Μήνες μετά την κήρυξη του στρατιωτικού νόμου του Προέδρου της Νότιας Κορέας Γιουν Σουκ-γιόλ στις αρχές Δεκεμβρίου 2024, η χώρα εξακολουθεί να συγκλονίζεται από τους μετασεισμούς της πολιτικής αναταραχής και την εντεινόμενη κομματική διαίρεση.

Ακόμη και με την ανακοίνωση της περασμένης Παρασκευής από το Κεντρικό Περιφερειακό Δικαστήριο της Σεούλ για την απελευθέρωση του Γιουν από τη φυλακή – πιθανώς λίγες μέρες πριν από την επικείμενη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου για παραπομπή – οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι εθνικών πολιτικών διχασμών και εδραιωμένου κομματισμού είναι πιο έντονοι από ποτέ.

Επακόλουθα της έκκλησης του Yoon για στρατιωτικό νόμο

Τον περασμένο Δεκέμβριο, 11 ημέρες αφότου το νομοθετικό σώμα της Νότιας Κορέας, η Εθνοσυνέλευση, ψήφισε για την άρση του στρατιωτικού νόμου, οι νομοθέτες ψήφισαν ψηφοφορία μομφής με 204-85, αναστέλλοντας την προεδρική εξουσία του Γιουν. Δεν ήταν σοκαριστικό για τους περισσότερους, δεδομένης της σοβαρότητας της ξαφνικής χρήσης του στρατιωτικού νόμου από τον Yoon σε κάτι που θεωρήθηκε από πολλούς ως μια δρακόντεια υπέρβαση των προεδρικών εξουσιών του.

Στη συνέχεια, σε μια ταχεία, άνευ προηγουμένου σειρά ιστορικών γεγονότων, η Νότια Κορέα έγινε μάρτυρας της μετάβασης τριών αρχηγών κρατών σε μόλις τρεις εβδομάδες. Στις 27 Δεκεμβρίου, το νομοθετικό σώμα υπό την ηγεσία της αντιπολίτευσης, με επικεφαλής το Δημοκρατικό Κόμμα (DP), ψήφισε σύμφωνα με τις γραμμές του κόμματοςμε απλή πλειοψηφία 192-0 για την παραπομπή του τότε εν ενεργεία προέδρου πρωθυπουργού Han Duck-soo. Ως αποτέλεσμα, ο υπουργός Οικονομικών της Νότιας Κορέας Τσόι Σανγκ-μοκ κατέχει πλέον την εξουσία του αναπληρωτή προέδρου. Για πρώτη φορά στη δημοκρατική ιστορία της Νότιας Κορέας, η προεδρική εξουσία βρίσκεται πέρα από την παραδοσιακή σχέση προέδρου-πρωθυπουργού.

Η χώρα εξακολουθεί να αισθάνεται τις επιπτώσεις της « συνταγματικής κρίσης » του Δεκεμβρίου, ακόμη και μήνες αργότερα. Παρά το γεγονός ότι η Νότια Κορέα λαμβάνει διεθνή έπαινο για την υποστήριξη των δημοκρατικών της θεσμών και αξιών, στο εσωτερικό το πολιτικό τοπίο παρουσιάζει μια διαφορετική εικόνα: οι κομματικές εντάσεις αυξάνονται εντός και εκτός της κυβέρνησης. Με την ετυμηγορία του Συνταγματικού Δικαστηρίου να ανακοινωθεί το συντομότερο την Παρασκευή –και να ακολουθήσουν πρόωρες προεδρικές εκλογές σε περίπτωση παραπομπής– πολλοί είναι ανήσυχοι για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο μέλλον της εσωτερικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων της Νότιας Κορέας.

Η αυξανόμενη πόλωση της Νότιας Κορέας

Η Νότια Κορέα αντιμετωπίζει αυξανόμενη πολιτική πόλωση, που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη εχθρότητα μεταξύ του κυβερνώντος συντηρητικού Κόμματος Λαϊκής Εξουσίας (PPP) και του αντιπολιτευόμενου DP.

Αυτό το χάσμα εντάθηκε μετά τη μικρή εκλογική νίκη του Yoon το 2022 – ο Yoon κέρδισε λιγότερο από μια ποσοστιαία μονάδα έναντι του υποψηφίου του DP Lee Jae-myung. Κατά τη διάρκεια των εκλογών για την Εθνοσυνέλευση του 2024, το PPP ελπίζει να αποκτήσει τον πλειοψηφικό έλεγχο του νομοθετικού σώματος. Αντίθετα, το κόμμα παραχώρησε έδρες στην αντιπολίτευση .

Έκτοτε, η διχασμένη κυβέρνηση της Νότιας Κορέας γνώρισε ένα αυξανόμενο αδιέξοδο μεταξύ της πολιτικής ατζέντας του Γιουν που καθοδηγείται από τη ΣΔΙΤ και της Εθνοσυνέλευσης υπό την ηγεσία του DP. Το κυβερνητικό αδιέξοδο που ακολούθησε κατέπνιξε την εγχώρια λήψη αποφάσεων, εμποδίζοντας τη χάραξη πολιτικής και την αποτελεσματική διακυβέρνηση.

Μια ημικοινοβουλευτική προεδρική κυβέρνηση, το πολιτικό σύστημα της Νότιας Κορέας διαθέτει πολυκομματικές προεδρικές και μονοεδρικές βουλευτικές εκλογές – και σε περιορισμένο βαθμό μετεκλογική δημιουργία συνασπισμού εντός του νομοθετικού κλάδου.

Ουσιαστικά, ωστόσο, η εσωτερική πολιτική εμπίπτει σε ένα δικομματικό πολιτικό φάσμα, που οριοθετείται κυρίως από το δεξιό PPP και το αριστερό DP. Δεδομένης της δυνατότητας διχασμένης κυβέρνησης, η οικοδόμηση συναίνεσης και η δικομματική συνεργασία μεταξύ του προεδρικού και του νομοθετικού κλάδου είναι το κλειδί για την εύρυθμη λειτουργία της διακυβέρνησης.

Η κήρυξη του στρατιωτικού νόμου από τον Γιουν – μια πράξη που δεν έγινε μάρτυρας στη Νότια Κορέα για σχεδόν 40 χρόνια – πυροδότησε ενδοοικογενειακό φόβο, απογοήτευση και διαμαρτυρίες, υποκινώντας άγριες και γεμάτες πολιτικές αφηγήσεις σε ολόκληρο το έθνος. Με βάση τις προϋπάρχουσες εντάσεις, η πολιτική ηγεσία και η κοινή γνώμη είναι τώρα περαιτέρω διχασμένη.

Παραπομπή με ποικίλα μέσα

Μετά την επιβολή του στρατιωτικού νόμου από τον Yoon, οι νομοθετικοί θεσμοί, η κυβέρνηση και οι θεσμοί επιβολής του νόμου της Νότιας Κορέας αναζήτησαν διαφορετικούς, αλληλοεπικαλυπτόμενους δρόμους για την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και τη δημιουργία των θεμελίων για την προεδρική ευθύνη.

Όπως αναφέρεται λεπτομερώς στο Άρθρο 65 του Συντάγματος της Νότιας Κορέας, η Εθνοσυνέλευση διατήρησε το δικαίωμα να εγκρίνει μια πρόταση για την παραπομπή του προέδρου με την έγκριση της υπερπλειοψηφίας (τα δύο τρίτα). Μετά την επιτυχή πρόταση της Εθνοσυνέλευσης για παραπομπή του Yoon στις 14 Δεκεμβρίου 2024, ο έλεγχος του Συνταγματικού Δικαστηρίου για να εκδικάσει την πρόταση βρίσκεται σε εξέλιξη.

Εκτός από την επίσημη επανεξέταση της παραπομπής, οι υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς και επιβολής του νόμου της Νότιας Κορέας προχώρησαν σύμφωνα με το Άρθρο 84 , το οποίο υποδηλώνει ότι ένας καθήμενος πρόεδρος μπορεί να κατηγορηθεί μόνο για δύο εγκλήματα ενώ είναι στην εξουσία: εξέγερση ή προδοσία. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτή η διττή στρατηγική αντιπροσωπεύει ένα νέο κεφάλαιο στη συνταγματική ιστορία της Νότιας Κορέας.

Τα τελευταία 20 χρόνια, η Νότια Κορέα είχε δύο προηγούμενες υποθέσεις παραπομπής, αυτή των πρώην προέδρων Roh Moo-hyun και Park Geun-hye. Η παραπομπή του Roh απορρίφθηκε, ενώ του Park επικυρώθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο. Κανένας από τους ηγέτες, ωστόσο, δεν βίωσε ταυτόχρονες εντολές από τις αρχές επιβολής του νόμου κατά τις περιόδους επανεξέτασης της παραπομπής. Οι εισαγγελείς περίμεναν μέχρι τις εβδομάδες μετά την ετυμηγορία μομφής του δικαστηρίου για να απαγγελθούν κατηγορίες και αργότερα να κατηγορήσουν την Παρκ. Ωστόσο, η σημερινή πολιτική κατάσταση λέει μια διαφορετική ιστορία.

Η αρχική άρνηση του Yoon να συμμορφωθεί με την ανάκριση μπορεί να έχει υποκινήσει ισχυρότερα μέτρα, οδηγώντας σε μια κοινή προσπάθεια από το Γραφείο Διερεύνησης Διαφθοράς για Υψηλά Αξιωματούχους (CIO), το Υπουργείο Άμυνας και την αστυνομία να λάβουν ένταλμα έρευνας και σύλληψης κατά του Yoon. Με την κράτηση του Yoon τον Ιανουάριο, πολλοί στη Νότια Κορέα –κυρίως φωνές υπό την ηγεσία του PPP– ζήτησαν την κατάλληλη δέουσα πορεία του νόμου στις ποινικές δίκες και τις δίκες μομφής.

Εν μέσω της συνεχιζόμενης πολιτικής κρίσης, η απονομή δικαιοσύνης είναι σημαντική, αλλά η επίδειξη μη μερικών, αποτελεσματικών δικαστικών διαδικασιών είναι επίσης πρωταρχικής σημασίας. Οι συνέπειες της σύλληψης του Yoon, πριν από την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, άνοιξαν τις πόρτες σε ευρέως διαδεδομένες αφηγήσεις μεροληπτικών δικαστικών διαδικασιών, αποδυναμώνοντας τη νομιμότητα των νόμιμων διαδικασιών παραπομπής στη Νότια Κορέα. Η δημιουργία ενός τέτοιου προηγούμενου θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη στο ανερχόμενο κομματικό περιβάλλον του έθνους.

Κίνδυνοι και συνέπειες του Υπερκομματισμού

Είτε το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφασίσει να απορρίψει είτε να επικυρώσει την παραπομπή, το πολιτικό τοπίο στη Νότια Κορέα πιθανότατα θα παραμείνει κομματικό. Καθώς κάθε πλευρά του πολιτικού φάσματος κλίνει σε ακραίες αφηγήσεις είτε υπέρ είτε κατά του Γιουν – όπως φάνηκε επίσης κατά τη διάρκεια και μετά την παραπομπή του Park Geun-hye το 2016 – υπάρχει ο κίνδυνος να μείνουν πίσω οι πολιτικές και οι φωνές της μέσης οδού.

Κάτω από μακροχρόνιες πολιτικές κρίσεις, ο αυξανόμενος κομματικός διχασμός θα μπορούσε να υπονομεύσει την πίστη των πολιτών στη δίκαιη, νόμιμη χάραξη πολιτικής, οδηγώντας τελικά στη διάβρωση της εγχώριας πίστης στη δημοκρατία. Σαφώς, οι δημοκρατικοί θεσμοί της Νότιας Κορέας παραμένουν ισχυροί, παρά τις πρόσφατες ανατροπές. Η στροφή, ωστόσο, προς ακραίες κομματικές απόψεις, σε συνδυασμό με την αδυναμία διακομματικού συμβιβασμού, διατρέχει τον κίνδυνο περαιτέρω αποξένωσης των μεσαίων πολιτικών φωνών.

Εάν επικυρωθεί η παραπομπή του Γιουν, το Σύνταγμα της Νότιας Κορέας απαιτεί τη διεξαγωγή πρόωρων προεδρικών εκλογών εντός 60 ημερών. Ο πολιτικός διχασμός της Νότιας Κορέας είναι πιθανό να βαθύνει καθώς οι υποψήφιοι σπεύδουν στο πεδίο της εκστρατείας, αξιοποιώντας πολιτικές αφηγήσεις χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο δικομματισμός. Σε αυτό το υπερκομματικό περιβάλλον, οι προοπτικές για βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη δικομματική συνεργασία φαίνονται όλο και πιο ζοφερές.

Επιπλέον, μέσα σε τέτοια κομματικά περιβάλλοντα, τα ζητήματα δεν μένουν ριζωμένα στον χώρο της εσωτερικής πολιτικής αλλά, μάλλον, είναι πιθανό να επηρεάσουν τις εξωτερικές σχέσεις της Νότιας Κορέας, καθώς οι πολιτικές διχασμοί διαμορφώνονται σε ανατροπές και αναθεωρήσεις εξωτερικής πολιτικής. Ο έντονος πολιτικός διχασμός μεταξύ των κομμάτων μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια και κακή εφαρμογή πολιτικών κατά τη διάρκεια των διοικητικών μεταβάσεων.

Προοπτικές για τις σχέσεις Νότιας Κορέας-ΗΠΑ

Η έκβαση της επικείμενης απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου είναι ακόμη άγνωστη. Σε περίπτωση που το προεδρικό γραφείο αντιμετωπίσει την επόμενη πιθανή ταλάντευση του εκκρεμούς μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, υπάρχει πιθανότητα έντονης αλλαγής στην πρόσφατη στάση εξωτερικής πολιτικής της Νότιας Κορέας έναντι των περιφερειακών και παγκόσμιων υποθέσεων.

Ανεξάρτητα από το ποιο κόμμα κατέχει το αξίωμα, μια ισχυρή εσωτερική συναίνεση αποτελεί τη βάση για τη συνοχή της εξωτερικής πολιτικής. Εάν η Νότια Κορέα επιδιώξει να ενισχύσει τον ρόλο της στην παγκόσμια σκηνή , η εσωτερική ενότητα και η πολιτική σταθερότητα θα είναι κρίσιμες για την αποτελεσματικότητα της πολιτικής και τη διεθνή αξιοπιστία.

Επιπλέον, με την επανατοποθέτηση των παγκόσμιων και εγχώριων συμφερόντων των ΗΠΑ από την κυβέρνηση Τραμπ , το πού ακριβώς ταιριάζει η Νότια Κορέα στα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή Ινδο-Ειρηνικού παραμένει ένα σχετικό ερωτηματικό. Υπάρχουν λόγοι τόσο για αυτοπεποίθηση όσο και για φόβο. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η Νότια Κορέα θα χρειαστεί ένα ισχυρό, εγχώριο θεμέλιο για να προχωρήσει στο εσωτερικό και στη διεθνή σκηνή.

Δυστυχώς, η τρέχουσα τροχιά υποδηλώνει ότι είναι πιθανή η συνεχιζόμενη κομματική σύγκρουση, υπονομεύοντας δυνητικά την εθνική συνοχή και διακυβέρνηση τα επόμενα χρόνια.