Η απόφαση της αφγανικής κυβέρνησης να προσεγγίσει το Ιράν για την πιθανή χρήση του λιμανιού Chabahar δείχνει την αβεβαιότητα που αποδίδει στις μακροχρόνιες σχέσεις με το Πακιστάν. Η αφγανική κυβέρνηση προσπαθεί να προβλέψει τις πιθανές κινήσεις του Πακιστάν και να περιορίσει την όποια μόχλευση έχει το τελευταίο στο Αφγανιστάν. Μια επιτυχημένη συμφωνία μεταξύ Αφγανιστάν και Ιράν μπορεί να προσφέρει στο κυβερνών καθεστώς των Ταλιμπάν στην Καμπούλ εναλλακτικές πολιτικές και να μειώσει την εξάρτησή του από το Πακιστάν.

Όσον αφορά το Πακιστάν, ένας πιθανός διάδρομος Ιράν-Αφγανιστάν που συνδέει το Ιράν με χώρες της Κεντρικής Ασίας (με τους Αφγανούς Ταλιμπάν ως δικαιούχους και εγγυητές της ασφάλειας) θα επηρεάσει αρνητικά τη στρατηγική του σημασία. Αυτός ο διάδρομος θα επηρεάσει τα σχέδια του Πακιστάν να γίνει η εμπορική δίοδος που συνδέει την Κεντρική Ασία με τον κόσμο και ως εκ τούτου να επωφεληθεί από τους τεράστιους φυσικούς πόρους της περιοχής.

Για το Πακιστάν, λοιπόν, ο διάδρομος Ιράν-Αφγανιστάν-Κεντρικής Ασίας μπορεί να είναι πρόβλημα για τουλάχιστον δύο λόγους. Πρώτον, στο περιφερειακό πλαίσιο, δεν αφήνει αρκετό χώρο στο Πακιστάν και μπορεί να επιτρέψει στην Ινδία να επεκτείνει το αποτύπωμά της στην περιοχή. Μια σημαντική ινδική παρουσία στα δυτικά είναι ένας εφιάλτης που η πακιστανική ηγεσία προσπάθησε να αποφύγει με μεγάλο κόστος αίματος και θησαυρού. Μια τέτοια διευθέτηση είναι επίσης προβληματική οικονομικά, καθώς η ηγεσία είναι αισιόδοξη για μια πιθανή περιφερειακή συνδεσιμότητα υπό την ηγεσία της Κίνας με το Ισλαμαμπάντ να παίζει το ρόλο του ενδιάμεσου. Τα τελευταία χρόνια, τόσο πολιτικοί όσο και στρατιωτικοί ηγέτες έχουν επανειλημμένα προτείνει την επέκταση του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν (CPEC) στο Αφγανιστάν και πέρα από αυτό.

Δεύτερον, περιορίζει τη μόχλευση του Πακιστάν για την επίλυση του προβλήματος των Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP). Στον αγώνα κατά της μαχητικότητας και της τρομοκρατίας, η χώρα και ο λαός της έχουν πληρώσει ένα κόστος πέρα από τις δυνατότητές τους και υπέφεραν από αφάνταστες τραγωδίες. Ωστόσο, μετά από δύο δεκαετίες πολέμου –που στοίχισε χιλιάδες ζωές και δισεκατομμύρια δολάρια– και ταλαιπωρία, δεν υπάρχει ακόμα ορατό τέλος. Το TTP καθώς και οι αδέσμευτες μαχητικές ομάδες, που λειτουργούν ανεξάρτητα, είναι πάντα ισχυρές και δεν έχουν σχέδια να τερματίσουν τον αγώνα τους ενάντια στο κράτος. Η εξοικείωσή τους με τη δύσκολη πολιτική και οικονομική κατάσταση του Πακιστάν τους προτρέπει να συνεχίσουν τις επιθέσεις.

Το Πακιστάν, από την άλλη, φαίνεται να έχει εξαντλήσει πολλές από τις επιλογές του τα τελευταία χρόνια. Δοκιμάζει διάφορες επιλογές για να αντιμετωπίσει τους μαχητές από την αρχή του πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Τα τελευταία δέκα χρόνια, για παράδειγμα, το Πακιστάν ξεκίνησε πληροφορίες και στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του TTP, κατέφυγε σε διαπραγματεύσεις και επανεγκατάσταση πρώην μαχητών που δεσμεύτηκαν να μην πάρουν ξανά τα όπλα, διαπραγματεύτηκαν μερικές εκεχειρίες, ενέπλεξαν τους Αφγανούς Ταλιμπάν ως μεσάζοντες και περιόρισαν να εκδιώξουν την ηγεσία του TTP από τη χώρα τους ενώ στοχεύουν συνεχώς μαχητές εντός και πέρα από τα σύνορα.

Γιατί το Πακιστάν υποφέρει από έναν πόλεμο χωρίς τέλος χωρίς αποδεκτή λύση; Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι: συνεχείς αλλαγές πολιτικής και άστοχες ελπίδες και προσδοκίες.

Η καλύτερη δυνατή ευκαιρία του Πακιστάν να αντιμετωπίσει το ζήτημα ήρθε τον Δεκέμβριο του 2014 μετά την επίθεση στο Δημόσιο Σχολείο Στρατού στην Πεσαβάρ. Ο λαός ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Το αίσθημα κατά των Ταλιμπάν παρέμεινε υψηλό με ευνοϊκές απόψεις για στρατιωτικές επιχειρήσεις. Η πολιτική μηδενικής ανοχής του Πακιστάν απέδωσε γρήγορα και ο αριθμός των τρομοκρατικών επεισοδίων μειώθηκε σημαντικά στη χώρα.

Ωστόσο, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει μετά το 2018, όταν ορκίστηκε μια νέα κυβέρνηση υπό τον Πακιστανικό Tehreek-e-Insaf (PTI). Η νέα ηγεσία είχε διαφορετική άποψη για τους Ταλιμπάν (τόσο στο Πακιστάν όσο και στο Αφγανιστάν) και τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Προετοίμασαν έδαφος για την επανεγκατάσταση πρώην αγωνιστών . Ωστόσο, η πρωτοβουλία επανεγκατάστασης τάραξε την αντιμαχητική αφήγηση και ορμή στη χώρα.

Η απάντηση του κράτους στις ιστορίες μαχητών που περιφέρονταν στους δρόμους ήταν ανάμεικτη, με ορισμένους εκπροσώπους να υπονομεύουν την απειλή που αποτελούσε το TTP (και άλλες ομάδες). Οι απαντήσεις τους αντανακλούσαν σύγχυση σχετικά με το αν το Πακιστάν πολεμούσε για τον εαυτό του. Καθ' όλη τη διάρκεια, το PTI σηματοδότησε τη σιγουριά ότι όλα ήταν υπό έλεγχο και την ελπίδα ότι θα ήταν σε θέση να αποδώσουν αποτελέσματα.

Η πολιτική κυβέρνηση δεν ήταν η μόνη που έδωσε μεγάλες ελπίδες στην ειρηνευτική διαδικασία. Πολλοί μελετητές και επαγγελματίες, συμπεριλαμβανομένου του μηχανισμού ασφαλείας, είχαν παρόμοιες απόψεις. Η ιδέα ότι το Πακιστάν θα μπορούσε να πειθαρχήσει το TTP με τη βοήθεια των Αφγανών Ταλιμπάν μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν επηρέασε ουσιαστικά τις συνταγές πολιτικής τους. Οι δηλώσεις τους σχετικά με τα κέρδη των Ταλιμπάν και την εσπευσμένη αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Αφγανιστάν απηχούσαν την υποστήριξη και τις ελπίδες τους.

Αυτή η δυναμική συνεχίστηκε και τους πρώτους μήνες της απόσυρσης. Το Πακιστάν έγινε ηγετική φωνή για το Αφγανιστάν και παρείχε στην ηγεσία των Ταλιμπάν διπλωματικές πλατφόρμες για να υψώσουν τη φωνή τους.

Ωστόσο, τίποτα ουσιαστικό δεν ήρθε από τους Αφγανούς Ταλιμπάν σε αντάλλαγμα. Σε αντίθεση με ό,τι περίμεναν πολλοί Πακιστανοί, η αφγανική κυβέρνηση δεν χαλάρωσε το TTP. Αρχικά, μόνο τα μέσα ενημέρωσης και οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανέφεραν για συναντήσεις ηγεσίας του TTP και παρουσία στο Αφγανιστάν, αλλά η πακιστανική ηγεσία έσπασε τελικά τη σιωπή της. Η ενόχλησή τους έγινε σύντομα εμφανής και άρχισαν να δείχνουν με το δάχτυλο το Αφγανιστάν για σημαντική αύξηση των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Πακιστάν, κυρίως στις επαρχίες Khyber Pakhtunkhwa και Balochistan.

Σε απάντηση, η αφγανική κυβέρνηση αρνήθηκε ότι το TTP και άλλες μαχητικές ομάδες είχαν οποιαδήποτε παρουσία στο έδαφός του – παρά τα πολυάριθμα δημόσια βίντεο και τις ειδήσεις για τις δολοφονίες των ηγετών του TTP – και επέκρινε το Πακιστάν για την κακοδιαχείρισή του και το παιχνίδι κατηγοριών.

Η απάντηση της αφγανικής κυβέρνησης ήταν απαράδεκτη για την πακιστανική ηγεσία. Σε αντίποινα, το Πακιστάν ανέβασε τα ηνία ανακοινώνοντας την επιστροφή των «παράνομων Αφγανών μεταναστών » –οι περισσότεροι από τους οποίους διέμεναν χωρίς έγκυρες άδειες ή είχαν παραμείνει– στη χώρα τους. Εφάρμοσε την πολιτική παρά τις ανησυχίες της διεθνούς κοινότητας . Ωστόσο, ακόμη και η επικείμενη άφιξη 1 εκατομμυρίου προσφύγων δεν άλλαξε τους υπολογισμούς της Καμπούλ.

Το Πακιστάν έστειλε πίσω περίπου μισό εκατομμύριο Αφγανούς πρόσφυγες μέσα σε λίγους μήνες. Το συνοριακό εμπόριο με το Αφγανιστάν παρέμεινε επίσης διαταραγμένο καθ' όλη αυτή την περίοδο. Οι απαιτήσεις του Πακιστάν, αν και νόμιμες, σχετικά με το καθεστώς βίζα και τον έλεγχο των συνόρων συνάντησαν σοβαρή αντίσταση από την άλλη πλευρά.

Το κατά διαστήματα κλείσιμο των συνόρων Αφγανιστάν-Πακιστάν τους τελευταίους μήνες φαίνεται να έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα στην Καμπούλ. Το γεγονός ότι το Πακιστάν μπορεί να κλείσει οριστικά τα σύνορά του για να αρνηθεί το εμπόριο στο Αφγανιστάν παραμένει μέρος των στρατηγικών υπολογισμών της Καμπούλ. Ως εκ τούτου, η αφγανική κυβέρνηση αποφάσισε να αναζητήσει νέες επιλογές για την αντιμετώπιση του προβλήματος του Πακιστάν. Μια πύλη προς τον κόσμο που παρέχεται από το Ιράν μέσω του λιμένα του που χρηματοδοτείται από την Ινδία θα το βοηθήσει να μεταφέρει το μήνυμα στο Πακιστάν, το οποίο φαίνεται να έχει εξαντλήσει τις περισσότερες επιλογές του.

Η αποτυχία του Πακιστάν να πείσει την ηγεσία των Ταλιμπάν προσεγγίζοντας το χέρι μέσω διπλωματικής καιθρησκευτικής ηγεσίας είναι ξεκάθαρη. Είναι ενδεικτικό ότι το Ισλαμαμπάντ πρέπει να καταφύγει σε εκκλήσεις στα Ηνωμένα Έθνη στην προσπάθειά του να κάνει την αφγανική κυβέρνηση να αρνηθεί το καταφύγιο και να ενεργήσει κατά του TTP. Εν τω μεταξύ, οι συγχωνεύσεις μαχητών με το TTP και οι αδιάκοπες επιθέσεις του στο Πακιστάν υποδηλώνουν τι μπορεί να ακολουθήσει για το Πακιστάν.

Η αφγανική κυβέρνηση δεν έχει καμία διάθεση να αλλάξει τις προτεραιότητες και τις πολιτικές της. Εν τω μεταξύ, τίποτα δεν φαίνεται να λειτουργεί προς όφελος του Πακιστάν, καθώς τα προβλήματά του με το Αφγανιστάν συμβαίνουν εν μέσω πολιτικών και οικονομικών προκλήσεων.