Την επόμενη εβδομάδα, ο πρωθυπουργός Anthony Albanese θα φιλοξενήσει ηγέτες από την Ένωση Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) στη Μελβούρνη για τη δεύτερη Ειδική Σύνοδο Κορυφής ASEAN-Αυστραλίας. Η σύνοδος κορυφής στις 4-6 Μαρτίου σηματοδοτεί 50 χρόνια από τότε που η Αυστραλία έγινε ο πρώτος επίσημος Εταίρος Διαλόγου του μπλοκ και θα παρευρεθούν επίσης η Xanana Gusmão, ηγέτης του επίδοξου μέλους του ASEAN, και ο πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας Christopher Luxon.
Η σύνοδος κορυφής επιδιώκει να εδραιώσει και να αξιοποιήσει την πρόοδο στις σχέσεις ASEAN-Αυστραλίας που έχει σημειωθεί υπό την κυβέρνηση των Εργατικών του Albanese, η οποία ανέλαβε καθήκοντα το 2022 δεσμευόμενη να ενισχύσει τις σχέσεις της χώρας με την περιοχή και να διασφαλίσει ότι η σημασία της για την ασφάλεια και το οικονομικό μέλλον της Αυστραλίας συνδυάστηκε με μια ανάλογη διπλωματική δέσμευση.
Έκτοτε, η κυβέρνηση διόρισε έναν ειδικό απεσταλμένο για την περιοχή και δημιούργησε ένα Γραφείο Νοτιοανατολικής Ασίας εντός του Υπουργείου Εξωτερικών και Εμπορίου, σύμφωνα με το υπάρχον Γραφείο Ειρηνικού του τμήματος. Όπως είχε υποσχεθεί, αποκάλυψε μια ολοκληρωμένη οικονομική στρατηγική για την περιοχή – «Invested: Australia's Southeast Asia Economic Strategy to 2040» – σε μια προσπάθεια εμβάθυνσης των επιχειρηματικών και εμπορικών δεσμών. Ο Albanese επέλεξε επίσης την Ινδονησία ως τον προορισμό της πρώτης διμερούς κρατικής επίσκεψής του.
Η Νοτιοανατολική Ασία «είναι όπου βρίσκεται το οικονομικό πεπρωμένο της Αυστραλίας και εδώ μπορεί να οικοδομηθεί η κοινή μας ευημερία», είπε ο Αλμπανέζε ανακοινώνοντας την ειδική σύνοδο κορυφής στο Φόρουμ ASEAN-Ινδο-Ειρηνικού στην Τζακάρτα πέρυσι. «Εδώ είναι όπου, συνεργαζόμενοι, μπορεί να εξασφαλιστεί η ειρήνη, η σταθερότητα και η ασφάλεια αυτής της περιοχής –και του Ινδο-Ειρηνικού–».
Τι μπορούμε να περιμένουμε από τη σύνοδο κορυφής; Όπως σημείωσε η Susannah Patton του Ινστιτούτου Lowy στην προεπισκόπηση της συνόδου κορυφής , η πρώτη αξιοσημείωτη πτυχή είναι ο αριθμός των νέων προσώπων που θα παρευρεθούν, σε σύγκριση με την τελευταία ειδική σύνοδο κορυφής το 2018. Εκτός από τους Αλβανέζους, οι ηγέτες της Μαλαισίας, Οι Φιλιππίνες, η Καμπότζη, το Λάος, η Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ ανέλαβαν όλα τα καθήκοντά τους τα τελευταία δύο χρόνια και πραγματοποιούν τις πρώτες επίσημες επισκέψεις τους στην Αυστραλία. Ο Πρόεδρος Ferdinand Marcos Jr. των Φιλιππίνων, ο πρωθυπουργός του Βιετνάμ Pham Minh Chinh και ο πρωθυπουργός της Μαλαισίας Anwar Ibrahim εκμεταλλεύονται επίσης την ευκαιρία για να πραγματοποιήσουν ξεχωριστές διμερείς συναντήσεις με τους Αυστραλούς ομολόγους τους ενώ βρίσκονται στη χώρα.
Δεδομένου ότι οι σχέσεις μεταξύ της Αυστραλίας και των γειτόνων της από τη Νοτιοανατολική Ασία έχουν συχνά υποσχεθεί περισσότερα από όσα έχουν εκπληρώσει, το γεγονός ότι συγκαλείται μια τέτοια σύνοδος κορυφής είναι κατά κάποιο τρόπο εξίσου σημαντικό με τις ιδιαιτερότητες του τι θα συζητηθεί. Τούτου λεχθέντος, η Αυστραλία έχει διασφαλίσει ότι η επίσημη ατζέντα επικεντρώνεται σε μια χούφτα βασικά ζητήματα – κλίμα και καθαρή ενέργεια, θαλάσσια συνεργασία και οικονομικοί δεσμοί – που επικεντρώνονται σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος.
Από αυτά, τα οικονομικά είναι το αιώνιο θέμα της ημερήσιας διάταξης για την αλβανική ομάδα, όπως προτείνεται από την παρουσίαση του εγγράφου στρατηγικής του 2040 τον περασμένο χρόνο. Το σχέδιο δέσμευσε σχεδόν 100 εκατομμύρια δολάρια Αυστραλίας για τέσσερα χρόνια για τη χρηματοδότηση ομάδων επενδυτικών συμφωνιών, πρακτικής άσκησης για νέους επαγγελματίες και υποστήριξη για αυστραλιανές εταιρείες που επιθυμούν να εισέλθουν στην περιοχή.
Το κλίμα και η καθαρή ενέργεια είναι προφανώς βασικοί τομείς συνεργασίας. Όπως υποστήριξε ο Nicholas Basan σε αυτές τις σελίδες πέρυσι, η τεχνική τεχνογνωσία της Αυστραλίας σε τομείς όπως η πράσινη ενέργεια και τα κρίσιμα ορυκτά την καθιστούν ιδανικό εταίρο για τις τεράστιες ιδιωτικές επενδύσεις που απαιτούνται για την αξιοποίηση του τεράστιου δυναμικού ανανεώσιμης ενέργειας της Νοτιοανατολικής Ασίας. Τι αντίκτυπο έχουν οι προσπάθειες της αλβανικής κυβέρνησης βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα –όπως με τις σχέσεις γενικά, η ελπίδα και η ρητορική για την οικονομική σχέση ASEAN-Αυστραλίας τείνουν να ξεπερνούν την πραγματικότητα– μένει να φανεί.
Άλλα θέματα αναμφίβολα θα αναγκαστούν να μπουν στην ατζέντα της επόμενης εβδομάδας. Το πιο προφανές είναι η σύγκρουση στη Μιανμάρ. Ως η πιο πιεστική περιφερειακή πρόκληση του ASEAN, αυτό είναι πιθανό να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια της τριήμερης συνόδου κορυφής, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των διμερών συνόδων κεκλεισμένων των θυρών. Όπως και με προηγούμενες συναντήσεις υψηλού επιπέδου της ASEAN, η στρατιωτική χούντα δεν έχει προσκληθεί στη Μελβούρνη. Όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δυτικές χώρες, η Αυστραλία αρκέστηκε γενικά να υποστηρίξει τις προσπάθειες της ίδιας της ASEAN για την επίλυση της κρίσης της χώρας, παρόλο που αυτές επιβραδύνθηκαν υπό την ηγεσία του σημερινού προέδρου της ASEAN, Λάος. Αυτό καθιστά απίθανο ότι η σύνοδος κορυφής θα παράγει κάτι πέρα από τις εκκλήσεις για τήρηση του ειρηνευτικού σχεδίου συναίνεσης πέντε σημείων της ASEAN.
Το θέμα της θαλάσσιας συνεργασίας θα φέρει τη σύνοδο κορυφής σε επαφή με ένα από τα πιο ευαίσθητα ζητήματα της περιοχής: τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Αυτό έχει δει αυξανόμενες εντάσεις τον περασμένο χρόνο, καθώς η ακτοφυλακή της Κίνας έχει λυγίσει τους μυς της στα ύδατα που διεκδικούν οι Φιλιππίνες, οδηγώντας σε μια σειρά περιστατικών στα οποία κινεζικά και φιλιππινέζικα σκάφη συγκρούστηκαν σε αμφιλεγόμενα ύδατα. Ο Μάρκος αναφέρθηκε εκτενώς σε αυτές τις εντάσεις κατά τη χθεσινή ομιλία του στο αυστραλιανό κοινοβούλιο, επαναλαμβάνοντας την υπόσχεσή του ότι «δεν θα επέτρεπε καμία προσπάθεια από οποιαδήποτε ξένη δύναμη να καταλάβει ούτε μια τετραγωνική ίντσα της κυρίαρχης επικράτειάς μας». Αυτό υποδηλώνει ότι οι πρόσφατες κινεζικές ενέργειες θα εξεταστούν κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής, έστω και λοξά, δεδομένων των διαφορετικών βαθμών σχέσεων των κρατών μελών της ASEAN με την Κίνα και των διαφορετικών διακυβεύσεων στις διαφορές.
Αυτό με τη σειρά του υποδεικνύει ίσως τη μεγαλύτερη πιθανή απόκλιση μεταξύ Αυστραλίας και ASEAN: πώς τοποθετούνται οι δύο περιοχές όσον αφορά τις εντάσεις και τον εντεινόμενο στρατηγικό ανταγωνισμό μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Υπό τον Πρωθυπουργό Σκοτ Μόρισον, η Καμπέρα δεσμεύτηκε στη συμμαχία των ΗΠΑ, αντικατοπτρίζοντας τη ρητορική της «απειλής για την Κίνα» που έχει γίνει συνηθισμένη στον πολιτικό λόγο των ΗΠΑ και εντάχθηκε με ενθουσιασμό στο σύμφωνο AUKUS το 2021.
Ενώ οι αρχικές ανησυχίες της Νοτιοανατολικής Ασίας για το AUKUS φαίνεται να έχουν εξασθενίσει με τον καιρό, η ιδεολογικά χρωματισμένη αντι-κινεζική ρητορική γενικά δεν έχει πάει καλά στην περιοχή, όπου οι κυβερνήσεις διστάζουν σε οποιαδήποτε πρόταση ότι αντιμετωπίζουν μια δυαδική ηθική επιλογή μεταξύ μιας κλειστής, Κίνας. -οδηγημένο μέλλον και ένα «ελεύθερο και ανοιχτό» υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Για να πάρουμε ένα πρόσφατο παράδειγμα, σε μια συνέντευξη στους Financial Times τον περασμένο μήνα, ο Anwar Ibrahim καταδίκασε το αυξανόμενο κύμα της «κινοφοβίας» στη Δύση.
«Γιατί πρέπει να είμαι δεμένος με ένα συμφέρον; Δεν ανταποκρίνομαι σε αυτή την ισχυρή προκατάληψη κατά της Κίνας, αυτή την κινεοφοβία», είπε ο Μαλαισιανός ηγέτης. Πρόσθεσε ότι η Μαλαισία επιδιώκει να διατηρήσει «καλές σταθερές σχέσεις με τις ΗΠΑ [ενώ] βλέπει την Κίνα ως σημαντικό σύμμαχο» – μια παρόμοια επιθυμία για τα περισσότερα, αν όχι όλα, κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Σε αυτό το μέτωπο, τα πράγματα είναι πιθανό να είναι λιγότερο δύσκολα από ό,τι ήταν στο πρόσφατο παρελθόν. Η υπουργός Εξωτερικών Penny Wong, απόγονος Κινεζομαλαισιανών μεταναστών, επέκρινε την κυβέρνηση Morrison και τους ανώτερους υπουργούς της ότι «στηρίζονται σε άχρηστα δυαδικά που ενισχύουν τις υπάρχουσες προκαταλήψεις της Αυστραλίας στην περιοχή ή μειώνουν το περίπλοκο περιβάλλον μας σε αναλογίες του Ψυχρού Πολέμου». Ο Albanese πέτυχε επίσης κάπως να σταθεροποιήσει τη σχέση της Αυστραλίας με την Κίνα και να σταματήσει την καθοδική πορεία που έλαβε χώρα υπό την ηγεσία του Morrison – μια δυναμική αποκλιμάκωσης αναμφίβολα θα ήταν ευπρόσδεκτη στις πρωτεύουσες της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Συνολικά, η ειδική σύνοδος κορυφής αντιπροσωπεύει μια σημαντική δέσμευση χρόνου, ενέργειας και διπλωματικών πόρων σε μια περιοχή που δικαίως περιγράφεται ως κεντρική για τη μελλοντική ασφάλεια και ευημερία της Αυστραλίας. Κοιτάζοντας πέρα από το κλείσιμο των καλλιτεχνών στις 6 Μαρτίου, το ερώτημα που διαφαίνεται είναι το διαχρονικό: πώς να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ οράματος και πραγματικότητας.
Από την πλευρά της Αυστραλίας, αυτό είναι κάτι που πιθανότατα απαιτεί μια βαθύτερη επαναφορά των πολιτιστικών και πολιτικών προσδοκιών που είναι απίθανο να συμβεί κατά τη διάρκεια μιας μεμονωμένης διοίκησης. Παρόλο που οι προηγούμενοι Αυστραλοί ηγέτες εξύμνησαν τη σημασία της Νοτιοανατολικής Ασίας, έγραψε πρόσφατα ο Alexander Lee, έτειναν να βλέπουν την Αυστραλία ως ξεχωριστή από την περιοχή στην οποία βρίσκεται, «ως ένα φυλάκιο της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας πάνω από όλα».
Αυτή είναι μια κοσμοθεωρία «που βλέπει την Αυστραλία να κοιτάζει συνεχώς πέρα από την περιοχή για ασφάλεια» – μια αντίληψη που έχει διατηρηθεί, «ακόμη και όταν οι οικονομικοί δεσμοί μεταξύ της Αυστραλίας και της ASEAN έχουν υπερβεί κατά πολύ το εμπόριο μεταξύ της Αυστραλίας και των παραδοσιακών εταίρων ασφαλείας της στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική .»
Ως σύμβολο δέσμευσης, δεν θα μπορούσατε να ζητήσετε πολλά περισσότερα από την ειδική σύνοδο κορυφής της επόμενης εβδομάδας – αλλά εξίσου σημαντικό είναι αυτό που θα ακολουθήσει και τα επόμενα χρόνια.