Η πρόσφατη κρατική επίσκεψη του Προέδρου των Φιλιππίνων Ferdinand Marcos Jr. στο Ανόι ήταν το τελευταίο σημάδι της αυξανόμενης στρατηγικής σύγκλισης μεταξύ των Φιλιππίνων και του Βιετνάμ όσον αφορά την ασφάλεια στη θάλασσα και τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Βασιζόμενοι σε μια σειρά από προσπάθειες του παρελθόντος, και οι δύο ηγέτες επιβεβαίωσαν μια συμφωνία για τη συνεργασία της ακτοφυλακής και έναν μελλοντικό διμερή κώδικα συμπεριφοράς για τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Ο Μάρκος κάλεσε επίσης το Βιετνάμ να συμμετάσχει στην πολυμερή ναυτική άσκηση MARPOLEX στις Φιλιππίνες αργότερα φέτος, μαζί με την Ινδονησία και την Ιαπωνία.
Αυτή η σύγκλιση απόψεων μεταξύ των δύο χωρών έρχεται σε μια εποχή αυξανόμενων εντάσεων στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, που προκαλείται από την αυξανόμενη κινεζική αυτοπεποίθηση και τη χρήση ενός συνεχώς αυξανόμενου συνόλου δυνατοτήτων άρνησης περιοχής, τεχνικών υβριδικού πολέμου και τακτικών της γκρίζας ζώνης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια σειρά επικίνδυνων περιστατικών γύρω από διάφορα χαρακτηριστικά που διεκδικούνται από τις Φιλιππίνες, όπως το Scarborough Shoal, το Second Thomas Shoal, το Whitsun Reef, το Iroquois Reef και το Sabina Shoal, και μέσα και γύρω από την αποκλειστική οικονομική ζώνη του Βιετνάμ, είτε κοντά στο νησί Triton είτε στο Περιοχή Vanguard Bank.
Παρά αυτή την κοινή απειλή, οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ δεν έβλεπαν πάντα κατάματα τις διαμάχες στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, όπου οι δικές τους εκκρεμείς θαλάσσιες και εδαφικές διαφορές έχουν εμποδίσει τη θαλάσσια συνεργασία για πολλά χρόνια. Αυτό ήταν ένα θέμα έντασης μετά την ομαλοποίηση το 1976, η οποία έλαβε χώρα λίγο μετά την αιφνιδιαστική κατάληψη του Southwest Cay από τη Saigon στα νησιά Spratly το προηγούμενο έτος. Αυτό βοήθησε να ωθήσει τον τότε Πρόεδρο Ferdinand E. Marcos, πατέρα του σημερινού ηγέτη των Φιλιππίνων, να δημοσιεύσει ένα Προεδρικό Διάταγμα το 1978, με το οποίο καθιερωνόταν επίσημα οι διεκδικήσεις των Φιλιππίνων στα νησιά Spratly.
Το διάταγμα σηματοδότησε την έναρξη μιας κούρσας μεταξύ Μανίλα και Ανόι για να τεθεί ο έλεγχος ενός μέγιστου αριθμού θαλάσσιων χαρακτηριστικών στα Spratlys. Την ίδια χρονιά, οι Φιλιππίνες κατέλαβαν το Lankiam Cay, το Commodore Reef, το Loaita Cay, το Loaita Island και το Northeast Cay, ενώ το Βιετνάμ πήρε τον έλεγχο του Amboyna Cay, του Central London Reef, του Grierson Reef και του Pearson Reef.
Παρά αυτές τις τριβές, οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ έχουν δει μια σταδιακή σύγκλιση συμφερόντων, καθώς και οι δύο αντιμετώπισαν μια πιο σοβαρή θαλάσσια πρόκληση από την Κίνα, η οποία έχει διεκδικήσει εκτεταμένες αξιώσεις σχεδόν σε ολόκληρη τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.
Και τα δύο έθνη έχουν χάσει εθνικά εδάφη από την Κίνα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Το Βιετνάμ υπέστη εξευτελιστικές απώλειες στα νησιά Paracel το 1974 και στο Johnson South Reef στα νησιά Spratly το 1988, τα οποία η Κίνα έχει καταλάβει από τότε. Οι απώλειες της Μανίλα ήταν αναίμακτες αλλά όχι λιγότερο ταπεινωτικές. Το 1994, η Κίνα κατέλαβε το Mischief Reef, τον οποίο στη συνέχεια μετέτρεψε σε μεγάλη στρατιωτική βάση ακριβώς στο κέντρο της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των Φιλιππίνων, την οποία χρησιμοποιεί τώρα για να υποστηρίξει τον συνεχιζόμενο αποκλεισμό του πολιορκημένου φυλακίου στο Second Thomas Shoal. Η κατάσχεση από την Κίνα το 2012 των σημαντικών ψαρότοπων των Φιλιππίνων στο Scarborough Shoal ήταν επίσης μια σοβαρή οπισθοδρόμηση για τη Μανίλα.
Την τελευταία δεκαετία, καθώς η Κίνα γίνεται ολοένα και πιο ενεργή στη διεκδίκηση των μαξιμαλιστικών της αξιώσεων, το Βιετνάμ και οι Φιλιππίνες έχουν δει σημαντικές εξελίξεις στη θαλάσσια συνεργασία. Το σχέδιο δράσης Φιλιππίνων-Βιετνάμ (2011-2016), που υπογράφηκε το 2011, περιελάμβανε ένα μνημόνιο συμφωνίας για τη δημιουργία ανοιχτής γραμμής μεταξύ της ακτοφυλακής των Φιλιππίνων και της θαλάσσιας αστυνομίας του Βιετνάμ, καθώς και ένα μνημόνιο κατανόησης για την ενίσχυση της αμοιβαίας συνεργασίας και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ ναυτικά των δύο χωρών.
Το 2014, οι δύο χώρες έλαβαν επίσης μια σειρά μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της αναπαραγωγής αγώνων ποδοσφαίρου και βόλεϊ σε χώρους του Βιετνάμ και των Φιλιππίνων στο Spratlys. Το 2016, το Ανόι εξέδωσε επίσης δηλώσεις για την υποστήριξη της υπόθεσης διαιτησίας στη Νότια Σινική Θάλασσα των Φιλιππίνων κατά της Κίνας. και το 2019, οι δύο πλευρές υπέγραψαν διμερή αλιευτική συμφωνία. Ένα καλό παράδειγμα της επιτυχίας αυτής της τελευταίας συμφωνίας είναι ότι η ακτοφυλακή του Βιετνάμ έσωσε πρόσφατα 20 Φιλιππινέζους ψαράδες που είχαν εγκλωβιστεί στη θάλασσα αφού το πλοίο τους εμβολίστηκε από κινεζικό σκάφος, το οποίο ενίσχυσε επίσης τη δημόσια εικόνα του Βιετνάμ στις Φιλιππίνες.
Οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ υπέγραψαν επίσης στρατηγική εταιρική σχέση το 2015. καθιέρωσαν αποκλειστικές τηλεφωνικές γραμμές για να επιτρέψουν τη μόνιμη και απρόσκοπτη επικοινωνία μεταξύ των αντίστοιχων αλιευμάτων τους (2015) και των ακτοφυλακών (2024)· ξεκίνησαν συναντήσεις προσωπικού με προσωπικό· κανόνισε την επίσκεψη στο λιμάνι δύο βιετναμέζικων αντιτορπιλικών (Dinh Tien Hoang και Ly Thai De) στη Μανίλα το 2014· και πρόσφατα ξεκίνησε εκ νέου μια συμφωνία θαλάσσιας επιστημονικής έρευνας (2021).
Τον Νοέμβριο του 2023, ο Μάρκος έθεσε τη δυνατότητα θέσπισης κώδικα συμπεριφοράς με τη Μαλαισία και το Βιετνάμ, ο οποίος θα βοηθούσε να κατευναστεί η κατάσταση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας μετά από δεκαετίες εντάσεων και διαφωνιών. Η επανειλημμένη ανακοίνωση από τις Φιλιππίνες για κάποιο σύμφωνο μεταξύ Μαλαισίας, Φιλιππίνων και Βιετνάμ έχει προκαλέσει μεγάλη προσοχή, αλλά οι λεπτομέρειες είναι ασαφείς και η συμφωνία φαίνεται να υποβαθμίστηκε σε διμερή κώδικα συμπεριφοράς κατά την επίσκεψη του Μάρκος στο Ανόι. Ωστόσο, μια τέτοια συμφωνία, εάν επιτευχθεί, θα είχε νόημα υπό το φως των προκλήσεων για την ασφάλεια στη θάλασσα που αντιμετωπίζουν το Ανόι και η Μανίλα από ένα όλο και πιο επιθετικό Πεκίνο. Σύμφωνα με το China Power Project του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών, το Βιετνάμ και οι Φιλιππίνες έχουν υποστεί το μεγαλύτερο βάρος της πολεμικής επίθεσης της Κίνας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, αντιμετωπίζοντας το 50% και το 25% αντίστοιχα όλων των μεγάλων αντιπαραθέσεων μεταξύ 2010 και 2020.
Οι δύο χώρες έχουν επίσης καλούς λόγους να αμφιβάλλουν για τις προοπτικές για έναν Κώδικα Δεοντολογίας ASEAN-Κίνας, ο οποίος έχει σημειώσει ελάχιστη ή καθόλου πρόοδο από τότε που ξεκίνησαν οι συνομιλίες για τη συμφωνία το 2002. Οι διαπραγματεύσεις για τον ισχύοντα Κώδικα Δεοντολογίας ASEAN-Κίνας παραμένουν σε αδιέξοδο Η άρνηση της Κίνας να συμπεριλάβει σε οποιαδήποτε συμφωνία είτε το Scarborough Shoal που διεκδικείται από τις Φιλιππίνες είτε τα νησιά Paracel που διεκδικεί το Βιετνάμ, καθώς ελέγχει ήδη και τα δύο. Επιπλέον, το ερώτημα ποια αρχή θα επιβάλει έναν τέτοιο κώδικα φαίνεται απελπιστικά θολό.
Ο Μάρκος εξέφρασε την απογοήτευση του έθνους του για την αργή πρόοδο στον Κώδικα, ενώ τα τακτικά πλέον περιστατικά κινεζικής επιθετικότητας στο Scarborough Shoal και στο Second Thomas Shoal, πέρα από την τακτική και παράνομη παρουσία –και περιβαλλοντική ζημιά– της κινεζικής ναυτικής πολιτοφυλακής στις Φιλιππίνες -Οι κατεχόμενοι ύφαλοι Iroquois, Whitsun Reef και Sabina Shoal, ώθησαν την επιδίωξή του για διμερείς και μικρομερείς συνομιλίες. Για αυτόν τον λόγο ο Μάρκος αποκάλεσε το Βιετνάμ « τον μοναδικό στρατηγικό εταίρο της Μανίλα στη Νοτιοανατολική Ασία » και τη θαλάσσια συνεργασία «τον ακρογωνιαίο λίθο της διμερούς σχέσης».
Σίγουρα, ενώ τόσο οι Φιλιππίνες όσο και το Βιετνάμ έχουν λάβει μέτρα για να ενισχύσουν την αποτρεπτική τους ικανότητα και να ενισχύσουν την παρουσία τους σε αμφισβητούμενα κοπάδια και βραχονησίδες, υπάρχουν ορισμένα εμπόδια στην περαιτέρω σύγκλιση μεταξύ των δύο χωρών. Αυτά περιλαμβάνουν τα διαφορετικά πολιτικά τους συστήματα, τις καλές σχέσεις μεταξύ των κομμουνιστικών κομμάτων του Βιετνάμ και της Κίνας και τη διάσταση μεταξύ της πολιτικής του Ανόι για «στρατηγική αντιστάθμιση» και της επίσημης συμμαχίας ασφάλειας της Μανίλα με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα δύο έθνη δεν έχουν ακόμη επιλύσει τις επικαλυπτόμενες διεκδικήσεις τους στα Spratlys, την αιτία των προαναφερθεισών εντάσεων στα τέλη της δεκαετίας του 1970, και επίσης και οι δύο έχουν ανεπίλυτες αξιώσεις με τη Μαλαισία. Δεδομένου ότι μια άλλη εδαφική διαμάχη μεταξύ των Φιλιππίνων και της Ινδονησίας, σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στη Θάλασσα Celebes, χρειάστηκε σχεδόν 25 χρόνια για να επιλυθεί, είναι απίθανο ότι τέτοιες διαφορές θα διευθετηθούν σύντομα, ακόμη κι αν οι αυξανόμενες εντάσεις με την Κίνα έχουν οδηγήσει σε πρόοδο στις διαπραγματεύσεις μεταξύ άλλων χωρών, όπως η κοινή υποβολή Βιετνάμ- Μαλαισίας για την υφαλοκρηπίδα του 2009 και η συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα του 2022 μεταξύ Βιετνάμ και Ινδονησίας.
Αυτή η θαλάσσια συνεργασία μεταξύ των Φιλιππίνων και του Βιετνάμ έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό παρά αυτές τις εκκρεμείς διαφωνίες δείχνει τη σοβαρότητα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τώρα τα δύο έθνη από την Κίνα. Αν και υπάρχουν πιθανώς όρια στο πόσο μακριά μπορεί να προχωρήσει αυτή η σύγκλιση, οι διμερείς σχέσεις Φιλιππίνων-Βιετνάμ βρίσκονται σε καλή εξέλιξη για να γίνουν μια μακροχρόνια και αμοιβαία επωφελής εταιρική σχέση – μια διαδικασία που το Πεκίνο, από την πλευρά του, αναμένεται να καταστήσει όσο το δυνατόν πιο δύσκολη .