε νικέλιο και μια πληθώρα κρίσιμων ορυκτών το έχουν βάλει στο προσκήνιο καθώς ξετυλίγεται το IPEF. Από την αρχή, η Ινδονησία υπήρξε ενθουσιώδης υποστηρικτής του Πλαισίου, επιδιώκοντας να αξιοποιήσει τις διατάξεις του και να επιβεβαιώσει τον ρόλο της στον ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας που καθορίζει όλο και περισσότερο το οικονομικό τοπίο της περιοχής.

Το στρατηγικό παιχνίδι της Ινδονησίας δεν αφορά απλώς την ενίσχυση του εμπορίου. αντανακλά τη φιλοδοξία του να εξισορροπήσει τη συντριπτική υπεροχή των κινεζικών επενδύσεων και προς μια πιο ισορροπημένη και διαφοροποιημένη εταιρική σχέση με τις ΗΠΑ και άλλα κράτη πλούσια σε πόρους, όπως η Αυστραλία και ο Καναδάς. Η πιθανή επανευθυγράμμιση σηματοδοτεί την πρόθεση της Ινδονησίας να διατηρήσει την αντιπροσωπεία της, επιβεβαιώνοντας το καθεστώς της ως αξιόπιστης μεσαίας δύναμης, ικανής να διαπραγματευτεί τις παγκόσμιες οικονομικές σχέσεις.

Ωστόσο, ο δρόμος μπροστά για την Ινδονησία δεν είναι χωρίς εμπόδια. Η παγκόσμια αγορά ηλεκτρικών οχημάτων επεκτείνεται με ταχείς ρυθμούς, τροφοδοτούμενη από μια συλλογική ώθηση προς τη βιώσιμη ενέργεια και την πράσινη τεχνολογία. Οι προηγούμενοι περιορισμοί της ινδονησιακής κυβέρνησης στις εξαγωγές κρίσιμων ορυκτών έχουν καταλύσει την ανάπτυξη των εγχώριων μεταποιητικών βιομηχανιών, προσελκύοντας το απαραίτητο κεφάλαιο για την ενίσχυση της υποδομής επεξεργασίας νικελίου.

Ωστόσο, για να λανσάρει τα προϊόντα νικελίου της στην παγκόσμια σκηνή, ιδιαίτερα στην αγορά των ΗΠΑ, η Ινδονησία αντιμετωπίζει την πολυπλοκότητα του νόμου για τη μείωση του πληθωρισμού (IRA) του Αυγούστου 2022, ο οποίος προβλέπει σημαντικές φορολογικές εκπτώσεις για νέα οχήματα καθαρής ενέργειας για την προμήθεια κρίσιμων ορυκτών από τις ΗΠΑ ή από χώρες με τις οποίες έχει συνάψει συμφωνία ελεύθερου εμπορίου (ΣΕΣ). Αυτή η διάταξη τοποθετεί την Ινδονησία σε μια δύσκολη κατάσταση, αναγκάζοντάς την να εξασφαλίσει μια περιορισμένη ΣΕΣ με τις ΗΠΑ, παρόμοια με αυτή που μπόρεσε να καθιερώσει η Ιαπωνία.

Στην 11η Σύνοδο Κορυφής ASEAN-ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο, ο Πρόεδρος Joko "Jokowi" Widodo ζήτησε από το IPEF να κατοχυρώσει μια περιορισμένη ΣΕΣ που επικεντρώνεται ειδικά στα κρίσιμα ορυκτά. Αυτό το μοντέλο, που αποκλίνει από τις ευρύτερες συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών, θα επικεντρωθεί στην ενίσχυση του εμπορίου ειδικά σε βασικά ορυκτά όπως το νικέλιο, το αλουμίνιο, το κοβάλτιο και ο χαλκός, και θα περιλαμβάνει διατάξεις για την επεξεργασία τους. Μια περιορισμένη ΣΕΣ θα ήταν ένα κρίσιμο βήμα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ινδονησιακού νικελίου, επιτρέποντάς του να αξιοποιήσει τις σημαντικές επιδοτήσεις που υποσχέθηκε ο IRA και κατ' επέκταση στην ευρύτερη αγορά των ΗΠΑ.

Πέρα από τη σφαίρα του διεθνούς εμπορίου, μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της Ινδονησίας. Η εισροή επενδύσεων στον κρίσιμο τομέα ορυκτών της Ινδονησίας, αν και ισχυρή, έχει ευνοήσει μέχρι στιγμής δυσανάλογα ένα τμήμα της οικονομίας – τις εργασίες τήξης που ευδοκιμούν στη διαθεσιμότητα μεταλλεύματος νικελίου χαμηλού κόστους – και έχουν ωφελήσει κυρίως τους Κινέζους επενδυτές.

Το IPEF προσφέρει μια ευκαιρία να διορθωθεί αυτή η ανισορροπία. Εγκρίνοντας κανονισμούς που προάγουν τα πρότυπα εργασίας και τη βιώσιμη ανάπτυξη, το Πλαίσιο θα μπορούσε να καταλύσει ένα οικονομικό μοντέλο χωρίς αποκλεισμούς στην Ινδονησία, ένα μοντέλο που ενδυναμώνει τον ευρύτερο πληθυσμό και όχι μόνο τη βιομηχανική ελίτ και τους ξένους επενδυτές. Το IPEF έχει τη δυνατότητα να ωθήσει την Ινδονησία προς μια πιο πράσινη οικονομία και να υποστηρίξει τις φιλοδοξίες της για καθαρές μηδενικές εκπομπές. Η επίδρασή του θα μπορούσε να είναι μεταμορφωτική.

Παρά τις δυνατότητες, η πορεία προς τα εμπρός είναι διάσπαρτη με εμπόδια. Μια ομάδα αμερικανών γερουσιαστών έχει ρίξει μια σκεπτικιστική ματιά στις δεσμεύσεις της Ινδονησίας για τα εργασιακά δικαιώματα, την προστασία του περιβάλλοντος και τα ανθρώπινα δικαιώματα, θέτοντας ένα σημαντικό εμπόδιο σε κάθε ενδεχόμενη ΣΕΣ. Οι ανησυχίες τους, σε συνδυασμό με την κραυγαλέα κινεζική κυριαρχία στην ινδονησιακή εξόρυξη και διύλιση –μια κυριαρχία που χαρακτηρίζεται από μια εκπληκτική επένδυση 3,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2022– υπογραμμίζουν την έκταση της διπλωματίας και της εσωτερικής μεταρρύθμισης που απαιτούνται για να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια.

Για την Ινδονησία, ο συνεχιζόμενος στρατηγικός ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας για τα κρίσιμα ορυκτά υπογραμμίζει την ανάγκη για μια λεπτή και ισχυρή στρατηγική που κεφαλαιοποιεί τη μεταβαλλόμενη δυναμική της πολιτικής των ΗΠΑ. Οι πρωτοβουλίες της Ουάσιγκτον αποτελούν ένα παράθυρο ευκαιρίας, ωστόσο το βάρος πέφτει στην Ινδονησία να αναλάβει σαρωτικές μεταρρυθμίσεις στη διακυβέρνηση του εξορυκτικού της τομέα. Αυτή η προσπάθεια αφορά τόσο την υιοθέτηση των αναγκών της διεθνούς διπλωματίας όσο και την προώθηση του εγχώριου μετασχηματισμού. Απαιτεί από την Ινδονησία ένα επίπεδο στρατηγικής προνοητικότητας και πολιτικής οξυδέρκειας που θα καθορίσει τη θέση της στη γεωοικονομική τάξη του αύριο.

Η πλοήγηση σε αυτό το έδαφος απαιτεί από την Ινδονησία όχι μόνο να διεκδικήσει τα οικονομικά της συμφέροντα αλλά και να αντιμετωπίσει τις ευρύτερες επιπτώσεις της αναπτυξιακής στρατηγικής της για την κοινωνία γενικότερα. Οι στρατηγικές αποφάσεις που ελήφθησαν σήμερα θα έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στην οικονομία και το περιβάλλον του αρχιπελάγους. Ενδέχεται επίσης να αποτελέσει προηγούμενο για το πώς οι αναδυόμενες οικονομίες μπορούν να επιβληθούν στην παγκόσμια σκηνή, προωθώντας παράλληλα τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη δίκαιη ανάπτυξη στο εσωτερικό.

Ο δρόμος μπροστά θα είναι δύσκολος, χαρακτηρισμένος από διαπραγματεύσεις που θα δοκιμάσουν τη διπλωματική ικανότητα της Ινδονησίας, αλλά είναι ένας δρόμος που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα μέλλον όπου η Ινδονησία θα στέκεται ως κεντρικός κόμβος στην επανάσταση της καθαρής ενέργειας, χαράσσοντας την πορεία της με σιγουριά και σαφήνεια.