Πολλά μέλη της Ένωσης Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) ασχολούνται επί του παρόντος με τον ενεργό εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεών τους. Αυτές οι πρωτοβουλίες πηγάζουν όχι μόνο από την ανάγκη αντικατάστασης των απαρχαιωμένων οπλικών συστημάτων, αλλά επίσης οδηγούνται από την κλιμακούμενη αβεβαιότητα στην παγκόσμια και περιφερειακή γεωπολιτική, ιδίως τον έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Δεδομένης της εξελισσόμενης γεωπολιτικής δυναμικής, υπάρχει αυξανόμενη ευαισθητοποίηση μεταξύ των χωρών της περιοχής σχετικά με τη σημασία της ύπαρξης ενός ισχυρού και τεχνολογικά προηγμένου στρατού. Αυτή η συνεχιζόμενη τάση παρουσιάζει μια μοναδική και κατάλληλη στιγμή για να αναζωογονηθεί η ιδέα της ενίσχυσης της περιφερειακής συνεργασίας στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας.

Υπάρχουν σαφή οφέλη για τα κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας από την υλοποίηση αυτής της ιδέας. Επί του παρόντος, οι χώρες της ASEAN εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές όπλων εκτός της περιοχής, ειδικά για μεγάλα οπλικά συστήματα όπως πολεμικά πλοία, υποβρύχια, μαχητικά αεροσκάφη και άρματα μάχης. Αυτή η εξάρτηση θέτει στρατηγικές προκλήσεις, καθώς οι αλλαγές στις εξαγωγικές πολιτικές και τις εθνικές προτεραιότητες των μεγάλων προμηθευτών όπλων θα μπορούσαν να θέσουν σε σοβαρό κίνδυνο την αυτονομία και να παρεμποδίσουν τον στρατιωτικό εκσυγχρονισμό των στρατευμάτων της ASEAN.

Αυτή η εξάρτηση έχει τονιστεί από τη συνεχιζόμενη παγκόσμια παραγωγή όπλων που ακολούθησε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και έχει επιδεινωθεί από την απόφαση των μεγάλων δυνάμεων να δώσουν προτεραιότητα στην αναπλήρωση και επέκταση των αποθεμάτων τους και των στενών τους συμμάχων.

Αυτό αποδεικνύεται επίσης από τις αυξανόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις της Νοτιοανατολικής Ασίας όσον αφορά τις συναλλαγές με τη Μόσχα και τη διατήρηση των ρωσικών οπλικών συστημάτων τους σε λειτουργία παράλληλα με τον αυξανόμενο αριθμό κυρώσεων και ελέγχων εξαγωγών που έχουν επιβάλει τα δυτικά έθνη στη Ρωσία. Αυτό ξεχωρίζει ως ένας από τους κύριους παράγοντες πίσω από την απόφαση της Ινδονησίας να παραιτηθεί από το σχέδιό της να αγοράσει μαχητικά αεροσκάφη Su-35 από τη Ρωσία. Αντίθετα, η Ινδονησία, η οποία προτιμά να διαφοροποιήσει τις πηγές όπλων της για να αποτρέψει την αποκλειστική εξάρτηση από οποιαδήποτε μεγάλη δύναμη, επέλεξε να ενισχύσει τις στρατηγικές της συνεργασίες με τη Γαλλία και την Τουρκία, για να αποκτήσει πρόσβαση σε σημαντικά αμυντικά προϊόντα όπως το μαχητικό Rafale, το υποβρύχιο Scorpene Evolved. και αντιπλοϊκός πύραυλος ATMACA.

Επιπλέον, η υπερβολική εξάρτηση από εισαγόμενα προϊόντα και υπηρεσίες εκτρέπει σημαντικούς οικονομικούς πόρους από τις οικονομίες της ASEAN, εμποδίζοντας την εσωτερική ανάπτυξη και τη δυνητική ανάπτυξη της περιφερειακής αμυντικής βιομηχανίας. Επιπλέον, μια σύμπραξη στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας στο πλαίσιο του ASEAN θα έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει προκλήσεις που σχετίζονται με οικονομίες κλίμακας και περιορισμένες δυνατότητες έρευνας και ανάπτυξης. Αυτό το δυναμικό έχει αποδειχθεί από τα κοινά προγράμματα ανάπτυξης και προμηθειών που παρατηρούνται συχνά σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Επιπλέον, η προώθηση της συνεργασίας στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα της ενίσχυσης της διαλειτουργικότητας και της εμπιστοσύνης μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων του ASEAN.

Φυσικά, υπάρχουν ορισμένα σημαντικά εμπόδια για την προώθηση της αμυντικής συνεργασίας σε ολόκληρη την περιοχή. Πρώτα και κύρια είναι η προθυμία για συνεργασία σε έναν τομέα που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα μυστικότητας και πολιτικής ευαισθησίας. Αυτό περιλαμβάνει την πραγματοποίηση επαρκών προσαρμογών στις υπάρχουσες γραφειοκρατίες και κανονισμούς, ειδικά σε αυτούς που σχετίζονται με την ασφάλεια της αμυντικής τεχνολογίας, τη χρηστή διακυβέρνηση και τον εμπορικό προστατευτισμό.

Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας παρουσιάζουν ποικίλες εγχώριες πολιτικές δυναμικές, προοπτικές απειλών και προτεραιότητες εθνικής ασφάλειας, καθιστώντας δύσκολη την ευθυγράμμιση των στόχων της αμυντικής βιομηχανίας τους. Ενώ ορισμένες χώρες, ιδιαίτερα η Καμπότζη και το Λάος, μπορεί να δώσουν προτεραιότητα στις αμυντικές δυνατότητες της ξηράς λόγω εσωτερικών συγκρούσεων και γεωγραφικών συνθηκών, άλλες, όπως η Ινδονησία, η Σιγκαπούρη και οι Φιλιππίνες, έχουν δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην αεροπορική και ναυτική ισχύ.

Επιπλέον, εν μέσω της κλιμάκωσης του εμφυλίου πολέμου και άλλων κρίσεων μετά το πραξικόπημα, η συμμετοχή της Μιανμάρ σε περιφερειακές πρωτοβουλίες ανάπτυξης και παραγωγής όπλων είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει αυξημένες ηθικές και πολιτικές ανησυχίες.

Ένα άλλο εμπόδιο έγκειται στη σημαντική διαφορά στην ικανότητα και την προθυμία των κυβερνήσεων των χωρών ASEAN να διαθέσουν κονδύλια στον αμυντικό τομέα. Για παράδειγμα, παρόλο που είναι η μικρότερη χώρα στην περιοχή, η Σιγκαπούρη διατηρεί σταθερά τον μεγαλύτερο αμυντικό προϋπολογισμό της από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 ή τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας δείχνουν επίσης ότι από το 2017, η πόλη-κράτος βρίσκεται μόνη της μεταξύ των χωρών της ASEAN, με ετήσια στρατιωτική δαπάνη που ξεπερνά τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Αντίθετα, παρά το γεγονός ότι έχει μια περιοχή περίπου οκτώ φορές μεγαλύτερη από τη Σιγκαπούρη, το Μπρουνέι Νταρουσαλάμ δεν έχει διαθέσει ποτέ αμυντικό προϋπολογισμό που ξεπερνά τα 500 εκατομμύρια δολάρια, εκτός από το έτος 2014.

Επιπλέον, παρά τη σημαντική αύξηση των στρατιωτικών δαπανών από την αρχή της χιλιετίας, η Τζακάρτα δεν έχει ακόμη επιτύχει τον στόχο της να διαθέσει τουλάχιστον το 1,5% του ΑΕΠ της, που αντιστοιχεί σε περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια, με βάση την οικονομία της χώρας το 2023. Επιπλέον, ενώ Η Σιγκαπούρη και η Ινδονησία αναμένουν την άφιξη των F-35 και των μαχητικών Rafale που έχουν παραγγείλει, η Μαλαισία μέχρι στιγμής έχει καταφέρει μόνο να αγοράσει ελαφρά αεροσκάφη μάχης για να αναβαθμίσει τον γηρασμένο στόλο μαχητικών αεροσκαφών της.

Συλλογικά, η περιοχή επέδειξε επίσης περιορισμένη δημοσιονομική ικανότητα. Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης ( SIPRI ), οι ετήσιες στρατιωτικές δαπάνες στην περιοχή αυξήθηκαν κατά 13 τοις εκατό στα 43,1 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ 2013 και 2022. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό αποτελεί απλώς το 1,9 τοις εκατό των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών.

Τα καλά νέα είναι ότι έχουν τεθεί οι βάσεις για την περιοχή για την προώθηση πολυεθνικών διασυνοριακών συνεργασιών στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας. Κατά την πέμπτη Σύνοδο των Υπουργών Άμυνας της ASEAN που πραγματοποιήθηκε στην Τζακάρτα τον Μάιο του 2011, οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας υιοθέτησαν ένα έγγραφο ιδέας για την καθιέρωση της συνεργασίας στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας ASEAN . Η πρωτοβουλία στοχεύει να ενθαρρύνει τη συνεργασία έργων, να τονώσει το εμπόριο αμυντικών προϊόντων και υπηρεσιών εντός της ASEAN, να αυξήσει την τεχνολογική και βιομηχανική ανταγωνιστικότητα της ASEAN και να δημιουργήσει κίνητρα που θα διευκολύνουν την περιφερειακή ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας. Ωστόσο, μετά από περισσότερο από μια δεκαετία, η εφαρμογή του εγγράφου ιδέας παραμένει αργή.

Ωστόσο, οι χώρες της ASEAN έχουν επιδείξει την ικανότητά τους να υποστηρίζουν αμοιβαία τις αμυντικές ανάγκες σε διμερές επίπεδο. Για παράδειγμα, η κρατική ναυπηγική εταιρεία της Ινδονησίας, PT PAL Indonesia, κατασκευάζει επί του παρόντος δύο αποβάθρες πλατφόρμας προσγείωσης για το Ναυτικό των Φιλιππίνων.

Μια άλλη ινδονησιακή εταιρεία, η PT Dirgantara Indonesia, έχει εξασφαλίσει συμβόλαιο για την προμήθεια έξι ελαφρών μεταφορικών αεροσκαφών NC-212i στην Πολεμική Αεροπορία των Φιλιππίνων. Ο κρατικός κατασκευαστής αεροσκαφών έχει επίσης αναλάβει την αναβάθμιση τριών αεροσκαφών CN-235-220 για τη Βασιλική Αεροπορία της Μαλαισίας.

Επιπλέον, με τα χρόνια, η ST Engineering της Σιγκαπούρης εξουσιοδότησε την PT Pindad της Ινδονησίας να παράγει το πολυβόλο CIS 50MG και τον αυτόματο εκτοξευτή χειροβομβίδων 40mm. Μέχρι πέρυσι, η ST Engineering συνέχισε να παρέχει υπηρεσίες συντήρησης, επισκευής και γενικής επισκευής (MRO) στον στόλο αεροσκαφών C-130 της Πολεμικής Αεροπορίας της Ινδονησίας.

Ομοίως, η Βιετνάμ Helicopter Technical Services Corporation (Helitechco), έχει εξυπηρετήσει τα ελικόπτερα Mi-17V του Ινδονησιακού Στρατού. Οι δύο χώρες συζήτησαν επίσης πιθανή συνεργασία MRO για τα ρωσικής κατασκευής μαχητικά αεροσκάφη τους Su-27/30.

Οι συνεχιζόμενες και επερχόμενες μονομερείς μονάδες προμηθειών μπορούν να συμβάλουν στην τόνωση της συνεργασίας της αμυντικής βιομηχανίας σε ολόκληρη την περιοχή. Για παράδειγμα, το σχέδιο της Μαλαισίας να συναρμολογήσει τοπικά 14 ελαφρά μαχητικά αεροσκάφη FA-50 από τη Νότια Κορέα λέγεται ότι ανοίγει την ευκαιρία στη χώρα να γίνει περιφερειακός κόμβος MRO για την πλατφόρμα. Αυτό έχει σημασία καθώς οι ίδιες παραλλαγές λειτουργούν επί του παρόντος στις Φιλιππίνες, την Ινδονησία και την Ταϊλάνδη.

Ομοίως, εάν γίνει αποδεκτή η προσφορά από τη Γαλλία για την τοπική κατασκευή δύο υποβρυχίων Scorpene Evolved στη Σουραμπάγια της Ανατολικής Ιάβας, η Ινδονησία θα είναι το μοναδικό έθνος της ASEAN που θα μπορεί να κατασκευάζει εγχώρια σύγχρονα υποβρύχια. Αυτό θα μπορούσε να ωφελήσει τη Μαλαισία, η οποία διαθέτει ήδη δύο σκάφη Scorpene, και τις Φιλιππίνες, εάν η Μανίλα επιλέξει μια γαλλική επιλογή στο πρόγραμμα προμήθειας υποβρυχίων.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα πράγματα, υπάρχει ένα πλήθος πιθανών πλεονεκτημάτων και ευκαιριών για τα κράτη της ASEAN να ενσωματώσουν τις αμυντικές τους βιομηχανίες. Δεδομένων των υφιστάμενων εμποδίων, μια στοχευμένη προσέγγιση που εστιάζει σε κοινές ανάγκες και πλατφόρμες θα χρησιμεύσει ως εφικτό σημείο εκκίνησης. Οι επιτυχημένες συνεργασίες σε μικρότερα έργα, είτε από άποψη κόστους, διάρκειας, αριθμού συμμετεχόντων ή/και κλίμακας, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν εμπιστοσύνη και να καταδείξουν την αξία της συνεργασίας. Αυτό, με τη σειρά του, θα άνοιγε το δρόμο για μεγαλύτερες πρωτοβουλίες στο μέλλον. Εάν εκτελεστεί σωστά, η ASEAN θα επωφεληθεί από μια πιο αυτοδύναμη κοινότητα ασφαλείας, ενισχύοντας έτσι την κεντρική θέση του οργανισμού.

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι προσωπικές.