Την Παρασκευή και το Σάββατο την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκε η έβδομη Διάσκεψη του Ινδικού Ωκεανού στο Περθ της Δυτικής Αυστραλίας. Το συνέδριο ήταν μια ευκαιρία για τις χώρες του Ινδικού Ωκεανού –και εκείνες που στηρίζονται στην περιοχή– να συζητήσουν τα πιεστικά ζητήματα στον Ινδικό Ωκεανό και να διατυπώσουν ιδέες για την αντιμετώπιση των αναδυόμενων προβλημάτων. Το θέμα του συνεδρίου ήταν « Προς έναν σταθερό και βιώσιμο Ινδικό Ωκεανό» και οι βασικές ομιλίες πραγματοποιήθηκαν από την Υπουργό Εξωτερικών της Αυστραλίας Penny Wong και τον Υπουργό Εξωτερικών της Ινδίας, S. Jaishankar.

Ενώ η σταθερότητα και η βιωσιμότητα μπορούσαν να ερμηνευθούν με πολλούς τρόπους, το πιο άμεσο, αλλά αδήλωτο, θέμα του συνεδρίου ήταν η Κίνα. Αν και οι επίσημοι εκπρόσωποι της κυβέρνησης που μίλησαν στη διάσκεψη ήταν απρόθυμοι να αναφέρουν την Κίνα ονομαστικά, όλοι όσοι υποστήριζαν ένα συμφωνημένο σύνολο κανόνων και κανόνων στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού συζητούσαν στην πράξη το Πεκίνο. Υπάρχουν, φυσικά, άλλες απειλές για το τακτικό εμπόριο και την ασφαλή διέλευση στην περιοχή –όπως οι επιθέσεις των Χούτι σε πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα– αλλά αυτές δεν θέτουν τις διαρθρωτικές προκλήσεις που κάνει η Κίνα.

Η κύρια ανησυχία είναι ότι οι εσκεμμένες παραβιάσεις του Πεκίνου της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας μπορεί να οδηγήσουν στην αγνόηση της UNCLOS και στον Ινδικό Ωκεανό. Όπως δήλωσε η Wong στην ομιλία της : «Οι χώρες που συγκεντρώθηκαν εδώ δεν είναι ξένες στον στρατηγικό ανταγωνισμό – και δεν είστε επίσης ξένοι για το κόστος του. Καθώς οι διευρυνόμενες στρατιωτικές δυνάμεις ενδιαφέρονται περισσότερο για την περιοχή μας, ο καθένας μας χρειάζεται να εστιάσουμε περισσότερο στα συμφέροντά μας και στο πώς να συνεργαστούμε για να τα υποστηρίξουμε».

Στην κεντρική ομιλία του , ο Jaishankar σημείωσε επίσης τις απειλές για τη σταθερότητα, τόσο από μη κρατικούς παράγοντες όσο και από τις προσπάθειες της Κίνας να αναθεωρήσει τους συμφωνηθέντες κανόνες και κανόνες. « Καθώς κοιτάμε τον Ινδικό Ωκεανό, οι προκλήσεις που πλήττουν τον κόσμο εμφανίζονται πλήρως εκεί», είπε ο Ινδός υπουργός Εξωτερικών. «Στο ένα άκρο, βλέπουμε σύγκρουση, απειλές για τη θαλάσσια κυκλοφορία, πειρατεία και τρομοκρατία. Από την άλλη, υπάρχουν προκλήσεις για το διεθνές δίκαιο, ανησυχίες για την ελευθερία ναυσιπλοΐας και υπερπτήσεις, καθώς και για τη διασφάλιση της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας. Οποιαδήποτε περιφρόνηση για καθεστώτα υπό επίπονη διαπραγμάτευση όπως η UNCLOS 1982 είναι φυσικά ανησυχητική».

Η ελευθερία πλοήγησης είναι κάτι που οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε δεδομένο. Η διασυνδεδεμένη φύση της παγκόσμιας οικονομίας σημαίνει ότι τα περισσότερα από τα προϊόντα στα οποία βασιζόμαστε για την καθημερινή μας ζωή έχουν έρθει σε εμάς μέσω του πλοίου. Αναμένουμε αυτά τα προϊόντα να βρίσκονται στα καταστήματά μας χωρίς να σκεφτόμαστε πώς έφτασαν πραγματικά εκεί και τις προσπάθειες που έχει καταβάλει – τόσο διπλωματικά όσο και από άποψη ασφάλειας – για να εγγυηθεί ότι αυτά τα προϊόντα θα είναι διαθέσιμα.

Ήταν ο υπουργός Εξωτερικών της Σιγκαπούρης, Βίβιαν Μπαλακρισνάν, που έκανε την εξής επισήμανση :

Τη στιγμή που ένα πλοίο φεύγει από το Περθ, ή το Κολόμπο, ή τη Βομβάη ή τη Σιγκαπούρη, αυτό το πλοίο δεν χρειάζεται να ζητήσει άδεια από κανέναν ή να πληρώσει ενοίκιο σε κανέναν για να αποφασίσει πού θα πάει, όπου κι αν βρίσκεται στον κόσμο. Αυτή είναι η νομική και οικονομική σημασία της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας. Ακόμα κι αν πρέπει να διασχίσετε χωρικές θάλασσες ή στενά που χρησιμοποιούνται για διεθνή ναυσιπλοΐα, διεκδικείτε το δικαίωμα της αθώας διέλευσης, μπορείτε να περάσετε, δεν πληρώνετε κανέναν, δεν αναζητάτε άδειες. Τώρα, αυτό είναι κρίσιμο, ακόμη και σήμερα, για την οικονομική ζωή.

Αυτή η ελευθερία ναυσιπλοΐας υπάρχει επειδή τα κράτη έχουν συμφωνήσει ότι είναι προς το συμφέρον όλων. Ήταν αξιοσημείωτο ότι τα μικρότερα κράτη στη διάσκεψη – συμπεριλαμβανομένων των μεσόγειων όπως το Νεπάλ και το Μπουτάν, που επίσης βασίζονται στον Ινδικό Ωκεανό – ήθελαν να τονίσουν τις δικές τους ανησυχίες σχετικά με τις προκλήσεις της UNCLOS. Τα μικρότερα κράτη είναι αυτά που ωφελούνται περισσότερο από αμοιβαία επωφελείς κανόνες και κανόνες, καθώς συχνά τους λείπει η δύναμη να προστατεύσουν τα δικά τους συμφέροντα.

Αυτό ήταν ένα σημείο που αναγνώρισε ο Wong, ο οποίος τόνισε την επιθυμία για μια «περιοχή που είναι ειρηνική και προβλέψιμη…Όπου μια μεγαλύτερη χώρα δεν καθορίζει τη μοίρα μιας μικρότερης χώρας». Μια τέτοια περιοχή βασίζεται σε μια « αξιόπιστη στρατιωτική ικανότητα» που μπορεί να κάνει τους κινδύνους αμφισβήτησης αυτών των κανόνων υπερβολικά μεγάλους. 

Αυτό οδηγεί στον άλλο ελέφαντα στην αίθουσα συνεδριάσεων – στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όλοι είχαμε την τύχη να ζήσουμε σε μια περίοδο όπου το πιο ισχυρό κράτος του κόσμου έχει λειτουργήσει ως εγγυητής της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας. Αυτό επέτρεψε μια περίοδο εξαιρετικής ευημερίας για πολλούς και μείωση της ακραίας φτώχειας για άλλους. Ωστόσο, η αυξανόμενη αδιαφορία για το να είσαι ένας τέτοιος εγγυητής – ειδικά στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα – είναι η άλλη σημαντική απειλή για τη σταθερότητα στον Ινδο-Ειρηνικό.

Αυτή η τάση κάνει τις ανησυχίες για την Κίνα που εκφράστηκαν στη Διάσκεψη του Ινδικού Ωκεανού ακόμη πιο τρομακτικές.