Το πρόβλημα είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα τροφίμων και γεωργίας στην Ευρώπη. Ανάμεσα στις πολλές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αγρότες, ξεχωρίζουν τρεις. Οι επιδοτήσεις της ΕΕ, οι κανονισμοί (ή η έλλειψή τους) και η δυναμική της αγοράς είναι όλα προσανατολισμένα προς όφελος των μεγαλύτερων παραγόντων.

Πρώτον, η Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ επιβραβεύει τους μεγαλύτερους ιδιοκτήτες γης και τις πιο βιομηχανοποιημένες εκμεταλλεύσεις, καθώς η πλειονότητα των κεφαλαίων διανέμεται με βάση τα εκτάρια καλλιέργειας.

Δεύτερον, οι ισχυροί λιανοπωλητές και οι εταιρείες τροφίμων είναι σε θέση να επιβάλλουν χαμηλές τιμές στους αγρότες.

Τρίτον, οι πολυεθνικές αγροχημικές στριμώχνουν τους αγρότες στην πηγή αυξάνοντας την τιμή των πραγμάτων που χρειάζονται, όπως οι υβριδικοί σπόροι, τα φυτοφάρμακα, τα λιπάσματα και τα ζωικά φάρμακα. Αυτό ωθεί τους μικρότερους παραγωγούς να εγκαταλείψουν τις δραστηριότητές τους, καθώς μόνο οι βιομηχανικές εκμεταλλεύσεις μπορούν να επιβιώσουν από τις πωλήσεις σε χαμηλές τιμές, ενώ έχουν υψηλότερο κόστος.

Το μήνυμα προς τις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι: μεγαλώστε ή βγείτε έξω.

Οι συνομιλίες για μια εμπορική συμφωνία ΕΕ-Mercosur προσθέτουν την πίεση, με τη γεωργία ως δυνητικό διαπραγματευτικό εργαλείο της ΕΕ για πρόσβαση στην αγορά της Νότιας Αμερικής. Μια συμφωνία θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα σε εισαγωγές μεγάλων ποσοτήτων βοείου κρέατος, που ευθύνεται για μαζική αποψίλωση και υποβάθμιση των δασών.

Οι αγρότες έχουν επίσης μαστιστεί από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Οι ξηρασίες προκαλούν επί του παρόντος περίπου 9 δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσιες οικονομικές απώλειες σε όλη την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η ακραία ζέστη και η ξηρασία, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες και οι καταιγίδες έχουν ρημάξει τις ευρωπαϊκές γεωργικές εκτάσεις. Αυτά είναι επίσης καταστροφικά τα φυσικά συστήματα από τα οποία εξαρτώνται οι αγρότες, όπως οι μέλισσες και άλλοι επικονιαστές. Οι μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις, που ήδη παλεύουν να μείνουν στη ζωή, μπορούν να εξαφανιστούν από ένα μόνο καιρικό φαινόμενο.

Προδοσία αγροτών

Αντί να καλωσορίζουν μέτρα για τη βελτίωση των οικοσυστημάτων από τα οποία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό οι αγρότες, ορισμένοι πολιτικοί και μεγάλες εταιρείες λόμπι στον τομέα της γεωργίας έχουν κάνει την προστασία της φύσης και την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ εύκολο αποδιοπομπαίο τράγο. Ειδικά οι ακροδεξιοί και οι συντηρητικοί πολιτικοί εργαλειοποιούν τη δυσαρέσκεια των αγροτών και δείχνουν το δάχτυλο στην περιβαλλοντική ρύθμιση. Αλλά το να στέλνουμε στους θυμωμένους αγρότες το μήνυμα ότι φταίνε οι πράσινοι κανόνες, ενώ υποστηρίζουμε ένα σύστημα που λειτουργεί μόνο για ένα μικρό ποσοστό γιγάντιων παραγόντων της αγοράς, δεν είναι τίποτα λιγότερο από προδοσία.

Η πρώτη απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις διαμαρτυρίες των αγροτών ήταν να χορηγήσει, για τρίτη συνεχή χρονιά, μια παρέκκλιση από τις απαιτήσεις της ΚΓΠ για να αφήσει ένα μικρό ποσοστό της καλλιεργήσιμης γης σε αγρανάπαυση. Αυτό όχι μόνο προκαλεί σημαντική βλάβη στα οικοσυστήματα και θα μπορούσε να ωθήσει περαιτέρω τις τιμές αυξάνοντας την παραγωγή, αλλά αποσπά την προσοχή από τις πραγματικές συστημικές μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται απεγνωσμένα οι αγρότες.

Κανένας από τους βασικούς κανόνες της πράσινης συμφωνίας δεν έχει εφαρμοστεί και οι στόχοι της στρατηγικής Farm to Fork της ΕΕ δεν έχουν επιτευχθεί — παρόλο που θα είχαν ωφελήσει τους αγρότες.

Εάν είχαν εγκριθεί οι κανόνες της ΕΕ για την «αειφόρο» χρήση φυτοφαρμάκων, με οικονομική και διαρθρωτική στήριξη για τους αγρότες, θα μπορούσαν να είχαν μειώσει την εξάρτηση από τα αγροχημικά. Αυτά θα ήταν καλά νέα για την υγεία των αγροτών, καθώς και για τα πορτοφόλια τους. Αντίθετα, η δεύτερη απάντηση της Επιτροπής στις διαμαρτυρίες ήταν η απόσυρση των σχεδίων για τον περιορισμό της χρήσης φυτοφαρμάκων.

Η επικαιροποιημένη οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές, με στόχο τον περιορισμό της ρύπανσης από τις φάρμες των εργοστασίων, θα μπορούσε να μετριάσει την κλιματική κρίση, αλλά κατέληξε να την τροφοδοτήσει χαλαρώνοντας τους κανόνες για τις μεγαλύτερες φάρμες χοίρων και πουλερικών και αγνοώντας εντελώς τα βοοειδή. Το σχέδιο για τη θέσπιση νομοθεσίας για ένα «βιώσιμο σύστημα τροφίμων» εγκαταλείφθηκε πριν καν κατατεθεί από την Επιτροπή και εγκαταλείφθηκε η υπόσχεση ενημέρωσης των συνθηκών καλής διαβίωσης των ζώων.

Τα πιο ισχυρά γεωργικά λόμπι και η συνομοσπονδία της ΕΕ, η Copa-Cogeca, υπήρξαν αποφασιστικά για τον καθορισμό του ποιοι κανόνες της ΕΕ ενισχύονται και ποιοι αποδυναμώνονται. Παρά τους ισχυρισμούς τους ότι εκπροσωπούν όλους τους αγρότες, έχουν λάβει συχνά θέσεις που υπερασπίζονται τα συμφέροντα μιας μειοψηφίας αγροτών: των μεγαλύτερων και πιο ισχυρών παικτών, που μπορούν να ευδοκιμήσουν σε ένα εντυπωσιακά άδικο σύστημα τροφίμων.

Πολλοί πολιτικοί συνεχίζουν να υποστηρίζουν τις μεγαλύτερες αγροτικές επιχειρήσεις και να πλαισιώνουν την κρίση ως «αγρότες εναντίον φύσης».

Είναι μια ψευδής διχογνωμία που πλήττει τραγικά τη συντριπτική πλειοψηφία των αγροτών. Μετατοπίζει σκόπιμα την εστίαση μακριά από τις βαθύτερες αιτίες των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι αγρότες και επιδεινώνει την κατάστασή τους μέχρι να μείνουν μόνο οι μεγαλύτερες φάρμες.

Οι αγρότες και η φύση είναι σύμμαχοι — η δυναμική της αγοράς, οι λανθασμένες επιδοτήσεις και η έλλειψη κατάλληλης ρύθμισης φέρνουν στους αγρότες μια απελπισμένη επιλογή μεταξύ μη βιώσιμης βιομηχανικής παραγωγής ή χρεοκοπίας.