Ο πρεσβευτής του υποψηφίου στην Αρμενία, Mehdi Sobhani, ανακοίνωσε ότι το Ερεβάν και η Τεχεράνη εργάζονται για μια διευρυμένη συνολική στρατηγική συμφωνία , η οποία θα υπογραφεί από τους ηγέτες και των δύο χωρών. Ο Ιρανός Πρέσβης Sobhani είναι πολύ γνωστός ως «διπλωμάτης» με ανώτερο υπόβαθρο του IRGC . Ήταν ο κεντρικός συντονιστής των ιρανικών δραστηριοτήτων στη Συρία και των δεσμών με το πρώην καθεστώς Άσαντ προτού γίνει πρεσβευτής στην Αρμενία το 2023. Ο πρεσβευτής Sobhani άφησε να εννοηθεί ότι η επερχόμενη συνολική στρατηγική συμφωνία θα είναι μια μακροπρόθεσμη συμφωνία. Η ανακοίνωση της συμφωνίας δεν προκάλεσε έκπληξη για τους ερευνητές που επικεντρώθηκαν στην κακοήθη συμμαχία Ιράν-Αρμενίας που αυξάνεται από το 2020.

Τις τελευταίες ημέρες της κυβέρνησης Μπάιντεν, η οποία ακολούθησε πολιτικές με επίκεντρο την Αρμενία στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν έσπευσε να υπογράψει μια Συμφωνία Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης με το Ερεβάν . Οι κοντόφθαλμες προσεγγίσεις εξωτερικής πολιτικής του Blinken στον Νότιο Καύκασο είχαν ως αποτέλεσμα την αποξένωση των μακροχρόνιων δυτικών εταίρων του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας, οι οποίοι επικυρώθηκαν από την κυβέρνηση Μπάιντεν ως οι κύριοι εμπνευστές του 96% γεωπολιτικού, γεωοικονομικού και υλικοτεχνικού ρόλου ολόκληρου του Νοτίου Καυκάσου όπου η Αρμενία έχει μηδενικό ρόλο. Αντίθετα, η κυβέρνηση Μπάιντεν διοχέτευσε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε επιχορηγήσεις και οικονομική βοήθεια στην Αρμενία , εξοπλίζοντάς την παρά το γεγονός ότι η Αρμενία είναι επίσημος σύμμαχος της Ρωσίας, έχει ρωσικά στρατεύματα βασισμένα στο έδαφός της και ελέγχει τα σύνορά της, συμμετέχει σε κρατική αποφυγή κυρώσεων και έχει δημιουργήσει μηχανισμό επανεξαγωγής με τη Ρωσία.

Μετά την εσπευσμένη υπογραφή της συμφωνίας στρατηγικής εταιρικής σχέσης του Blinken με την Αρμενία, αναμενόταν ότι η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν θα εντείνει τις από καιρό επιθυμητές προσπάθειές της να υπογράψει το ίδιο είδος συμφωνίας με την Αρμενία. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μετά την επίσκεψη του Αρμένιου υπουργού Εξωτερικών Αραράτ Μιρζογιάν στην Ουάσιγκτον για την υπογραφή της συμφωνίας με τον Μπλίνκεν, έπρεπε να πραγματοποιήσει επίσημη επίσκεψη στη Μόσχα ενώ έστειλε τον αναπληρωτή του Κοστανιάν στην Τεχεράνη . Σκοπός και των δύο ταξιδιών ήταν η ενημέρωση των συμμάχων της Αρμενίας στη Ρωσία και το Ιράν σχετικά με τη λεπτομερή φύση της συμφωνίας ΗΠΑ-Αρμενίας. Ο Ιρανός πρέσβης Sobhani υποστήριξε περαιτέρω ότι η στρατηγική συμφωνία που υπογράφηκε μεταξύ της Αρμενίας και της πρώην κυβέρνησης Μπάιντεν δεν έρχεται σε αντίθεση με τους δεσμούς Ιράν-Αρμενίας και είπε ότι και οι δύο χώρες σκοπεύουν να θωρακίσουν τους δεσμούς τους από εξωτερικές επιρροές.

Είναι γνωστό από το 2021 από δημοσιεύματα στον αρμενικό τύπο ότι το Ιράν επιδίωκε κρυφά μια στρατηγική συμφωνία με την Αρμενία. Τον Οκτώβριο του 2023, ο αρχηγός του στρατού του Ιράν, υποστράτηγος Μοχάμαντ Μπαγκερί, προσφέρθηκε να στείλει Ιρανούς στρατιωτικούς παρατηρητές στα υπό όρους σύνορα μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν σε μια συνάντηση με τον γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας της Αρμενίας, Αρμέν Γκριγκοριάν.

Στρατηγικοί στόχοι του Ιράν

Το Ιράν θεωρεί την Αρμενία ως περιφερειακή ζώνη πληρεξουσίου και ουδέτερη ζώνη και έχει αποδείξει επανειλημμένα ότι είναι ενάντια στη διαδικασία εξομάλυνσης μεταξύ της Αρμενίας και των γειτόνων της, Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία. Για το Ιράν, η ομαλοποίηση σημαίνει να γίνει άσχετο και να χάσει ευκαιρίες να παίξει με αντιφάσεις για να επιτύχει τους στρατηγικούς του στόχους. Μιλώντας ενάντια στο έργο του διαδρόμου Zangezur που θα συνέδεε το Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακα Ναχτσιβάν και την Τουρκία, η Τεχεράνη ωθεί την Αρμενία στην απομόνωση από τις περιφερειακές επικοινωνίες. Εάν η Αρμενία διευκόλυνε τις επικοινωνιακές συνδέσεις μέσω της επικράτειάς της , θα εξασφάλιζε γεωοικονομική και γεωπολιτική μόχλευση .

Επιπλέον, η Ισλαμική Δημοκρατία προτιμά η Αρμενία να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Τεχεράνη, επομένως εμποδίζει την ειρηνευτική διαδικασία υποστηρίζοντας την αρμενική ρεβανσιστική αντιπολίτευση. Η πρόσκληση του διαβόητου Αρμένιου ρεβανσιστή κληρικού Bagrat Galstanyan στο Ιράν ήταν μέρος αυτού του στόχου, καθώς το Ιράν θεωρεί τους ρεβανσιστές κύκλους στην Αρμενία ως κύριους συμμάχους του στην αποτροπή της ομαλοποίησης μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν καθώς και Αρμενίας και Τουρκίας . Το κληρικό καθεστώς της Τεχεράνης στοχεύει επίσης να προκαλέσει γεωπολιτική ζημιά στη στρατηγική συμμαχία Αζερμπαϊτζάν-Ισραήλ και στην πιθανότητα δημιουργίας μιας στρατηγικής μορφής Αζερμπαϊτζάν-Ισραήλ-Τουρκία.

Έχοντας ανοίξει το μεγαλύτερο ιρανικό εμπορικό κέντρο στην αρμενική πρωτεύουσα Ερεβάν , το Ιράν στοχεύει να χρησιμοποιήσει την Αρμενία ως εφαλτήριο στην υπό τη Ρωσία Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (EAEU), η οποία θα δώσει στην Τεχεράνη πρόσβαση σε νέες αγορές χωρίς τους περιορισμούς των δυτικών κυρώσεων. Αυτό θα ενίσχυε τις εξαγωγές του Ιράν, ιδιαίτερα σε βιομηχανίες όπως τα πετροχημικά, τα κατασκευαστικά υλικά και η γεωργία, που είναι βασικοί τομείς κρίσιμοι για την οικονομία του Ιράν που κυριαρχείται από το IRGC.

Η συμμετοχή ιρανικών εταιρειών οδοποιίας που συνδέονται με το IRGC στην Αρμενία αποτελεί επίσης μέρος των στρατηγικών προσπαθειών της Τεχεράνης να προωθήσει τους οικονομικούς της στόχους και να αυξήσει τα έσοδα του IRGC. Η Αρμενία υπήρξε κόμβος αποφυγής κυρώσεων για το Ιράν όλα αυτά τα χρόνια, επιτρέποντας στο τραπεζικό της σύστημα να χρησιμοποιηθεί για να παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις , αποκτώντας αεροπλάνα δυτικής κατασκευής για λογαριασμό του Ιράν , καθώς και όπλα που χρησιμοποιήθηκαν στο Ιράκ κατά των αμερικανικών δυνάμεων .

Οι αναφορές ότι το Ιράν πούλησε στην Αρμενία όπλα αξίας 500 εκατομμυρίων δολαρίων, συμπεριλαμβανομένων των ιρανικών drones, είναι επίσης ανησυχητικές, καθώς εξοπλίζοντας το Ερεβάν, η Ισλαμική Δημοκρατία συμβάλλει στην επιδείνωση της εύθραυστης σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου.

Η Πολιτική Μέγιστης Πίεσης πρέπει να επικεντρωθεί στη Στρατηγική Συμμαχία Αρμενίας-Ιράν

Με την επανεκλογή του Ντόναλντ Τζέι Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, η νέα κυβέρνηση ανακοίνωσε την επανέναρξη της περίφημης πρώτης θητείας Τραμπ για την πολιτική «Μέγιστης πίεσης» στο Ιράν . Το Ισραήλ έχει προκαλέσει σημαντικές γεωπολιτικές ήττες στα πλοκάμια του Ιράν , ή αντιπροσώπους, αποδυναμώνοντάς τα και διαλύοντας τις δυνατότητές τους από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και τον επακόλουθο πόλεμο με τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Η γεωστρατηγική ήττα του Ιράν στη Συρία ως αποτέλεσμα της πτώσης του καθεστώτος Άσαντ, στην οποία συνέβαλαν το Ισραήλ και η Τουρκία, έπληξε σημαντικό τις επεκτατικές ηγεμονικές φιλοδοξίες του Ιράν.

Η πολιτική Μέγιστης Πίεσης της κυβέρνησης Τραμπ δεν πρέπει να επιτρέψει στην Τεχεράνη να παρακάμψει τις κυρώσεις μέσω γειτονικών χωρών όπως η Αρμενία. Εφόσον η Αρμενία έχει υπογράψει συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τις ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον πρέπει να καταστήσει σαφές στην Αρμενία ότι θα πρέπει να μειώσει τους βαθιά ενσωματωμένους πολιτικούς, στρατιωτικούς και οικονομικούς δεσμούς της με την Τεχεράνη. Ο Λευκός Οίκος Τραμπ πρέπει να απαγορεύσει στο Ερεβάν να υπογράψει συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης με το Ιράν και αντ' αυτού να το πιέσει να επιδιώξει την εξομάλυνση με τους γείτονές του και να άρει τα εμπόδια στην ειρήνη, όπως οι αρμένιοι αλυτρωτικές αξιώσεις για εδάφη του Αζερμπαϊτζάν στο σύνταγμά του. Το Ιράν σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την Αρμενία για να υπονομεύσει τα κοινά γεωστρατηγικά συμφέροντα των εταίρων των ΗΠΑ όπως το Ισραήλ, η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν. Εν τω μεταξύ, ο Ιρανός πρεσβευτής Sobhani δήλωσε ωμά ότι η Ισλαμική Δημοκρατία θεωρεί τους δεσμούς Αρμενίας-ΕΕ ως μορφή για την προώθηση των συμφερόντων και των δεσμών του Ιράν με την ΕΕ .

Η πολιτική Μέγιστης Πίεσης και οι προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ να αυξήσει τις κυρώσεις στη Ρωσία προκειμένου να τη φέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων απαιτούν τον περιορισμό του μηχανισμού επανεξαγωγής της Αρμενίας, ο οποίος βοηθά τη Μόσχα να παρακάμψει τις κυρώσεις, καθώς και την υποβάθμιση των σχέσεων Αρμενίας-Ιράν. Και τα δύο είναι απαραίτητα εάν το Ερεβάν θέλει πραγματικά να είναι εταίρος των ΗΠΑ.

[Φωτογραφία από kremlin.ru, μέσω Wikimedia Commons]

Ο Rufat Ahmadzada είναι απόφοιτος του City, University of London. Η ερευνητική του περιοχή καλύπτει τον Νότιο Καύκασο και το Ιράν. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι αυτές του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τη συντακτική στάση του TGP.