Ένα τέτοιο «μακροβιβλίο» είναι το Circle of Stars. A History of the EU and the People Who Made It (Yale University Press) του Dermot Hodson , καθηγητή πολιτικής οικονομίας και ψηφιακών τεχνολογιών στο Πανεπιστήμιο Loughborough στο Λονδίνο και επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης στη Μπριζ.

Ο Hodson, ο οποίος έχει εργαστεί στο παρελθόν για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθιστά πολύ σαφές σε αυτό το ευανάγνωστο βιβλίο (με πραγματικούς ανθρώπους μέσα) ότι τα κράτη μέλη είναι αυτά που έχουν τη μεγαλύτερη δύναμη στις Βρυξέλλες — και ολοένα και περισσότερο.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, σε αντίθεση με την ψευδή λαϊκή αφήγηση, τα κράτη μέλη δεν παρέδωσαν ποτέ μεγάλες εθνικές εξουσίες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκτός από τους τομείς της γεωργίας, του εμπορίου και μερικών άλλων.

Αντίθετα, έχουν συνενώσει κάποιες εθνικές εξουσίες μεταξύ τους και έχουν λάβει συλλογική κυριαρχία σε αντάλλαγμα. Αυτή η διαδικασία επιταχύνθηκε από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, επειδή, όπως υποστήριξε ήδη ο Alan Milward στο τρομερό βιβλίο του The European Rescue of the Nation-State το 1992, οι εθνικοί ηγέτες ανακάλυψαν ότι χάρη στην ΕΕ είναι πιο ισχυροί από ό,τι θα ήταν χωρίς την ΕΕ.

Ο Χόντσον γράφει: «Οι εθνικοί ηγέτες κόλλησαν με την ΕΕ μετά το Μάαστριχτ όχι επειδή μοιράζονταν μια ιδεολογική δέσμευση για μια ολοένα στενότερη ένωση, αλλά επειδή πίστευαν ότι οι χώρες τους θα μπορούσαν να διαχειριστούν τις παγκόσμιες κρίσεις πιο αποτελεσματικά συνεργαζόμενοι».

Για πολλούς λόγους, αμέσως μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι εθνικοί ηγέτες αποφάσισαν για νέα, φιλόδοξα σχέδια σε τομείς που μέχρι τότε εθνικοί: το ευρώ. Σένγκεν και περισσότερη συνεργασία σε θέματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων· και εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας.

Αυτές οι περιοχές ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητες σε πολλά κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, οι ηγέτες δεν έδωσαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτεταμένες εξουσίες λήψης αποφάσεων, αλλά αντίθετα διατήρησαν τον έλεγχο αυτών των ίδιων των περιοχών απαιτώντας ομοφωνία — που σημαίνει ότι όλες οι εθνικές πρωτεύουσες πρέπει να συμφωνήσουν σε οποιαδήποτε απόφαση και να έχουν δικαίωμα βέτο σχεδόν σε όλα.

Τα τελευταία δύο χρόνια, αυτή η τάση έγινε ακόμη πιο έντονη καθώς τα κράτη μέλη αντιμετώπισαν προβλήματα που δεν μπορούσαν να επιλύσουν μόνα τους, όπως η κλιματική αλλαγή και η άνοδος ισχυρών ψηφιακών πολυεθνικών όπως η Google, η Microsoft και η Amazon.

Την ίδια στιγμή, μια σειρά κυρίως εξωτερικών κραδασμών ταρακούνησε τα θεμέλια της ΕΕ: η χρηματοπιστωτική κρίση και η κρίση του ευρώ, η προσφυγική κρίση, οι τρομοκρατικές επιθέσεις, η πανδημία και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανάγκασαν τους εθνικούς ηγέτες να συγκεντρώσουν πόρους και εξουσίες.

Εξαιτίας όλων αυτών των πιέσεων, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αντιμετώπιζαν κάθε φορά μια σκληρή επιλογή: είτε να αφήσουν την ΕΕ να καταρρεύσει, είτε να εξευρωπαϊσθούν και οι εξαιρετικά ευαίσθητοι τομείς όπως η υγεία, η ασφάλεια και η άμυνα.

Το γεγονός ότι επέλεξαν το δεύτερο είναι σημαντικό. Υπάρχει μόνο μία εξήγηση: δεν ήθελαν να καταρρεύσει η ΕΕ.

Ωστόσο, αυτός ο αυξημένος εξευρωπαϊσμός είχε ένα τίμημα: περισσότερη εξουσία για τους εθνικούς ηγέτες στις Βρυξέλλες. Από τα ευρωπαϊκά εμβόλια μέχρι το πρόγραμμα ανάκαμψης των 800 δισ. ευρώ μετά την πανδημία και τις πολιτικές μετανάστευσης, οι ηγέτες βρίσκονται πιο σταθερά πίσω από το τιμόνι στις Βρυξέλλες από ποτέ.

Ενώ προηγουμένως, είχαν λάβει όλες τις σημαντικές αποφάσεις στην Ευρώπη και στη συνέχεια οπισθοχώρησαν για να αφήσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαχειριστεί την εφαρμογή αυτών των αποφάσεων, σήμερα δεν υποχωρούν πλέον και παραμένουν επίσης αναμεμειγμένοι στην εφαρμογή.

Για παράδειγμα, οι εθνικοί εκπρόσωποι συναποφασίζουν με την επιτροπή για τα εθνικά έργα του άλλου να λαμβάνουν κεφάλαια ανάκαμψης αντί να το αφήνουν στους εμπειρογνώμονες της Επιτροπής. εξετάζουν σχολαστικά (και μερικές φορές τροποποιούν) τα προσχέδια συμβάσεων της Επιτροπής για τα εμβόλια. και επίσης να συνυπογράψουν συμφωνίες με τρίτες χώρες για τη μετανάστευση, όπως η (ήδη αποτυχημένη) με την Τυνησία το 2023.

Δυστυχώς, οι εθνικοί ηγέτες κρατούν τους ψηφοφόρους τους στο σκοτάδι σχετικά με τις αυξανόμενες ευθύνες τους στις Βρυξέλλες.

Συνεχίζουν να επιτίθενται στους δήθεν παντοδύναμους «ευρωκράτες», αρνούμενοι τη δική τους, αυξανόμενη ισχύ στην Ευρώπη. Σαφώς, προτιμούν οι πολίτες να πιστεύουν την παλιά ιστορία μιας τερατώδης γραφειοκρατίας των Βρυξελλών που ενεργεί από μόνη της εις βάρος των κρατών μελών — αν και σήμερα, αυτό είναι λιγότερο αληθινό από ποτέ. Ο Hodson το αγγίζει αυτό, αλλά θα μπορούσε να ήταν πολύ πιο δυνατός σε αυτό το σημείο.

Το Circle of Stars βοηθά το ευρύτερο κοινό να καταλάβει γιατί ζούμε σε μια διαφορετική Ευρώπη από ό,τι πριν από λίγα χρόνια. Στο παρελθόν, η αφήγηση ήταν συχνά ότι όσο πιο ισχυρή γινόταν η Επιτροπή, τόσο λιγότερη εξουσία απέμενε στα κράτη μέλη και το αντίστροφο. Αυτό δεν κρατάει άλλο. Σήμερα, τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη αυξάνουν τις εξουσίες τους παράλληλα. Αν το ήξερε αυτό το κοινό.

Κύκλος των Αστέρων; A History of the EU and the People Who Made It by Dermot Hodson, Yale University Press (2023)