Ο τρομοκρατισμός παραμένει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις ασφαλείας σε ολόκληρη την Αφρική σήμερα. Από την Αλ-Σαμπάμπ στο Κέρας της Αφρικής έως τις ομάδες που συνδέονται με το ISIS στο Σαχέλ , οι ένοπλες ομάδες συνεχίζουν να ενισχύονται, να κινούνται πέρα από τα σύνορα και να πραγματοποιούν θανατηφόρες επιθέσεις. Παρά την αυξανόμενη απειλή, πολλές αφρικανικές υπηρεσίες πληροφοριών αγωνίζονται να συμβαδίσουν. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η χρηματοδότηση ή η τεχνολογία, αλλά ο τρόπος λειτουργίας αυτών των υπηρεσιών, σε ποιον λογοδοτούν και το αν οι άνθρωποι τις εμπιστεύονται.
Σε πολλές αφρικανικές χώρες, οι υπηρεσίες πληροφοριών είναι συγκεντρωτικές και συχνά συνδεδεμένες με την πολιτική ηγεσία. Αντί να επικεντρώνονται αποκλειστικά στην εθνική ασφάλεια, χρησιμοποιούνται μερικές φορές για την παρακολούθηση των επικριτών της κυβέρνησης ή την προστασία πολιτικών συμφερόντων . Αυτό αμφισβητεί τον επαγγελματισμό τους και περιορίζει την αποτελεσματικότητά τους. Επίσης, αποδυναμώνει την εμπιστοσύνη του κοινού. Στις κοινότητες που πλήττονται περισσότερο από τη βία, οι πολίτες συχνά διστάζουν να κοινοποιήσουν πληροφορίες επειδή φοβούνται την παρακολούθηση ή τα αντίποινα.
Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των αφρικανικών κρατών. Οι τρομοκρατικές ομάδες δεν σέβονται τα σύνορα, αλλά οι υπηρεσίες πληροφοριών συχνά εργάζονται μόνες τους. Περιφερειακοί φορείς, όπως η Επιτροπή Υπηρεσιών Πληροφοριών και Ασφάλειας της Αφρικής (CISSA) της Αφρικανικής Ένωσης, είχαν ως στόχο τη βελτίωση της συνεργασίας, αλλά η πρόοδος ήταν αργή. Πολλές χώρες διστάζουν να κοινοποιήσουν ευαίσθητες πληροφορίες και δεν υπάρχει ισχυρό σύστημα για την ανάλυση και την αντιμετώπιση κοινών απειλών.
Αυτή η έλλειψη συντονισμού έχει σοβαρές συνέπειες. Το 2024 , το βίαιο σερί της Αλ-Σαμπάμπ αυξήθηκε, με τον Αύγουστο να είναι ο πιο ενεργός μήνας. Αυτό δείχνει πόσο γρήγορα μπορούν αυτές οι ομάδες να κινούνται και να προσαρμόζονται. Αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών της Κένυας έχουν παραδεχτεί ότι τα πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια δεν γίνονται αντιληπτά – εν μέρει επειδή δεν υπήρχε ανταλλαγή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο μεταξύ των υπηρεσιών ασφαλείας στις δύο χώρες.
Ως αποτέλεσμα, οι αφρικανικές κυβερνήσεις συχνά στρέφονται σε ξένες δυνάμεις όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες ή η Γαλλία για πληροφορίες και υποστήριξη. Αυτές οι συνεργασίες προσφέρουν πόρους, εκπαίδευση και δυνατότητες επιτήρησης. Αλλά δημιουργούν επίσης εξάρτηση. Οι δυτικές δυνάμεις μπορούν να προσφέρουν εργαλεία, αλλά συχνά δεν έχουν βαθιά γνώση της τοπικής δυναμικής. Και όταν οι επιχειρήσεις πάνε στραβά, οι Αφρικανοί πολίτες είναι αυτοί που πληρώνουν το τίμημα.
Η φύση της τρομοκρατίας έχει επίσης αλλάξει. Οι σημερινές ένοπλες ομάδες χρησιμοποιούν κρυπτογραφημένες εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων και μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να στρατολογήσουν και να διασπείρουν τον φόβο. Πολλές αφρικανικές υπηρεσίες πληροφοριών δεν είναι εξοπλισμένες για να παρακολουθούν αυτές τις πλατφόρμες. Δεν διαθέτουν ψηφιακά εργαλεία, εξειδικευμένους αναλυτές και κυβερνομονάδες. Αυτό τις τοποθετεί αρκετά βήματα πίσω.
Υπάρχουν τρόποι να προχωρήσουμε. Πρώτον, οι υπηρεσίες πληροφοριών πρέπει να γίνουν πιο επαγγελματικές και υπεύθυνες. Αυτό σημαίνει μείωση των πολιτικών παρεμβάσεων και βελτίωση της εποπτείας μέσω νόμων και ανεξάρτητων θεσμών. Οι υπηρεσίες χρειάζονται επίσης καλύτερη εκπαίδευση και τεχνολογία, ειδικά στην ψηφιακή ασφάλεια και την περιφερειακή ανάλυση. Το πιο σημαντικό είναι ότι πρέπει να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη με τις τοπικές κοινότητες. Οι άνθρωποι επί τόπου είναι συχνά οι πρώτοι που εντοπίζουν ύποπτη δραστηριότητα, αλλά θα μιλήσουν μόνο εάν αισθάνονται ασφαλείς.
Ορισμένες χώρες σημειώνουν πρόοδο. Η Ρουάντα έχει δημιουργήσει τοπικά δίκτυα πληροφοριών που βοηθούν στην έγκαιρη ανίχνευση απειλών. Η Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας της Γκάνας , η οποία ξεκίνησε το 2021, επικεντρώνεται στον συντονισμό μεταξύ των υπηρεσιών και στη χρήση μη στρατιωτικών προσεγγίσεων για την πρόληψη της βίας. Αυτά δεν είναι τέλεια μοντέλα, αλλά δείχνουν ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι εφικτές.
Η μελλοντική ασφάλεια της Αφρικής δεν μπορεί να εξαρτάται από μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ξένες βάσεις ή βραχυπρόθεσμα μαχητικά αεροσκάφη. Απαιτεί εγχώρια συστήματα πληροφοριών που είναι έξυπνα, αξιόπιστα και ικανά να ανταποκρίνονται γρήγορα. Οι απειλές εξελίσσονται. Εάν η αφρικανική νοημοσύνη δεν εξελιχθεί επίσης, η ήπειρος παραμένει εκτεθειμένη.
[Πίστωση εικόνας: DALL·E από OpenAI – μόνο για επεξηγηματικούς σκοπούς.]
Οι απόψεις και οι γνώμες που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι αυτές του συγγραφέα.
Η Jasleen Gill είναι ανεξάρτητη ερευνήτρια και υπότροφος στην Εταιρεία Διεθνών Σχέσεων της Κένυας (IRSK) και στο Ίδρυμα Konrad Adenauer. Είναι κάτοχος πτυχίου Διεθνών Σχέσεων από το Διεθνές Πανεπιστήμιο Αφρικής των Ηνωμένων Πολιτειών (USIU-A). Η έρευνά της επικεντρώνεται στην γεωπολιτική ανάλυση και την ανάλυση πληροφοριών, καθώς και στην παγκόσμια ασφάλεια.