Επικαλούμενη ανησυχίες για την ασφάλεια για τη γειτονική Ρωσία, η Λιθουανία ανακοίνωσε την Πέμπτη 6 Μαρτίου ότι αποχωρεί από μια διεθνή σύμβαση που απαγορεύει τα πυρομαχικά διασποράς. Το Βίλνιους λέει ότι θέλει να το πράξει για να ενισχύσει τις αμυντικές του ικανότητες, φοβούμενος ότι θα μπορούσε να είναι ο επόμενος στόχος εάν η Ρωσία επικρατήσει στη σύγκρουση που προκλήθηκε από την πλήρη εισβολή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Η χώρα της Βαλτικής των 2,8 εκατομμυρίων κατοίκων, που προσαρτήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση μέχρι το 1990, έχει σηματοδοτήσει την πρόθεσή της να αποσυρθεί επίσης από μια διεθνή συνθήκη που απαγορεύει τη χρήση ναρκών κατά προσωπικού.

«Η Ρωσία χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα μέσα σε έναν συμβατικό πόλεμο και αυτό δείχνει ότι πρέπει να δράσουμε για να εξασφαλίσουμε αποτελεσματική αποτροπή και άμυνα», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο (AFP) αυτή την εβδομάδα ο Καρόλης Αλέξα, αναπληρωτής υπουργός Άμυνας της Λιθουανίας. «Η αποχώρηση από τη σύμβαση μας δίνει την ευκαιρία να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητα της άμυνάς μας έναντι στόχων μεγάλης περιοχής», πρόσθεσε.

Το κοινοβούλιο της Λιθουανίας είχε δώσει το πράσινο φως να αποχωρήσει από τη σύμβαση για τα πυρομαχικά διασποράς τον Ιούλιο του 2024, αλλά το Βίλνιους έπρεπε να περιμένει έξι μήνες μετά την υποβολή των απαιτούμενων εγγράφων στον ΟΗΕ για να τεθεί σε ισχύ το μέτρο.

Η απόφαση καθιστά τη Λιθουανία την πρώτη χώρα που αποχωρεί από τη σύμβαση, που εγκρίθηκε το 2008, και την πρώτη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εγκαταλείπει μια πολυμερή συμφωνία ρύθμισης των όπλων. Ούτε η Ρωσία ούτε η Ουκρανία είναι συμβαλλόμενα μέρη στη σύμβαση, και αμφότερες έχουν χρησιμοποιήσει πυρομαχικά διασποράς.

«Μια επικίνδυνη τάση»

Η απόφαση έχει προκαλέσει έντονη κριτική από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Διεθνής Αμνηστία το χαρακτήρισε «καταστροφικό» και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το χαρακτήρισε «ανησυχητικό» , με αμφότερες τις μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) να προειδοποιούν ότι η κίνηση θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο ζωές αμάχων. Οι βόμβες διασποράς μπορούν να ριχθούν με αεροσκάφη ή να εκτοξευθούν από το έδαφος με πυροβολικό, να πυροδοτηθούν στον αέρα και να διασκορπιστούν υποπυρομαχικά σε μια ευρεία περιοχή. «Η αποτροπή και η άμυνα είναι πιο αποτελεσματικές όταν τις έχεις και ξέρεις πώς να τις χρησιμοποιήσεις», επέμεινε ο κ. Aleksa.

Πολλές χώρες έχουν εγκαταλείψει τα πυρομαχικά διασποράς επειδή αποτελούν μόνιμη απειλή, με πολλές να αποτυγχάνουν να εκραγούν και τελικά να λειτουργούν σαν ναρκοπέδια που θα μπορούσαν να εκραγούν χρόνια αργότερα. Η σύμβαση – γνωστή ως Σύμβαση του Όσλο – έχει 112 συμβαλλόμενα κράτη και 12 άλλα υπογράφοντα κράτη και απαγορεύει τη χρήση, μεταφορά, παραγωγή και αποθήκευση πυρομαχικών διασποράς. Υπογράφηκε τον Δεκέμβριο του 2008 στη νορβηγική πρωτεύουσα και τέθηκε σε ισχύ την ^1η Αυγούστου 2010.

Η ΜΚΟ Handicap International (HI), ιδρυτικό μέλος του συνασπισμού κατά των πυρομαχικών διασποράς, κάλεσε το Βίλνιους να ανακαλέσει την απόφασή της. Αυτό "δημιουργεί το έδαφος για μια επικίνδυνη τάση, καθώς θα μπορούσε να ενθαρρύνει άλλες χώρες να επανεξετάσουν τις δεσμεύσεις τους για τις συνθήκες ανθρωπιστικού αφοπλισμού, ιδιαίτερα σε μια εποχή αυξημένων ανησυχιών για την ασφάλεια", δήλωσε η Alma Taslidzan του HI σε δήλωση . «Η Σύμβαση του Όσλο έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην προστασία των αμάχων από αυτό το αδιάκριτο όπλο», πρόσθεσε.

Ανεστάλη η απόφαση για τις νάρκες κατά προσωπικού

Όμως, σύμφωνα με τον Karolis Aleksa, η Λιθουανία θα λάβει "όλα τα απαραίτητα μέτρα" για να περιορίσει τις αρνητικές επιπτώσεις των βομβών διασποράς, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού συλλογής μη εκραγμένων πυρομαχικών το συντομότερο δυνατό μετά από οποιαδήποτε στρατιωτική επιχείρηση. «Τα πυρομαχικά διασποράς έχουν τεράστια καταστροφική δύναμη και θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους εσωτερικούς κανόνες χρήσης τους», διαβεβαίωσε.

Το Βίλνιους εξετάζει επίσης το ενδεχόμενο να εγκαταλείψει μια άλλη σύμβαση που απαγορεύει τις νάρκες κατά προσωπικού. Ο στρατός και το υπουργείο Άμυνας υποστήριξαν την κίνηση, αλλά η κυβέρνηση έχει θέσει την απόφασή της σε αναμονή για να δει εάν οι περιφερειακοί σύμμαχοι θα λάβουν παρόμοια μέτρα.

Ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του προέδρου, Marius Cesnulevicius, δήλωσε τον Φεβρουάριο ότι η τελική απόφαση μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες. Ο φινλανδικός στρατός εξετάζει εάν οι νάρκες κατά προσωπικού θα έπρεπε να επαναφερθούν από το καλοκαίρι του 2024, αλλά δεν έχει ληφθεί ακόμη απόφαση.