Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) αποφάσισε υπέρ χρήστη του Telegram την Τρίτη 13 Φεβρουαρίου. Ο τελευταίος είχε προσφύγει στο ευρωπαϊκό δικαστήριο για να αμφισβητήσει έναν ρωσικό νόμο που επιτρέπει στις υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας να ζητούν πρόσβαση στα κλειδιά κρυπτογράφησης που χρησιμοποιεί η εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων για την προστασία των «μυστικών» συνομιλιών.
Ο Anton Podchasov, ο οποίος ήταν μέλος μιας ομάδας έξι χρηστών του Telegram που στοχοποιήθηκαν από αίτημα της FSB, της ρωσικής υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας, είχε καταλάβει την ΕΣΔΑ το 2019. Σε μια υπόθεση κατά της τρομοκρατίας, η FSB είχε διατάξει την αίτηση να του παράσχει με όλες τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή του για τον κ. Ποντσάσοφ, καθώς και τα κλειδιά κρυπτογράφησης που του επιτρέπουν να αποκωδικοποιεί τα «μυστικά» μηνύματα που μπορεί να έχει στείλει ή λάβει.
Ρωσικός νόμος από το 2017
Η FSB βασίστηκε σε ρωσικό νόμο του 2017 που απαιτούσε από όλες τις πλατφόρμες επικοινωνιών να παρέχουν αυτά τα κλειδιά στις αρχές κατόπιν αιτήματος. Αποτελούν τον κεντρικό σύνδεσμο στο λεγόμενο σύστημα «κρυπτογράφησης από άκρο σε άκρο», το οποίο επιτρέπει την πολύ ισχυρή ασφάλεια της επικοινωνίας: μόνο ο αποστολέας και ο παραλήπτης του μηνύματος μπορούν να το διαβάσουν, ακόμη και ο διαχειριστής της εφαρμογής δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτό . Αυτά τα κλειδιά είναι, ωστόσο, «γενικά»: αφού μεταδοθούν στο FSB, θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων του κ. Ποντσάσοφ, αλλά και όλων των άλλων χρηστών της εφαρμογής.
Εκείνη την εποχή, η Telegram αρνήθηκε να συμμορφωθεί, πιστεύοντας ότι ο νόμος παραβίαζε τις θεμελιώδεις ελευθερίες των χρηστών του. Τα μηνύματα, τα οποία υποστηρίζονταν από τις περισσότερες οργανώσεις που υπερασπίζονται τις ελευθερίες, στη συνέχεια μπλοκαρίστηκαν σε ολόκληρη τη χώρα – όχι πολύ αποτελεσματικά. Η εταιρεία εγκατέλειψε τη Ρωσία την ίδια στιγμή, το αφεντικό της, Pavel Durov, εξηγώντας επίσης ότι του είχαν κλέψει τις μετοχές του στο VKontakte, το «ρωσικό Facebook» που είχε δημιουργήσει με άλλους ανθρώπους.
Η απόφαση του ΕΣΔΑ συμφωνεί με το Telegram : ο ρωσικός νόμος «που επιτρέπει στις αρχές να έχουν πρόσβαση, με γενικευμένο τρόπο και χωρίς επαρκείς διασφαλίσεις, στο περιεχόμενο των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, έρχεται σε αντίθεση με την ίδια την ουσία του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή» . Συγκεκριμένα, απορρίπτει τα επιχειρήματα της Ρωσίας σύμφωνα με τα οποία η παροχή κλειδιών κρυπτογράφησης δεν θα συνιστούσε «γενικευμένη επιτήρηση », δεδομένου ότι το αίτημα αφορούσε μόνο μηνύματα που ανταλλάσσονταν από έξι χρήστες. Όπως εξήγησαν ειδικοί σε θέματα ασφάλειας υπολογιστών και υποστηρικτές των πολιτικών ελευθεριών, δεν υπάρχει τρόπος να διασφαλιστεί ότι ένα κλειδί κρυπτογράφησης δεν χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση χρηστών εκτός από αυτούς που υποβλήθηκαν στο αρχικό αίτημα.
Επαναλαμβανόμενες συζητήσεις στην Ευρώπη
Η απόφαση του ΕΔΑΔ αναμένεται να επηρεάσει αρκετούς άλλους ισχύοντες νομοθετικούς φακέλους. Το ζήτημα της κρυπτογράφησης των επικοινωνιών βρίσκεται στην πραγματικότητα στο επίκεντρο των προτάσεων που υποβλήθηκαν από ορισμένους πολιτικούς ηγέτες, καθώς και ορισμένων πρόσφατων νομοσχεδίων. Στη Γαλλία, μετά την επίθεση στο Arras, ο υπουργός Εσωτερικών, Gérald Darmanin, είπε ότι ήθελε να έχει πρόσβαση στο περιεχόμενο των κρυπτογραφημένων συνομιλιών. εκτίμησε η διευθύντρια της Europol, η Βελγίδα Catherine de Bolle το 2021 αυτή η κρυπτογράφηση ήταν «το τελευταίο καταφύγιο των εγκληματιών» .
Το 2023, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου προσπάθησε να αναγκάσει τις μεγάλες πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων να δημιουργήσουν «παραθυρόφυλλα», ένα σύστημα που θα επέτρεπε στις αρχές, και μόνο στις αρχές, να αποκωδικοποιούν κρυπτογραφημένα μηνύματα. Παρά την ομόφωνη αντίθεση από ειδικούς σε θέματα ασφάλειας υπολογιστών, οι οποίοι εξηγούν ότι τέτοια συστήματα είναι αδύνατο να δημιουργηθούν με ασφάλεια, το κείμενο εγκρίθηκε, αλλά η κυβέρνηση διαβεβαίωσε ότι στην πραγματικότητα δεν θα εφαρμοστεί.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ζωηρές συζητήσεις περιβάλλουν ένα σχέδιο οδηγίας για την καταπολέμηση της παιδικής πορνογραφίας , η πρώτη έκδοση της οποίας στόχευε στην επιβολή ενός γενικευμένου μηχανισμού για τον αυτόματο εντοπισμό εικόνων παιδικής πορνογραφίας σε εκδότες μηνυμάτων όπως το Telegram, το WhatsApp ή το Facebook Messenger. Οι πολέμιοι του κειμένου κατήγγειλαν μια προσπάθεια υπονόμευσης των θεμελίων της κρυπτογράφησης των επικοινωνιών. Μια νέα έκδοση του κειμένου εξακολουθεί να συζητείται στις Βρυξέλλες.