Η σύλληψη ενός φερόμενου ως στελέχους της επαρχίας Χορασάν του Ισλαμικού Κράτους (ISKP) στο Πακιστάν έχει αναζωπυρώσει τις μακροχρόνιες εντάσεις μεταξύ Καμπούλ και Ισλαμαμπάντ, με τις δύο πλευρές να ανταλλάσσουν έντονες κατηγορίες για την επιχειρησιακή βάση της διεθνικής τρομοκρατικής ομάδας.

Ο Zabihullah Mujahid, εκπρόσωπος του Ισλαμικού Εμιράτου των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, άρπαξε την κράτηση του Mohammad Sharifullah για να ισχυριστεί ότι το Πακιστάν και όχι το Αφγανιστάν προσφέρει ασφαλή καταφύγια στο ISKP. Αυτός ο ισχυρισμός, ωστόσο, αντιμετωπίστηκε με σφοδρές αντικρούσεις από τις πακιστανικές αρχές , οι οποίες υποστηρίζουν ότι οι χαλαροί συνοριακοί έλεγχοι του Αφγανιστάν και οι αναποτελεσματικές αντιτρομοκρατικές στρατηγικές επέτρεψαν στους μαχητές του ISKP να διεισδύσουν στο Πακιστάν, αποσταθεροποιώντας την περιφερειακή ασφάλεια. Το Πακιστάν λέει ότι ο Σαριφουλάχ είναι Αφγανός υπήκοος, έναν ισχυρισμό που αρνήθηκαν οι Ταλιμπάν. Η ανταλλαγή υπογραμμίζει ένα βαθύτερο ρήγμα μεταξύ των γειτονικών εθνών, τα οποία το καθένα προσπαθεί να εκτρέψει την ευθύνη, ενώ η απειλή του ISKP είναι μεγαλύτερη.

Η δήλωση του Μουτζαχίντ χαρακτήρισε τη σύλληψη του Σαριφουλάχ ως αδιάψευστη απόδειξη της περιχαράκωσης του ISKP στο Πακιστάν, δηλώνοντας τις δραστηριότητες της ομάδας « άσχετες με το Αφγανιστάν ». Αυτή η αφήγηση ευθυγραμμίζεται με την ευρύτερη προσπάθεια των Ταλιμπάν να τοποθετήσει το καθεστώς τους ως μια υπεύθυνη κυβερνητική δύναμη που έχει εξαλείψει την τρομοκρατία εντός των συνόρων της από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2021 . Αποστασιοποιώντας το Αφγανιστάν από τις διασυνοριακές επιχειρήσεις του ISKP, οι Ταλιμπάν στοχεύουν να νομιμοποιήσουν την κυριαρχία τους και να αντιμετωπίσουν τη διεθνή κριτική για το ιστορικό τους στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

Ωστόσο, αυτό το επιχείρημα παραβλέπει βολικά τις αναφορές της ίδιας της κυβέρνησης των Ταλιμπάν για τη διεξαγωγή συχνών επιχειρήσεων κατά του ISKP στο Αφγανιστάν – μια σιωπηρή αναγνώριση της επίμονης παρουσίας της ομάδας στο αφγανικό έδαφος.

Από την πλευρά τους, Πακιστανοί αξιωματούχοι απέρριψαν τους ισχυρισμούς του Μουτζαχίντ ως « ανειλικρινή εκτροπή » από την αποτυχία του Αφγανιστάν να εξασφαλίσει το έδαφός του. Τονίζουν ότι οι ιδεολογικές ρίζες και οι επιχειρησιακές δομές διοίκησης του ISKP παραμένουν εδραιωμένες στο Αφγανιστάν, επικαλούμενοι επιθέσεις υψηλού προφίλ όπως η δολοφονία του εξέχοντος υπουργού Ταλιμπάν Khalil-ur-Rehman Haqqani το 2022. Το Ισλαμαμπάντ υποστηρίζει ότι η κακή διαχείριση των συνόρων της Καμπούλ δίνει τη δυνατότητα στους μαχητές να περάσουν στο Πακιστάν μεταμφιεσμένοι σε πολίτες, εκμεταλλευόμενοι πορώδη σημεία ελέγχου για να ενορχηστρώσουν επιθέσεις. Παρά την ανάπτυξη προηγμένων συστημάτων επιτήρησης και περίφραξης από το Πακιστάν κατά μήκος της γραμμής Ντουράντ μήκους 2.640 χιλιομέτρων , αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι η αφγανική αμέλεια έχει καταστήσει αυτά τα μέτρα ανεπαρκή για να ανακόψει τη ροή των μαχητών.

Το ISKP, ένα περιφερειακό παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους που δραστηριοποιείται από το 2014 , έχει αξιοποιήσει τη γεωπολιτική τριβή μεταξύ Αφγανιστάν και Πακιστάν για να επεκτείνει την επιρροή του. Η ικανότητα της ομάδας να εξαπολύει επιθέσεις και στα δύο έθνη – από βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στην Καμπούλ μέχρι θρησκευτική βία στην Πεσαβάρ – υπογραμμίζει τη διεθνική της εμβέλεια. Ενώ η κυβέρνηση των Ταλιμπάν έχει εντείνει τις επιδρομές εναντίον πυρήνων ISKP σε επαρχίες όπως το Nangarhar , η άρνησή της να συνεργαστεί με το Πακιστάν για την ανταλλαγή πληροφοριών έχει παρεμποδίσει τις περιφερειακές αντιτρομοκρατικές προσπάθειες. Αντίθετα, η ιστορική χρήση από το Πακιστάν των αντιπροσώπων μαχητών για στρατηγικό βάθος στο Αφγανιστάν έχει διαβρώσει την εμπιστοσύνη, με την Καμπούλ να θεωρεί τις κατηγορίες του Ισλαμαμπάντ ως υποκριτικές.

Η δολοφονία του Khalil-ur-Rehman Haqqani , ενός ανώτερου στελέχους των Ταλιμπάν με στενούς δεσμούς με το Δίκτυο Haqqani, έδειξε την πολυπλοκότητα αυτού του παιχνιδιού κατηγοριών. Η ISKP ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση, η οποία σημειώθηκε μέσα στο βαριά οχυρωμένο υπουργείο Εσωτερικών του Αφγανιστάν. Πακιστανοί αναλυτές ανέφεραν αυτό ως οριστική απόδειξη των επιχειρησιακών δυνατοτήτων της ομάδας στο Αφγανιστάν, υπονομεύοντας την αφήγηση των Ταλιμπάν για πλήρη εδαφικό έλεγχο. Αντίθετα, οι Ταλιμπάν απέδωσαν τέτοια κενά ασφαλείας στο εναπομένον χάος από την αποχώρηση των ΗΠΑ, εκτρέποντας τον έλεγχο των κενών διακυβέρνησής τους.

Η κλιμακούμενη ρητορική απειλεί να εκτροχιάσει τις ήδη εύθραυστες διπλωματικές σχέσεις, με τα δύο έθνη να δίνουν προτεραιότητα στην πολιτική βαθμολογία έναντι των συνεργατικών μέτρων ασφαλείας. Για το Αφγανιστάν, η εκτροπή της ευθύνης στο Πακιστάν χρησιμεύει στην ενίσχυση της εικόνας του ως σταθερού εμιράτου ικανού να αυτοδιακυβέρνηση. Για το Πακιστάν, η θέση του ως θύμα της διασυνοριακής τρομοκρατίας δικαιολογεί τις αυστηρές συνοριακές του πολιτικές και τις εκκλήσεις για διεθνή βοήθεια. Ωστόσο, αυτό το αδιέξοδο ενδυναμώνει μόνο το ISKP, το οποίο ευδοκιμεί σε ακυβέρνητους χώρους και διπλωματικά κενά. Η απουσία μιας ενοποιημένης περιφερειακής στρατηγικής κινδυνεύει να επιτρέψει στην ομάδα να κάνει μεταστάσεις, απειλώντας τα κράτη της Κεντρικής Ασίας και όχι μόνο.
Για τον μετριασμό της απειλής του ISKP και την αποκλιμάκωση των εντάσεων, τα ακόλουθα μέτρα είναι κρίσιμα. Το Αφγανιστάν και το Πακιστάν πρέπει να ενισχύσουν τη διμερή ανταλλαγή πληροφοριών μέσω μιας κοινής ομάδας αντιτρομοκρατικής δράσης που θα διευκολύνεται από ουδέτερους μεσολαβητές. Θα πρέπει επίσης να καθιερώσουν έναν περιφερειακό διάλογο για την ασφάλεια με τη συμμετοχή του Ιράν, της Κίνας και των κρατών της Κεντρικής Ασίας για τον συντονισμό των πληροφοριών και της χρηματοδότησης για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

Το Αφγανιστάν και το Πακιστάν πρέπει να εκσυγχρονίσουν τις συνοριακές υποδομές με βιομετρικά συστήματα και επιτήρηση drone για την παρακολούθηση σημείων διέλευσης υψηλής κυκλοφορίας. Οι έλεγχοι τρίτων των πρωτοκόλλων διαχείρισης των συνόρων θα βοηθούσαν στον εντοπισμό και την αποκατάσταση συστημικών αδυναμιών και στις δύο πλευρές. Ωστόσο, οποιαδήποτε ενίσχυση των συνοριακών πρωτοκόλλων παραμένει αβέβαιη λόγω της συνεχιζόμενης άρνησης της αφγανικής κυβέρνησης να αναγνωρίσει τη γραμμή Durand.

Τέλος, τα προγράμματα κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης στις παραμεθόριες επαρχίες του Αφγανιστάν είναι κρίσιμα για να υπονομεύσουν τις προσλήψεις στο ISKP που οδηγούνται από τη φτώχεια και τα παράπονα. Μια προσέγγιση με επίκεντρο την ασφάλεια από μόνη της δεν μπορεί να δώσει τέλος στο πρόβλημα της τρομοκρατίας.