Ο δήμαρχος του χωριού João Charruada είναι σοσιαλιστής, αλλά ακόμη και αυτός δεν εκπλήσσεται από την απόρριψη της καθιερωμένης πολιτικής από την περιοχή. «Ο κόσμος αισθάνεται αηδιασμένος με την κεντρική κυβέρνηση», λέει ο 38χρονος, ο οποίος μοιράζεται ένα κτίριο γραφείων με το ταχυδρομείο και το κοινοτικό κέντρο. «Εδώ σε μια γεωργική περιοχή δεν υπάρχουν οι ίδιες συνθήκες όπως στη Λισαβόνα.

Παρόμοια συναισθήματα υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη.

Η ανάλυση του Investigate Europe των τελευταίων εθνικών εκλογικών δεδομένων από 11 χώρες διαπίστωσε ότι τα ακροδεξιά κόμματα πέτυχαν το υψηλότερο ποσοστό ψήφων τους σε αγροτικές περιοχές. Οι ρεπόρτερ του IE ταξίδεψαν σε τέσσερις από αυτές τις αγροτικές κοινότητες για να καταλάβουν τι οδηγεί τους ψηφοφόρους στο πλευρό των ακροδεξιών κομμάτων. Είναι μια τάση που είναι πιθανό να συνεχιστεί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να προβλέπει μια «απότομη δεξιά στροφή» στις εκλογές του Ιουνίου.

«Μια ευρεία «γεωγραφία δυσαρέσκειας» αυξάνεται σε μακροπρόθεσμα παρακμάζουσες περιοχές της Ευρώπης, καθώς και σε πολλές μικρές πόλεις, κωμοπόλεις και αγροτικές περιοχές», ανέφερε μια έκθεση του Φεβρουαρίου που παραδόθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή από μια ομάδα εμπειρογνωμόνων ακαδημαϊκών. πολιτικών και της κοινωνίας των πολιτών. «Το αίσθημα της απόγνωσης δεν περιορίζεται μόνο στην οικονομική δυσπραγία, αλλά επεκτείνεται και σε ένα αίσθημα πολιτικά απαξίωσης και κοινωνικής αποξένωσης».

Αυτό το αίσθημα απομόνωσης, τόσο γεωγραφικά όσο και πολιτικά, δεν είναι μοναδικό στις αγροτικές περιοχές, αλλά συχνά ενισχύεται εκεί. Ο Chega, το AfD της Γερμανίας, το PVV στην Ολλανδία, το Rassemblement National της Γαλλίας και άλλοι έχουν παίξει με τέτοιους φόβους για να παρουσιάσουν πολιτικές με ευρεία απήχηση, πέρα από τις σκληρές θέσεις για τη μετανάστευση και τα κοινωνικά ζητήματα.

Η ακροδεξιά της Ευρώπης έχει ενισχυθεί από διάφορους παράγοντες. Είτε πρόκειται για τη διάβρωση της υποστήριξης για τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα και τη φθίνουσα επιρροή των αριστερών κινημάτων που εξακολουθούν να μολύνονται από προηγούμενες οικονομικές κρίσεις, είτε για ένα ολοένα ευνοϊκό τοπίο των μέσων ενημέρωσης και την ικανότητά τους να εκμεταλλεύονται πολωτικά ζητήματα πολιτιστικού πολέμου.

«Η διαβίωση σε αγροτικές περιοχές δεν συνδέεται με την ψήφο υπέρ της ριζοσπαστικής δεξιάς επειδή τα άτομα εκεί αισθάνονται πιο οικονομικά στερημένα ή έχουν πιο κοινωνικά συντηρητικές απόψεις», λέει ο πολιτικός επιστήμονας Pedro Magalhães, ο οποίος συνέγραψε ένα άρθρο πέρυσι για τις εκλογικές συνήθειες της Πορτογαλίας. «Αντίθετα, η ζωή σε αγροτικές περιοχές συνδέεται με την αίσθηση ότι η περιοχή όπου ζει κανείς παραμελείται από την κυβέρνηση και τις δημόσιες πολιτικές της, και αυτό, με τη σειρά του, είναι που οδηγεί την υποστήριξη για τη ριζοσπαστική δεξιά».

Αυτή η αδιαθεσία, σύμφωνα με την έκθεση που εστάλη στην Επιτροπή της ΕΕ, «δεν είναι απλώς ένα σκηνικό, αλλά ένας θεμελιώδης μοχλός ενίσχυσης της υποστήριξης για ιδεολογίες που είτε επιδιώκουν να υπονομεύσουν την ΕΕ είτε, στην πιο ριζοσπαστική τους μορφή, συνηγορούν υπέρ της κατάρρευσης της».

Ολλανδία

Ένας από αυτούς τους υποστηρικτές είναι ο Γκέερτ Βίλντερς της Ολλανδίας, ο ευρωσκεπτικιστής που περιγράφηκε πρόσφατα από το Politico ως «ο χειρότερος εφιάλτης της ΕΕ» . Το ακροδεξιό του Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) κέρδισε τις περισσότερες ψήφους στις γενικές εκλογές του Νοεμβρίου με 25 τοις εκατό και αναμένεται να είναι το μεγαλύτερο ολλανδικό κόμμα στις Βρυξέλλες τον Ιούνιο.

Καταδικασμένος από πολλούς για εμπρηστική ρητορική και προηγούμενες αντι-ισλαμικές πολιτικές, ο Wilders κατάφερε να προσελκύσει εκατομμύρια ψηφοφόρους, πολλοί σε αγροτικές περιοχές, αξιοποιώντας τις καθημερινές ανησυχίες καθώς και το αίσθημα κατά της μετανάστευσης. Τουλάχιστον στο Sint Willebrord, μια ήσυχη πόλη κοντά στα βελγικά σύνορα, όπου βόσκουν πρόβατα και άλογα και στους δρόμους πλαισιώνουν εξοχικά σπίτια με περιποιημένους κήπους. Εδώ, σχεδόν τα τρία τέταρτα όσων ψήφισαν στην πόλη, η οποία έχει περίπου 9.300 κατοίκους, ψήφισαν για τον Wilders. Στον ευρύτερο δήμο του Rucphen ήταν 53 τοις εκατό – το μεγαλύτερο μερίδιο του κόμματος σε οποιαδήποτε περιοχή.

«Είμαστε μια κλειστή κοινότητα, που αποτελείται από σκληρούς εργάτες, οικοδόμους και επιχειρηματίες», λέει ο Jan Roks, μηχανικός στην πόλη για 40 χρόνια. «Δεν ψήφισα για το PVV, αλλά καταλαβαίνω γιατί ο κόσμος υποστηρίζει τον Wilders».

Η Manuela Lambrechts, ιδιοκτήτρια ενός αρτοποιείου χωρίς γλουτένη, λέει ότι ο Wilders είναι δημοφιλής στους ντόπιους επειδή "είναι ένας κανονικός άνθρωπος. Ένα άτομο σαν εμάς". Οι ανησυχίες για τη στέγαση και τις δημόσιες υπηρεσίες ήταν επίσης ενοποιητικά ζητήματα. "Οι νέοι Ολλανδοί δεν μπορούν να φύγουν από το σπίτι επειδή δεν υπάρχουν διαθέσιμα σπίτια και τα λίγα διαθέσιμα είναι πολύ ακριβά. Ο Wilders θέλει να καταπολεμήσει την έλλειψη στέγης σταματώντας τη μετανάστευση", προσθέτει ο Lambrechts.

Στην Ολλανδία, η καθαρή μετανάστευση έφτασε τις 220.000 το 2022, μια δεκαπλάσια αύξηση σε 20 χρόνια . Το θέμα κυριάρχησε στην προεκλογική εκστρατεία και ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους ο συνταξιούχος Geert Lambregts έδωσε την ψήφο του στον Wilders. Τονίζει ότι όσοι ψήφισαν τον Βίλντερς στην πόλη δεν είναι ρατσιστές, αλλά πιστεύουν ότι «η μετανάστευση πρέπει να ελέγχεται και μόνο όσοι φεύγουν από τον πόλεμο θα πρέπει να μπουν στην Ολλανδία», λέει σε ένα διάλειμμα από ένα απογευματινό παιχνίδι μπιλιάρδου στο μπαρ του δρόμου.

Ακόμη και σε ένα μέρος όπως το Sint Willebrord όπου ο αριθμός των μεταναστών είναι χαμηλός, οι ισχυρισμοί του Wilders ότι η μείωση της μετανάστευσης θα μεταμορφώσει τη χώρα τραβούν την προσοχή. "Η ακροδεξιά αφήγηση λέει "πάρτε πίσω τον έλεγχο, μηδενική μετανάστευση", υποσχόμενη ότι αυτό θα λύσει όλα τα προβλήματα, το οποίο είναι ψέμα. Ξέρουμε ότι είναι ψέμα, αλλά είναι μια εύκολη ιστορία. Μια ιστορία που οι άνθρωποι θέλουν να πιστεύω», λέει ο Tom Theuns, καθηγητής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Leiden.

Πορτογαλία

Στην Πορτογαλία, η ταχεία άνοδος του Chega, ενός κόμματος που ιδρύθηκε το 2019, προήλθε από εξίσου λαϊκιστικές υποσχέσεις για μείωση φόρων, αύξηση των συντάξεων και καταπολέμηση της διαφθοράς. Ο ηγέτης André Ventura έχει επίσης πυροδοτήσει φόβους μεταξύ των μειονοτήτων με εμπρηστικά σχόλια για την κοινότητα των Ρομά, τους μετανάστες και τους ισχυρισμούς για ρατσισμό.

Σε αγροτικές περιοχές όπως το Έλβας, μια πόλη της Unesco που έχει υποφέρει οικονομικά από το κλείσιμο της στρατιωτικής της βάσης το 2006 , οι ψήφοι για την Τσέγκα ήταν διπλάσιες από αυτές που κέρδισε στις εκλογές του 2022 . «Εξηγώ την ανάπτυξη της ακροδεξιάς στο Elvas λόγω του πολιτικού λαϊκισμού», λέει ο Almerindo Prudencio, πολιτιστικός διαμεσολαβητής που εργάζεται στα σχολεία για να βελτιώσει τις σχέσεις με τους νέους Ρομά.

"Οι άνθρωποι δυστυχώς ανατράφηκαν με ένα στίγμα για τους Ρομά. Και αυτή η κατασκευή, αυτή η αφήγηση, χτίζεται από τον λαϊκισμό της ακροδεξιάς, χωρίς καμία ντροπή".

Ωστόσο, οι υποθέσεις ότι οι ψηφοφόροι στις αγροτικές περιοχές ευνοούν περισσότερο αντιμεταναστευτικές ή εθνικιστικές πολιτικές είναι εσφαλμένες, λένε ορισμένοι ειδικοί. «Η τάση για ψήφο υπέρ ενός ακροδεξιού κόμματος μειώνεται με την υψηλότερη προσφορά δημόσιας υπηρεσίας και το μεγαλύτερο μερίδιο μεταναστών», έγραψε η Jonna Rickardsson, Σουηδός ακαδημαϊκός και συγγραφέας του The Urban–Rural Divide in Radical Right Populist Support . «Τα άτομα σε συρρικνούμενες περιοχές με χαμηλότερη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες είναι πιθανό να ανταποκριθούν στην επιδείνωση της θέσης τους ψηφίζοντας την ακροδεξιά».

Μέσα στο κτίριο του συμβουλίου στο São Vicente e Ventosa, μια ομάδα ανδρών από τη Νότια Ασία που έχουν έρθει για να μαζέψουν ελιές τελειώνουν τα χαρτιά τους. Πριν από λίγο καιρό, θυμάται περήφανα το προσωπικό, το χωριό βοήθησε Μαροκινούς εργάτες αγροκτημάτων που είχαν εξαπατηθεί από το αφεντικό τους, συλλέγοντας ρούχα και τρόφιμα για αυτούς. Ο δήμαρχος João Charruadas επιμένει ότι η επιτυχία του Chega εδώ δεν τροφοδοτείται από την ξενοφοβία, αλλά μάλλον ελπίζει ότι μια αλλαγή στην πολιτική θα βελτιώσει την καθημερινή ζωή, συμπεριλαμβανομένων των παραμελημένων δημόσιων υπηρεσιών της.

«Υπάρχει μόνο ένα λεωφορείο για τον Έλβα [10 χιλιόμετρα μακριά], το πρωί και ένα το απόγευμα, και οι άνθρωποι που χρειάζονται υγειονομική περίθαλψη πρέπει να πηγαίνουν συχνά εκεί». Είναι πιο γρήγορο για κάποιον στο Elvas να φτάσει στη Μαδρίτη, που απέχει περισσότερο από 400 χιλιόμετρα, παρά στη Λισαβόνα (200 χιλιόμετρα μακριά). Το μαιευτήριο στον Έλβα έκλεισε πριν από περίπου 20 χρόνια. Το πλησιέστερο είναι τώρα πάνω από τα σύνορα, στην Ισπανία.

Γαλλία

Στη Γαλλία, το Rassemblement National κατακτά αυτό το είδος ψήφου. Το κόμμα της Μαρίν Λεπέν είναι φαβορί για τις εκλογές του Ιουνίου και έχει δεσμευτεί να αντιμετωπίσει την «αυταρχική» γραφειοκρατία στις Βρυξέλλες. Θα μπορούσε να αποδειχθεί μια επίκαιρη τακτική με τις ακροδεξιές ομάδες να κοιτάζουν περαιτέρω εισβολές στην αγροτική Ευρώπη κερδίζοντας την υποστήριξη των αγροτών που διαμαρτύρονται, οι οποίοι είναι και οι ίδιοι θυμωμένοι με τους αξιωματούχους της ΕΕ.

Ο οικονομολόγος Thomas Piketty ανέφερε ότι έχει εμφανιστεί μια «νέα ταξική σύγκρουση» «στην οποία όχι μόνο το εισόδημα ή η κοινωνική τάξη, αλλά και ο τόπος διαμονής διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο». Αυτή η αίσθηση «ανισότητας» οδηγεί τους ψηφοφόρους στις αγροτικές περιοχές να κρίνουν την ποιότητα των δημόσιων υποδομών, «πράγματα όπως η πρόσβαση σε νοσοκομεία και πανεπιστήμια τελευταίας τεχνολογίας» σε μια εποχή που οι επενδύσεις είναι σπάνιες. «Οι ψηφοφόροι σε αυτές τις περιοχές έχουν επηρεαστεί πολύ περισσότερο από την επιτάχυνση της παγκοσμιοποίησης, αλλά και από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση».

Γερμανία

Η ανησυχία της υπαίθρου βοήθησε τα αντικατεστημένα κόμματα να αιχμαλωτίσουν τους ψηφοφόρους που νιώθουν ξεχασμένοι από τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων στο σπίτι τους και στις Βρυξέλλες. Το Alternative for Germany (AfD), ένα άλλο ευρωσκεπτικιστικό, αντιμεταναστευτικό κόμμα, αναμένεται να σημειώσει κέρδη στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιουνίου. Έχει κερδίσει υποστήριξη σε εθνικό επίπεδο, αλλά όχι περισσότερο από το Görlitz, μια αγροτική συνοικία κοντά στα πολωνικά σύνορα, γνωστή για τη γοτθική και μπαρόκ αρχιτεκτονική της, όπου έλαβε το 32,5% των ψήφων – το υψηλότερο περιθώριο στις ομοσπονδιακές εκλογές του 2021.

Ο Φρανκ Σόιμπλε, πρώην ρεπόρτερ εφημερίδων που τώρα διευθύνει ένα πολιτιστικό κέντρο στο Γκέρλιτζ που έχει μετατραπεί σε συναγωγή, λέει ότι το AfD έχει εκμεταλλευτεί την τοπική δυσαρέσκεια με τις αρχές. "Υπάρχει αυτή η αντίληψη ότι υπάρχουν άνθρωποι που κάθονται στο Βερολίνο και αποφασίζουν κάτι που έχει επιρροή στην καθημερινότητά μου και που δεν έχουν καμία απολύτως ιδέα για το πώς ζω εδώ και τι είναι σημαντικό για μένα. Νομίζω ότι σίγουρα παίζει ρόλο", λέει.

Η ευρεία υποστήριξη του AfD είναι «ένα πολύχρωμο μείγμα, εν μέρει διαμαρτυρία, εν μέρει συγκεκριμένα πράγματα που έχουν απογοητεύσει τους πολίτες κατά τη διάρκεια των δεκαετιών», λέει ο Οκταβιάν Ούρσου, ένας κλασικός μουσικός που έγινε πολιτικός που είναι δήμαρχος για σχεδόν πέντε χρόνια. Όπως και αλλού, η γραφειοκρατία και τα ζητήματα δημόσιας υπηρεσίας ήταν παράγοντες. Η Ursu, η οποία γεννήθηκε στη Ρουμανία, αναφέρει τον ημιτελή αυτοκινητόδρομο και μια μη ηλεκτροδοτημένη σιδηροδρομική γραμμή ως παραδείγματα γιατί οι κάτοικοι "δεν έχουν την αίσθηση ότι υπάρχει πραγματικά η βούληση να οριστικοποιηθούν αυτές οι συγκοινωνιακές συνδέσεις".

Ακροδεξιές εξάρσεις συμβαίνουν στην Αυστρία, το Βέλγιο, την Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία, τη Σουηδία και σε ολόκληρη την ΕΕ. Μια κομβική στιγμή ήρθε το 2022 με την εκλογή της Giorgia Meloni ως της πρώτης ακροδεξιάς πρωθυπουργού της Ιταλίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το κόμμα της «Αδελφοί της Ιταλίας» κατάφερε να συγκεντρώσει τεράστια υποστήριξη, κυρίως χάρη στις ισχυρές αντιμεταναστευτικές πολιτικές και την έκκληση του ίδιου του Μελόνι κατά του κατεστημένου.

Ιταλία

Ο βόρειος δήμος της Βερόνας έδωσε σχεδόν το 30 τοις εκατό των ψήφων του στο Meloni, και στην πόλη Salizzole το ποσοστό ήταν σχεδόν 50 τοις εκατό – ένα εθνικό υψηλό.

Μια μικρή, γερασμένη πόλη με επίκεντρο ένα κάστρο του 12ου αιώνα, η Salizzole ψηφίζει ακροδεξιά εδώ και δεκαετίες. Το 2022 η υποστήριξη προήλθε από γνωστές ανησυχίες σχετικά με τη μετανάστευση και την αντιληπτή μακροπρόθεσμη παρακμή της περιοχής. Το κλείσιμο των εργοστασίων επίπλων της έχει αφήσει μια οικονομία εξαρτημένη σε μεγάλο βαθμό από την παραγωγή καπνού, ρυζιού και λαχανικών — και όλο και περισσότερο μετανάστες εργάτες.

«Οι νέοι δεν είναι πλέον πρόθυμοι να κάνουν ορισμένες δουλειές, επομένως οι ξένοι είναι απαραίτητοι… πολλοί εργάζονται σκληρά, άλλοι δεν εργάζονται και συντηρούνται από το ιταλικό κράτος, και αυτό δεν είναι καλό», λέει ο Filippo Scioni, πρώην σύμβουλος στο Salizzole.

Η υποστήριξη των Brothers of Italy, που έχει ρίζες στον νεοφασισμό (η ίδια η Μελόνι ήταν ακτιβίστρια της Νεολαίας της MSI), είναι εντυπωσιακή σε μια περιοχή με τη δική της μακρά ιστορία μετανάστευσης. Χιλιάδες Ενετοί μετανάστευσαν στη Νότια Αμερική τον 19ο αιώνα για να ξεφύγουν από την απελπισμένη φτώχεια. Ενώ η περιοχή είναι τώρα σε μεγάλο βαθμό εύπορη, οι διαρκώς ισχυρές δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης έχουν εγείρει φόβους ότι ένα νέο κύμα οικονομικής στέρησης θα μπορούσε να είναι στη γωνία. Ο Andrea Castagna, περιφερειακός πρόεδρος της Εθνικής Οργάνωσης των Παρτιζάνων (Anpi), πιστεύει ότι τέτοιες ανησυχίες είναι μέρος του λόγου για τον οποίο οι ψηφοφόροι «αναζητούν ασφάλεια και σταθερότητα στο αφήγημα της ακροδεξιάς».

Η επιτυχία του Meloni σε έναν τόπο του οποίου η ιστορία έχει διαμορφωθεί από τη ναζιστική κατοχή και το τεράστιο κίνημα αντίστασης που ακολούθησε είναι μια θλιβερή πραγματικότητα για την Castagna. «Η ακροδεξιά κερδίζει γιατί η μνήμη ξεθωριάζει», λέει, δείχνοντας το στρατιωτικό μετάλλιο ανδρείας για την απελευθέρωση που απονεμήθηκε στη Vestenanova, μια μικρή ορεινή πόλη στην περιοχή της Βερόνα. «Πρέπει να ξέρετε ότι σε αυτή την πόλη, που ισοπεδώθηκε δύο φορές από τους ναζιστές φασίστες, στις τελευταίες εκλογές οι Brothers of Italy πήραν τις περισσότερες ψήφους στην Ιταλία, δεύτεροι μόνο μετά τη Salizzole».

Για την Debora, η οποία έχει ένα μαγαζί με χαρτικά στο Salizzole, ο λόγος που ψήφισε τη Meloni είναι απλός. "Ειλικρινά, δεν ξέρω γιατί ψήφισα τους Brothers of Italy. Το μόνο που μπορώ να σας πω είναι ότι τρώω με το δεξί μου χέρι, γράφω με το δεξί και σε αυτόν τον τομέα, πάντα ψηφίζαμε σωστά".

Αυτό το άρθρο είναι μέρος της ΕΕ υπό πίεση, μιας σειράς Investigate Europe που εξετάζει σημαντικά ζητήματα ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών τον Ιούνιο του 2024. Αυτή η ιστορία θα μεταδοθεί σε ένα ντοκιμαντέρ που παράγεται από την IE για το RTP, τον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα της Πορτογαλίας.