Για δεκαετίες, η φυλή Pushtun Ahmadzai Wazir που ζούσε και στις δύο πλευρές της γραμμής Durand μπορούσε να κουνήσει τα εθνικά της έγγραφα ταυτότητας στους φρουρούς για να περάσουν τα σύνορα Torkham, το κύριο σημείο διέλευσης ταξιδιωτών και εμπορευμάτων μεταξύ του Πακιστάν και του κλειστού Αφγανιστάν. Αυτό δεν είναι πλέον δυνατό, με το Ισλαμαμπάντ στις 13 Ιανουαρίου να επιβάλλει εκ νέου την πολιτική του «καθεστώτος ενός εγγράφου », την οποία είχε αναστείλει λίγο μετά την αποκάλυψή του το 2023.

Σύμφωνα με την πολιτική, οι Αφγανοί πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των οδηγών και των βοηθών τους που διέρχονται από όλες τις οδούς διέλευσης με το Αφγανιστάν, πρέπει να έχουν διαβατήριο με έγκυρη πακιστανική βίζα. Πολύ λίγοι πληρούν αυτές τις απαιτήσεις.

Καθώς αξιωματούχοι και από τις δύο χώρες συμμετέχουν σε διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του τρέχοντος αδιεξόδου, τα σύνορα έχουν κλείσει για το εμπόριο , με εκατοντάδες φορτηγά με λαχανικά και φρούτα και από τις δύο χώρες να έχουν αποκλειστεί με ευπαθή προμήθειες που είναι πιθανό να σαπίσουν σε λίγες μέρες. Αυτή είναι η πιο πρόσφατη κίνηση του Ισλαμαμπάντ για να ανατρέψει τον άστατο σύμμαχό του.

Η κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν τον Αύγουστο του 2021 γιορτάστηκε στο Πακιστάν ως η υλοποίηση της πολιτικής τους για ανάκτηση στρατηγικού βάθους έναντι της Ινδίας. Ωστόσο, τους επόμενους μήνες, αυτές οι ελπίδες διαψεύστηκαν καθώς η πολιτική του Ισλαμικού Εμιράτου στη Γραμμή Ντουράντ και ειδικά στον παράδεισο που παρέχει στους Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP) ήταν εντελώς αντίθετη με την κυβέρνηση στο Ισλαμαμπάντ. Η κυβέρνηση των Ταλιμπάν εναντιώθηκε στο να περιφράξει το Πακιστάν την αμφισβητούμενη Γραμμή Ντουράντ και αρνήθηκε επανειλημμένα ότι προσέφερε καταφύγιο στο TTP. Αντίθετα, συμβούλεψε το Ισλαμαμπάντ να πραγματοποιήσει συνομιλίες ειρήνης με το TTP, ώστε η ομάδα να πειστεί να εγκαταλείψει τη βία που στοχεύει το πακιστανικό κράτος.

Το volte-face των Ταλιμπάν είναι ένα πικρό χάπι που δυσκολεύεται να καταπιεί το Ισλαμαμπάντ. Τους τελευταίους μήνες η προσωρινή κυβέρνηση του Πακιστάν, που διορίστηκε πριν από τις εθνικές κάλπες, προσπάθησε να χρησιμοποιήσει πολλαπλές τακτικές για να κάνει τους Ταλιμπάν να πέσουν στη σειρά, αν και χωρίς επιτυχία.

Ξεκίνησε με τον τότε Πρωθυπουργό του Πακιστάν, Σεχμπάζ Σαρίφ, να κάνει δημόσιες δηλώσεις ότι οι Ταλιμπάν μετατρέπουν το Αφγανιστάν σε καταφύγιο τρομοκρατικών ομάδων. Οι Ταλιμπάν απάντησαν με αρνήσεις και ζήτησαν συγγνώμη . Παρεμπιπτόντως, τον Σεπτέμβριο του 2023, η συνοριακή διέλευση Torkham είχε κλείσει για οκτώ ημέρες μετά από συγκρούσεις μεταξύ Ταλιμπάν και Πακιστανών στρατιωτών.

Τον Οκτώβριο του 2023, προς μεγάλη οργή και αντίθεση των Ταλιμπάν, χιλιάδες «παράτυποι μετανάστες» που εγκαταστάθηκαν σε πόλεις του Πακιστάν αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στο Αφγανιστάν. Οι απελαθέντες, μεταξύ ενός στοχευόμενου πληθυσμού των 1,7 εκατομμυρίων «χωρίς έγγραφα Αφγανών» στο Πακιστάν, περιελάμβαναν πολλούς που είχαν έγκυρα έγγραφα για να μείνουν στο Πακιστάν και επίσης εκείνους που γεννήθηκαν στο Πακιστάν από γονείς που είχαν κάνει το Πακιστάν σπίτι τους. Όπως υποστήριξα σε ένα προηγούμενο άρθρο , οι Ταλιμπάν και οι διεθνείς υπηρεσίες βοήθειας δυσκολεύτηκαν πάρα πολύ να βοηθήσουν αυτούς τους μετανάστες και τους παλιννοστούντες.

Τον Νοέμβριο του 2023, το συνοριακό εμπόριο ανεστάλη αφού το Πακιστάν προσπάθησε να επιβάλει τον νέο του κανόνα για την έκδοση βίζας. Η κανονικότητα αποκαταστάθηκε αφού οι αξιωματούχοι κατέληξαν σε συμφωνία να δοθεί στους Αφγανούς οδηγούς παράταση δύο εβδομάδων.

Είναι μάλλον παράξενο για την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Πακιστάν, που έχει απλώς καθήκον να επιβλέπει τις εκλογές που έχουν προγραμματιστεί τώρα για τις 8 Φεβρουαρίου, να λαμβάνει τέτοιες σημαντικές αποφάσεις πολιτικής. Δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τον πακιστανικό στρατό να τραβήξει τα νήματα από πίσω, μια πράξη στην οποία αυτή η εξαιρετικά ισχυρή οντότητα έχει επιδοθεί χωρίς διακοπή από τη δημιουργία της χώρας το 1947.

Το γεγονός ότι το Ισλαμαμπάντ δεν προσπαθεί να κόψει τους δεσμούς με τους Ταλιμπάν και απλώς προσπαθεί να τους εξαναγκάσει σε μια διόρθωση πορείας ήταν εμφανές στο ταξίδι της Maulana Fazlur Rahman , ηγέτη του πολιτικού κόμματος Jamiat Ulema-e Islam Pakistan (JUI), στο Καμπούλ στις 7 Ιανουαρίου. Αν και τα πακιστανικά μέσα ενημέρωσης τόνισαν ότι το ταξίδι έγινε κατόπιν αιτήματος των Ταλιμπάν , δεν θα ήταν δυνατό χωρίς ένα νεύμα από τον στρατό του Πακιστάν. Ο Ραχμάν συναντήθηκε με τον αναπληρωτή πρωθυπουργό των Ταλιμπάν Μουλά Αχούντ και τον υπουργό Εξωτερικών Αμίρ Χαν Μουτάκι. Αν και η JUI είπε ότι η επίσκεψη ήταν για να «άρει την παρεξήγηση μεταξύ των δύο χωρών», το αδιέξοδο στα σύνορα του Torkham δείχνει ότι ελάχιστα βγήκαν από την επίσκεψη.

Σύμφωνα με το Μικτό Εμπορικό Επιμελητήριο Πακιστάν-Αφγανιστάν, το ανισορροπημένο εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών ανήλθε σε 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2010. Το 2022-2023, ήταν λίγο πάνω από 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Το μεσόγειο Αφγανιστάν βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε πακιστανικά αγαθά και ξένα είδη που προέρχονται από το λιμάνι του Καράτσι. Αυτό δίνει στο Ισλαμαμπάντ τεράστιο μοχλό πίεσης για να πιέσει τους Ταλιμπάν, αν και το Πακιστάν αναφέρει επίσης την απώλεια εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο, επιτρέποντας σε αγαθά με προορισμό το Αφγανιστάν να εισέρχονται στη χώρα αφορολόγητα. Ιστορικά, το Πακιστάν έχει χρησιμοποιήσει το κλείσιμο των συνόρων ως τακτική πίεσης στα καθεστώτα στην Καμπούλ. Κατά τις επισκέψεις μου στο Αφγανιστάν, ιδιαίτερα γύρω από τη συνοριακή περιοχή Torkham στην επαρχία Nangarhar, ήταν προφανές ότι οι Αφγανοί που μπορούσαν να περάσουν τα σύνορα ήταν επιφυλακτικοί και αγανακτισμένοι για το κλείσιμο των συνόρων του Πακιστάν και τη διοχέτευση φθηνών αγαθών στο Αφγανιστάν.

Το Πακιστάν αξιοποιεί τα εμπορικά ζητήματα ως εργαλείο πίεσης για να διασφαλίσει τα πολιτικά του συμφέροντα. Σκοπεύει επίσης να βάλει τέλος στην ελεύθερη κυκλοφορία των φυλών στην περιοχή για να επισημοποιηθεί η Γραμμή του Ντουράντ. Οι αρχές των Ταλιμπάν φέρεται να ανταποδίδουν τη χάρη αρνούμενοι σε πακιστανικά φορτηγά που μεταφέρουν τσιμέντο, τρακτέρ, άλλα γεωργικά εργαλεία, λαχανικά, πορτοκάλια και διάφορα είδη, να εισέλθουν στο Αφγανιστάν μέσω Torkham καθώς και από τη συνοριακή διέλευση Kharlachi στο Kurram. Όπως και προηγούμενες περιπτώσεις, το αδιέξοδο μπορεί να τελειώσει σε λίγες μέρες και να επαναληφθεί στο μέλλον. Ωστόσο, η αγανάκτηση μεταξύ των δύο χωρών είναι πιθανό να συνεχιστεί, παρατείνοντας έτσι την αίσθηση αγωνίας στο Ισλαμαμπάντ που οι Ταλιμπάν – πρώην σύμμαχος στον οποίο επένδυσαν για δεκαετίες – αποφάσισαν να απελευθερωθούν.