Στο διάστημα ενός μήνα μεταξύ των μέσων Νοεμβρίου και των μέσων Δεκεμβρίου του 2023, εννέα βάρκες που μετέφεραν 1.543 Ροχίνγκια αποβιβάστηκαν στο Ατσέχ της Ινδονησίας. Ήταν ο μεγαλύτερος αριθμός αφίξεων από τη λεγόμενη κρίση στη θάλασσα του Ανταμάν το 2015 .
Η Ινδονησία, και ιδιαίτερα οι τοπικές κοινότητες στην επαρχία Ατσέχ, ήταν κάποτε αναγγελθείς για την ανοιχτή και φιλόξενη προσέγγισή της στους Ροχίνγκια που έφτασαν με βάρκα. Ωστόσο, αυτή η πρόσφατη αύξηση των αφίξεων σηματοδότησε μια ουσιαστική αλλαγή στην ανταπόκριση της Ινδονησίας. Οι κοινότητες που κάποτε συμμετείχαν ενεργά σε προσπάθειες διάσωσης στη θάλασσα και παρείχαν βοήθεια στους πρόσφυγες Ροχίνγκια έρχονται σε αντίθεση με την αυξανόμενη απώθηση και τις εχθροπραξίες κατά των νέων αφίξεων.
Αυτή η έντονη αλλαγή στο συναίσθημα στο Ατσέχ αντανακλά και πιθανότατα επηρεάζεται από την ευρύτερη δυναμική όσον αφορά τη συνεχιζόμενη έλλειψη διεθνούς υποστήριξης, περιφερειακής συνεργασίας και δέσμευσης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης να αντιμετωπίσει τον εκτοπισμό των Ροχίνγκια σε ολόκληρη την περιοχή. Φέρνει στο φως την ευθραυστότητα των υφιστάμενων μηχανισμών βοήθειας, οι οποίοι βασίζονται στις τοπικές κοινότητες για να εφαρμόσουν τις απαντήσεις μόνες τους χωρίς επαρκή υποστήριξη και χρησιμεύει ως έντονη υπενθύμιση ότι οι βιώσιμες λύσεις απαιτούν ένα ενιαίο μέτωπο από παγκόσμιους, περιφερειακούς και εθνικούς παράγοντες.
Προοδευτικές κινήσεις που οφείλονται στην έλλειψη ανθεκτικών λύσεων και στην επιδείνωση των συνθηκών κατασκήνωσης στο Μπαγκλαντές
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες το 2023, 4.490 Ροχίνγκια με περίπου 41 σκάφη έχουν ξεκινήσει θαλάσσια ταξίδια από το Μπαγκλαντές και τη Μιανμάρ, αναζητώντας ασφάλεια και καλύτερες προοπτικές σε άλλες χώρες, κυρίως στην Ινδονησία και τη Μαλαισία. Η πλειοψηφία (62 τοις εκατό) έφτασε στην Ινδονησία, ενώ άλλοι αποβιβάστηκαν ή αναχαιτίστηκαν στη Μιανμάρ (27 τοις εκατό), στο Μπαγκλαντές (5 τοις εκατό), στην Ινδία (4 τοις εκατό), στη Μαλαισία (2 τοις εκατό) και στην Ταϊλάνδη (1 τοις εκατό). Μεταξύ αυτών των αφίξεων, ένα σημαντικό ποσοστό περιελάμβανε γυναίκες (27 τοις εκατό) και παιδιά (38 τοις εκατό).
Αυτά τα ταξίδια με σκάφος είναι γεμάτα κινδύνους, συμπεριλαμβανομένων των υπερπληθυσμένων πλοίων, των ύπουλων θαλάσσιων συνθηκών και της περιορισμένης πρόσβασης σε βασικές ανάγκες, όπως φαγητό και νερό. Το 2023, συνολικά 636 άνθρωποι αναφέρθηκαν νεκροί ή αγνοούμενοι κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Με την εποχή των ήρεμων νερών μετά τους μουσώνες να συνεχίζεται μέχρι τον Απρίλιο του 2024, αναμένεται ότι ο αριθμός των σκαφών που στοχεύουν να φτάσουν στην Ινδονησία θα συνεχιστεί σταθερά κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους.
Αυτές οι πρόσφατες αφίξεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της επιδείνωσης των συνθηκών στους καταυλισμούς μέσα και γύρω από το Cox's Bazar, στο Μπαγκλαντές, όπου φιλοξενούνται σχεδόν 1 εκατομμύριο πρόσφυγες Ροχίνγκια. Στους καταυλισμούς, οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν κλιμακούμενες προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενης βίας των συμμοριών , της ευαισθησίας σε καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα, όπως πλημμύρες, κατολισθήσεις και πυρκαγιές , περιορισμένη πρόσβαση στην απασχόληση και εκπαίδευση, περιορισμένη κινητικότητα , συνωστισμό και επισιτιστική ανασφάλεια που διαιωνίζεται από τις περικοπές στο σιτηρέσιο .
Επιπλέον, παρά τις συνεχιζόμενες πιέσεις από το Μπαγκλαντές και τη Μιανμάρ στο πλαίσιο ενός σχεδίου επαναπατρισμού που υποστηρίζεται από την Κίνα , οι απαραίτητες προϋποθέσεις για ασφαλή, αξιοπρεπή, βιώσιμο και εθελοντικό επαναπατρισμό στη Μιανμάρ – συμπεριλαμβανομένης της πλήρους υπηκοότητας και της ίσης πρόσβασης σε βασικά δικαιώματα, όπως τα δικαιώματα διαβίωσης, τα θρησκευτικά ελευθερία και ελευθερία κινήσεων – παραμένουν ανεκπλήρωτες στο πλαίσιο της κλιμάκωσης των συγκρούσεων εντός της χώρας και της επίμονης συστημικής δίωξης των Ροχίνγκια.
Ο παρατεταμένος εκτοπισμός που αντιμετωπίζουν οι Ροχίνγκια, σε συνδυασμό με τις περιορισμένες προοπτικές στο Μπαγκλαντές, έχει ωθήσει πολλούς να ξεκινήσουν τα επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια αναζητώντας ένα ασφαλέστερο μέλλον στην περιοχή. Ως ένδειξη της αυξανόμενης απόγνωσης, αυξανόμενος αριθμός γυναικών και παιδιών ( 65 τοις εκατό το 2023, από 54 τοις εκατό το 2022 ) επιβιβάζονται στα ξεχαρβαλωμένα σκάφη για ένα δυνητικά θανατηφόρο ταξίδι. Επιπλέον, σε αντίθεση με το παρελθόν, όταν η Ινδονησία χρησίμευε κυρίως ως σημείο διέλευσης για μετανάστες και πρόσφυγες που ταξίδευαν στην Αυστραλία και τη Μαλαισία , τώρα γίνεται όλο και περισσότερο προορισμός για τις νέες αφίξεις.
Οι κοινοτικές πρωτοβουλίες χρειάζονται υποστήριξη για να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητά τους
Οι αντιδράσεις υπό την ηγεσία της κοινότητας έπαιξαν ιστορικά καθοριστικό ρόλο στην ανταπόκριση της Ινδονησίας στις αφίξεις σκαφών, με τις τοπικές κοινότητες στην Ατσέχ να οργανώνουν υποστήριξη στους πρόσφυγες Ροχίνγκια που φτάνουν στις ακτές τους και τους ντόπιους ψαράδες να διεξάγουν προσπάθειες διάσωσης, παρά την ώθηση από τις ινδονησιακές αρχές. Ενώ οι απαντήσεις που κατευθύνονται από την κοινότητα σε αυτό το πλαίσιο είχαν προηγουμένως επιδείξει ανθεκτικότητα και συμπόνοια, η φιλόξενη προσέγγιση των ντόπιων στο Ατσέχ είναι αδύναμη. Οι πρόσφατες αφίξεις Ροχίνγκια αντιμετώπισαν εχθρότητα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης βίας από τις τοπικές κοινότητες , απειλές απέλασης και έξωσης από καταφύγια υπό την ηγεσία φοιτητικών κινημάτων και αυξημένες συνοριακές περιπολίες υπό την ηγεσία των ινδονησιακών αρχών σε συνδυασμό με ντόπιους ψαράδες .
Αυτή η μετατόπιση του αισθήματος στο Aceh είναι ενδεικτική της πίεσης που υφίσταται κυρίως φτωχές τοπικές κοινότητες, οι οποίες ιστορικά έχουν αφεθεί να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της παρατεταμένης μετακίνησης με περιορισμένους πόρους και υποστήριξη. Το φαινόμενο που προκύπτει συχνά περιγράφεται ως « κόπωση αλληλεγγύης ».
Η φυλάκιση τριών ψαράδων το 2022 που καταδικάστηκαν για αδικήματα λαθρεμπορίας ανθρώπων για διευκόλυνση της επιβίβασης προσφύγων Ροχίνγκια μπορεί επίσης να συνέβαλε στην πρόσφατη αλλαγή του αισθήματος εντός της κοινότητας. Επιπλέον, μια διαδικτυακή εκστρατεία μίσους που διαδίδει παραπληροφόρηση για τους Ροχίνγκια έχει διαβρώσει περαιτέρω τη δημόσια αλληλεγγύη και έχει τροφοδοτήσει το αίσθημα κατά των Ροχίνγκια μεταξύ των τοπικών κοινοτήτων της Ατσέχ, με αποτέλεσμα την απόρριψη και τις διαμαρτυρίες ενάντια σε αυτό το νέο κύμα αφίξεων.
Η απώθηση κατά των σκαφών που μεταφέρουν πρόσφυγες Ροχίνγκια ήταν δυστυχώς κοινή σε ολόκληρη την περιοχή εδώ και αρκετό καιρό, όπως φαίνεται από τα οδυνηρά γεγονότα του 2015. Πιο πρόσφατα, στο πλαίσιο του COVID-19, χώρες όπως η Μαλαισία και η Ταϊλάνδη προσπάθησαν να δικαιολογήσουν τη συνεχιζόμενη απώθηση . συμπεριλαμβανομένης της σύλληψης και της κράτησης παράτυπων αφίξεων. Αυτό ήταν σε αντίθεση με τη σχετική προοδευτικότητα της Ινδονησίας , ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο, όπου οι σκηνές ντόπιων ψαράδων που συμμετείχαν σε προσπάθειες διάσωσης και αψηφούσαν τις οδηγίες των αρχών , ήταν συνηθισμένες.
Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, η δέσμευση της Ινδονησίας για βελτίωση της διακυβέρνησης των προσφύγων , συμπεριλαμβανομένων των αξιέπαινων πρωτοβουλιών εναλλακτικά των πολιτικών κράτησης και της παροχής εκπαιδευτικών δικαιωμάτων για τα παιδιά πρόσφυγες, έχει κερδίσει διεθνή αναγνώριση, ιδίως σε φόρουμ όπως το Παγκόσμιο Φόρουμ για τους Πρόσφυγες . Ωστόσο, η πρόσφατη επίσημη δήλωση του Υπουργού Εξωτερικών της Ινδονησίας κατά τη διάρκεια του δεύτερου Παγκόσμιου Φόρουμ για τους Πρόσφυγες τον Δεκέμβριο του 2023, που συσχετίζει τις αφίξεις Ροχίνγκια με διεθνικά εγκληματικά δίκτυα και υποστηρίζει την ενίσχυση της επιβολής του νόμου, δείχνει ότι η παλίρροια αλλάζει και εγείρει αυξανόμενες ανησυχίες για τις εξελισσόμενες αφηγήσεις για τους πρόσφυγες στη χώρα.
Η Απουσία Διεθνούς, Περιφερειακής και Ομοσπονδιακής Υποστήριξης
Στον πυρήνα της στροφής της Ινδονησίας στο Ατσέχ βρίσκεται η ιστορική έλλειψη υποστήριξης από τη διεθνή κοινότητα, τους περιφερειακούς ομολόγους της και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Η διεθνής απάντηση στον εκτοπισμό των Ροχίνγκια έχει μειωθεί εν μέσω άλλων ανθρωπιστικών κρίσεων, με τα γειτονικά έθνη, συμπεριλαμβανομένης της Ινδονησίας, να αντιμετωπίζουν το κύριο βάρος της παρατεταμένης κρίσης χωρίς επαρκή υποστήριξη.
Η περιφερειακή συνεργασία, ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση του εκτοπισμού μεγάλης κλίμακας, λείπει, αναγκάζοντας μια χούφτα έθνη στην περιοχή να αντιμετωπίσουν την κρίση μεμονωμένα. Οκτώ χρόνια μετά τις μεγάλης κλίμακας παράτυπες θαλάσσιες μετακινήσεις στη Θάλασσα Ανταμάν και στον Κόλπο της Βεγγάλης το 2015, όπου περίπου 8.000 πρόσφυγες και μετανάστες έμειναν αποκλεισμένοι στη θάλασσα , δεν έχει ληφθεί συγκεκριμένη δράση για την αντιμετώπιση της περιφερειακής ετοιμότητας για τέτοιους εκτοπισμούς μεγάλης κλίμακας και επικίνδυνες θαλάσσιες μετακινήσεις. Αυτή η αδράνεια είναι εμφανής στην πρόσφατη αποτυχία ανταπόκρισης στην έκκληση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για έρευνα και διάσωση δύο σκαφών σε κίνδυνο στη Θάλασσα Ανταμάν στις αρχές Δεκεμβρίου, που θυμίζει το 2015. Ένα από τα σκάφη, που μετέφερε 180 πρόσφυγες, πιστεύεται ότι βυθίστηκε χωρίς αποτελεσματική παρέμβαση.
Η ελάχιστη συνεισφορά των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας στη δέσμευση πολλών μετόχων για τους πρόσφυγες Ροχίνγκια κατά τη διάρκεια του πρόσφατου Παγκόσμιου Φόρουμ για τους Πρόσφυγες υπογραμμίζει περαιτέρω την έλλειψη περιφερειακής συνεργασίας. Η κυβέρνηση της Ταϊλάνδης ήταν το μόνο κράτος μέλος της ASEAN που συνέβαλε στη δέσμευση. Η απουσία προληπτικών μέτρων από τις γειτονικές χώρες, ιδιαίτερα τη Μαλαισία και την Ταϊλάνδη, σε συνδυασμό με τις επικρατούσες πρακτικές απώθησης, δημιουργεί ένα κυματιστικό φαινόμενο που εντείνει την πίεση στην Ινδονησία να αναλάβει ηγετικό ρόλο στις προσπάθειες διάσωσης και προστασίας.
Επιπλέον, σε ομοσπονδιακό επίπεδο, ενώ ο Κανονισμός του Προέδρου αριθ . Ελλείψει επαρκούς χρηματοδότησης και υποστήριξης από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, οι τοπικές διοικήσεις αφήνονται να διαχειριστούν την κρίση ανεξάρτητα.
Κάλεσμα για ολοκληρωμένες λύσεις
Η τρέχουσα κατάσταση απαιτεί επείγουσα συνεργασία σε πολλαπλά μέτωπα. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να επανεκτιμήσει τη δέσμευσή της για την αντιμετώπιση του παρατεταμένου εκτοπισμού των Ροχίνγκια, αναγνωρίζοντας την κοινή ευθύνη για την παροχή βιώσιμης λύσης. Η πρόσφατη κοινή απόφαση του Καναδά, της Δανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, των Κάτω Χωρών και του Ηνωμένου Βασιλείου καθώς και των Μαλδίβων να παρέμβουν στην υπόθεση γενοκτονίας του Διεθνούς Δικαστηρίου που κατέθεσε η Γκάμπια κατά της Μιανμάρ είναι ένα τέτοιο θετικό παράδειγμα.
Ενώ η περιφερειακή συνεργασία έχει σημειώσει πρόοδο, ειδικά με την ενεργοποίηση του μηχανισμού διαβούλευσης για τη διαδικασία του Μπαλί στην όγδοη υπουργική διάσκεψη της διαδικασίας του Μπαλί τον Φεβρουάριο του 2023, δεν έχει ακόμη μεταφραστεί σε μια σαφή πορεία προς καλύτερες απαντήσεις στην αύξηση της θαλάσσιας μετακίνησης που παρατηρήθηκε την τελευταία δύο μήνες. Οι περιφερειακοί ομόλογοί τους θα πρέπει να αναζωογονήσουν τη συνεργασία αξιοποιώντας τα υφιστάμενα πλαίσια, ιδίως τη Διαδικασία του Μπαλί, για να εξασφαλίσουν συντονισμένη και αποτελεσματική απάντηση, αποτρέποντας έτσι την επανάληψη περιστατικών που θυμίζουν την κρίση στη Θάλασσα του Ανταμάν.
Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, η κυβέρνηση της Ινδονησίας πρέπει να εντείνει τη συμμετοχή της, όχι μόνο για να αμβλύνει τις άμεσες προκλήσεις όσον αφορά τους τοπικούς περιορισμούς ικανότητας και πόρων, αλλά και για να σχεδιάσει μακροπρόθεσμες στρατηγικές για την ένταξη και την υποστήριξη των προσφύγων εντός της χώρας.
Συμπερασματικά, η αλλαγή των συναισθημάτων στην Ατσέχ και η ευρύτερη αλλαγή στις απαντήσεις στις αφίξεις Ροχίνγκια στην Ινδονησία αντανακλά την πολύπλευρη φύση των προκλήσεων διαχείρισης μιας περίπλοκης και παρατεταμένης κρίσης χωρίς επαρκή παγκόσμια, περιφερειακή και εθνική υποστήριξη. Ενώ οι απαντήσεις με γνώμονα την κοινότητα είναι απαραίτητες, οι βιώσιμες μακροπρόθεσμες λύσεις απαιτούν διεθνή, περιφερειακή και ομοσπονδιακή υποστήριξη. Χωρίς αυτή την υποστήριξη, οι τοπικές κοινωνίες πιθανότατα θα συνεχίσουν να κουράζονται και να επιβαρύνονται υπερβολικά, με αποτέλεσμα την αυξανόμενη δυσαρέσκεια.
Η ανταπόκριση στην αύξηση των αφίξεων των Ροχίνγκια στην Ινδονησία απαιτεί μια συλλογική προσπάθεια, με έμφαση στην κοινή ευθύνη και τη δέσμευση για μια βιώσιμη και συνολική λύση.