Η πρόσφατη κατάσταση ασφαλείας μεταξύ του Ιράν και του Πακιστάν δημιούργησε αναστάτωση σε έναν κόσμο που ήδη ανησυχεί για τις αυξανόμενες συγκρούσεις στην περιοχή, αλλά έφερε επίσης στο προσκήνιο την αυξανόμενη παρουσία της Κίνας ως μεσολαβητή. Δεν ήταν η πρώτη φορά, δεδομένου του ρόλου της Κίνας πέρυσι στην αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν. Η προσφορά της Κίνας να μεσολαβήσει μεταξύ του Ιράν και του Πακιστάν μπορεί να γίνει κατανοητή ως αποτέλεσμα τριών παραγόντων. Πρώτον, η Κίνα έχει άμεσες ανησυχίες για την ασφάλεια των κρατικών κινεζικών εταιρειών και των Κινέζων υπηκόων στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εργάζονται σε έργα του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν (CPEC) στο Πακιστάν. Δεύτερον, η διπλωματική προσέγγιση της Κίνας έχει υποστεί μια δυναμική φανέλα υπό τον Πρόεδρο Xi Jinping, ο οποίος έχει την πρόθεση να «χτίσει μια παγκόσμια κοινότητα κοινού μέλλοντος». Και τέλος, ο αυξανόμενος ρόλος της Κίνας είναι αποτέλεσμα του πολιτικού κενού στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του Αφγανιστάν και της Μέσης Ανατολής.
Αργά στις 16 Ιανουαρίου, οι ιρανικές δυνάμεις εξαπέλυσαν επιδρομές εντός της νοτιοδυτικής επαρχίας Μπαλουχιστάν του Πακιστάν, ισχυριζόμενοι ότι διεξήγαγαν αντιτρομοκρατική επιχείρηση. Ο ιρανικός Τύπος ανέφερε ότι οι πύραυλοι και τα μαχητικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη του Ιράν είχαν εξαφανίσει δύο μεγάλα προπύργια της οργάνωσης Jaish al-Adl, ή «στρατός της δικαιοσύνης», στην περιοχή Koh-e-Sabz της επαρχίας. Το χτύπημα ήταν αντίποινα για τη δολοφονία 11 αστυνομικών τον Δεκέμβριο, κατά τη διάρκεια επίθεσης στο αρχηγείο της αστυνομίας στην επαρχία Σιστάν και Μπαλουτσεστάν του Ιράν, την οποία είχε αναλάβει η Τζάις αλ-Αντλ . Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Χοσεΐν Αμιραμπντολαχιάν, σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Πακιστανό ομόλογό του Τζαλίλ Αμπάς Τζιλάνι, τόνισε ότι η επιχείρηση δεν έγινε εναντίον Πακιστανών πολιτών αλλά Ιρανών τρομοκρατών.
Πακιστανοί αξιωματούχοι, ωστόσο, καταδίκασαν την επίθεση, υποστηρίζοντας ότι σκότωσε «δύο αθώα παιδιά ενώ τραυμάτισε τρία κορίτσια». Χαρακτήρισαν τη διασυνοριακή επίθεση του Ιράν κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και απέσυραν τον πρεσβευτή τους από το Ιράν και ενημέρωσαν τον πρεσβευτή του Ιράν να μην επιστρέψει στο Πακιστάν από το ταξίδι του.
Μέσα σε 12 ώρες από την κλήση των υπουργών Εξωτερικών, το Πακιστάν πραγματοποίησε την επιχείρηση Marg Bar Sarmachar , πραγματοποιώντας αμοιβαία πλήγματα εντός της επαρχίας Sistan and Baluchestan του Ιράν εναντίον τρομοκρατών πακιστανικής καταγωγής. Ιρανός αξιωματούχος ασφαλείας στην επαρχία ανέφερε ότι το χτύπημα του Πακιστάν χρησιμοποίησε τρία μη επανδρωμένα αεροσκάφη και σκότωσε 10 Πακιστανές γυναίκες και παιδιά. Η έμφαση από τον Ιρανό αξιωματούχο στην εθνικότητα των θυμάτων –Πακιστανοί, όχι Ιρανοί– υποδηλώνει ότι το Ιράν μπορεί να θεωρήσει ότι το θέμα έχει διευθετηθεί , δεδομένου ότι το Ιράν είχε δηλώσει ότι στοχεύει μη Πακιστανούς στη δική του επιχείρηση.
Ένα άλλο τηλεφώνημα μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών, που αυτή τη φορά συμφώνησαν να αποκλιμακώσουν την κατάσταση, φάνηκε να επιβεβαιώνει ότι το θέμα έχει κλείσει λίγο πολύ – προς το παρόν. Μένει να δούμε αν η ρητορική τους θα κλιμακωθεί τις επόμενες ημέρες, δεδομένου ότι και οι δύο χώρες θα διεξαγάγουν εκλογές σύντομα, το Πακιστάν στις αρχές Φεβρουαρίου και το Ιράν τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους.
Τα πλήγματα Ιράν-Πακιστάν ξεχώρισαν διεθνώς λόγω του χρόνου τους και της εγγύτητάς τους με άλλα περιστατικά ασφαλείας στην περιοχή. Εν μέσω της συνεχιζόμενης καταστροφής που πραγματοποιεί το Ισραήλ στη Γάζα , μέσα σε μία εβδομάδα οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποίησαν αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις κατά των Χούτι στην Υεμένη και το Ιράν έπληξε στόχους στο Ερμπίλ, το Ιράκ και τη βόρεια Συρία σε επιχειρήσεις ασφαλείας . Με τόσο έντονη βία σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, υπήρχε πραγματικός κίνδυνος κλιμάκωσης στην περιοχή, με την οργισμένη ρητορική και τις αντεπιθέσεις του Πακιστάν να προστίθενται στο μείγμα.
Στη συνέχεια, όμως, η Κίνα εξέφρασε δημόσια ανησυχίες για την αντιτρομοκρατική επιχείρηση του Ιράν στο Μπαλουχιστάν του Πακιστάν, σημειώνοντας ότι « η κυριαρχία, η ανεξαρτησία και η εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών πρέπει να γίνονται σεβαστά και να προστατεύονται». Ο ίδιος εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών ζήτησε από τους « στενούς γείτονες και τις μεγάλες ισλαμικές χώρες» να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. Μετά την αντεπίθεση του Πακιστάν στην περιοχή Sistan and Baluchestan του Ιράν, η Κίνα έκανε για άλλη μια φορά έκκληση για ηρεμία. Επιπλέον, το Πεκίνο εξέφρασε την επιθυμία να παίξει το ρόλο του μεσολαβητή , ενδεχομένως μέσω της τριμερούς διαβούλευσης Πακιστάν-Κίνας-Ιράν για την αντιτρομοκρατία και την ασφάλεια, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2023 .
Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν επίσης εκφράσει επίσημα την επιθυμία να δουν αποκλιμάκωση μεταξύ Ιράν και Πακιστάν, η δημόσια απάντησή τους δεν ήταν η ίδια με την προσφορά της Κίνας για μεσολάβηση. Δεδομένης της τεράστιας διπλωματικής δέσμευσης των ΗΠΑ ήδη στην περιοχή, ως αποτέλεσμα της υποστήριξής τους στο δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπιστεί τον εαυτό του στη Γάζα και των αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων κατά των Χούτι στην Ερυθρά Θάλασσα, η Ουάσιγκτον φάνηκε να ανησυχεί λιγότερο για τα γεγονότα μεταξύ Ιράν και Πακιστάν από ό,τι η Κίνα. .
Τρεις παράγοντες εξηγούν την απάντηση της Κίνας. Πρώτον, και πιο άμεσα, η Κίνα ανησυχούσε για την ασφάλεια και την ασφάλεια των κρατικών κινεζικών εταιρειών και των Κινέζων εργαζομένων μέσα στην επαρχία Μπαλουχιστάν του Πακιστάν, τον τόπο των χτυπημάτων του Ιράν. Κινεζικές εταιρείες δραστηριοποιούνται σε όλη την επαρχία ως μέρος του CPEC. Το έργο Saindak Copper-Gold Mine της China Metallurgical Group Corp βρίσκεται στη βορειοδυτική γωνία του Balochistan. Στο νοτιοδυτικό Μπαλουχιστάν, εταιρείες όπως η China Overseas Ports Holding Company ( COPHC ) είναι υπεύθυνες για το λιμάνι Gwadar και τη ζώνη ελεύθερου εμπορίου . Άλλα κινεζικά έργα στο Μπαλουχιστάν περιλαμβάνουν το New Gwadar International Airport ( NGIA ) και ένα εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα , για να αναφέρουμε μόνο μερικά. Η ασφάλεια αυτών των εταιρειών και των Κινέζων εργαζομένων τους είναι πρωταρχικής σημασίας για την κινεζική κυβέρνηση.
Οποιαδήποτε περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ του Ιράν και του Πακιστάν –και μια συνοδευτική κρίση ασφάλειας– θα μπορούσε να απειλήσει το μέλλον της CPEC, που θεωρείται το κρίσιμο εμβληματικό έργο της Πρωτοβουλίας Belt and Road της Κίνας. (Ενώ η Κίνα και το Ιράν έχουν υπογράψει επίσης μια 25ετή Συμφωνία Στρατηγικής Συνεργασίας , εν μέρει λόγω των κυρώσεων των ΗΠΑ, το κινεζικό αποτύπωμα στο εσωτερικό του Ιράν έχει περιοριστεί .) Τον Μάιο του 2023, ο σύντομος υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, Qin Gang, σε ένα σπάνιο περιστατικό δημόσια επέκρινε τους Πακιστανούς πολιτικούς από την ανησυχία τους για την πρόοδο της CPEC. Οποιαδήποτε ένταση μεταξύ του Ιράν και του Πακιστάν, ειδικά στην επαρχία Μπαλουχιστάν, όπου η ασφάλεια είναι ήδη ένα ζήτημα για την Κίνα, θα απασχολούσε το Πεκίνο.
Ο δεύτερος παράγοντας στην προσφορά διαμεσολάβησης της Κίνας είναι η δυναμική αλλαγή που παρατηρείται στη διπλωματία της Κίνας υπό τον Σι Τζινπίνγκ . Βασίζεται γύρω από « τη συμβολή της Κίνας στις παγκόσμιες προσπάθειες για την προστασία του κοινού μας σπιτιού και τη δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος ευημερίας για όλους » – η κινεζική εκδοχή μιας νέας παγκόσμιας τάξης . Αυτό υπογραμμίστηκε στην πρόσφατη Κεντρική Διάσκεψη για τις Εργασίες Εξωτερικών Υποθέσεων τον Δεκέμβριο. Ο Σι φάνηκε να δίνει έμφαση στη δημιουργία νέων όρων στη διπλωματία μεγάλων χωρών με κινεζικά χαρακτηριστικά, προτρέποντας τους Κινέζους διπλωμάτες να « δημιουργήσουν έναν διπλωματικό σιδερένιο στρατό. Στο Πακιστάν, αυτό έγινε εμφανές με την αναταραχή των άρθρων σε εφημερίδες που έγραψε ο νέος πρεσβευτής της Κίνας, Jiang Zaidong , καθώς και σε μια τηλεοπτική συνέντευξη για ένα ειδησεογραφικό κανάλι. Άλλοι Κινέζοι διπλωμάτες στο Πακιστάν ακολούθησαν το παράδειγμά τους, γράφοντας παρόμοια άρθρα για να εξηγήσουν σημαντικά στοιχεία από τη διάσκεψη του Δεκεμβρίου.
Πριν από τις εντάσεις Ιράν-Πακιστάν, η Κίνα είχε επίσης προσφερθεί να παίξει έναν εποικοδομητικό ρόλο σε αυτό που αποκαλούσαν « ουκρανική κρίση», αντανακλώντας αυτή τη νέα διεκδικητική διπλωματική αλλαγή. Ο ρόλος της Κίνας στην αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν είναι ένα άλλο παράδειγμα της προθυμίας της Κίνας να διεκδικήσει τα διπλωματικά της διαπιστευτήρια στην περιοχή. Αν και η Κίνα δεν ξεκίνησε τις συνομιλίες , επέλεξαν ωστόσο να λειτουργήσουν ως ουδέτερος μεσολαβητής προς το τέλος. Η επιτυχία της συμφιλίωσης Ιράν-Σαουδικής Αραβίας, μέχρι στιγμής, φαίνεται να έχει δώσει στην Κίνα αυτοπεποίθηση να προωθηθεί σε μεσολάβηση μεταξύ άλλων, όπως στην περίπτωση του Ιράν και του Πακιστάν.
Ένας τρίτος παράγοντας που εξηγεί την προσφορά διαμεσολάβησης της Κίνας είναι το πολιτικό κενό στην περιοχή. Η επιρροή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν έχει πέσει κατακόρυφα μετά την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων και την επακόλουθη κατάληψη από τους Ταλιμπάν. Η παρουσία των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή γενικότερα έχει επηρεαστεί από τη στρατηγική απόφαση της Ουάσιγκτον να επικεντρωθεί στον ανταγωνισμό με την Κίνα. Αυτό κατέστησε όχι μόνο ευκολότερο, αλλά επιβεβλημένο για την Κίνα να παρέμβει και να ηγηθεί των διπλωματικών προσπαθειών στην περιοχή.
Ο αυξανόμενος ρόλος της Κίνας στο Αφγανιστάν έγινε εμφανής όταν ο Κινέζος Σύμβουλος Επικρατείας και Υπουργός Εξωτερικών Wang Yi συναντήθηκε στην Τιαντζίν με τον Μουλά Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ, τότε επικεφαλής της Πολιτικής Επιτροπής των Ταλιμπάν, πριν από την αποχώρηση των ΗΠΑ. Αργότερα, ο Κινέζος ηγέτης Xi Jinping συμμετείχε σε περιφερειακά φόρουμ που συζητούσαν το μέλλον του Αφγανιστάν, όπως η Σύνοδος για το Αφγανιστάν των Αρχηγών Κρατών του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) και του Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO).
Η Κίνα δημιούργησε επίσης ένα περιφερειακό φόρουμ για να συζητήσει το μέλλον του Αφγανιστάν, τη Σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών για το Αφγανικό Ζήτημα μεταξύ των γειτονικών χωρών του Αφγανιστάν. Από αυτές τις συναντήσεις προέκυψε η Πρωτοβουλία Tunxi υπό την ηγεσία της Κίνας , μια οικονομική και ανθρωπιστική ατζέντα, στην οποία οι γείτονες του Αφγανιστάν, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, υποσχέθηκαν υποστήριξη για τη χώρα. Κινέζοι διπλωμάτες , ωστόσο, τονίζουν ότι η υποστήριξη της Κίνας συνοδεύεται από την απαίτηση ότι οι Ταλιμπάν δεν πρέπει να επιτρέψουν σε καμία ομάδα να εμπλακεί σε αντικινεζική δραστηριότητα στο Αφγανιστάν, όπως το Ισλαμικό Κίνημα του Ανατολικού Τουρκεστάν.
Με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δυτικές δυνάμεις, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, να είναι απασχολημένες με τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας και πρόσφατα με τα γεγονότα στη Γάζα, η προσφορά της Κίνας να ενεργήσει ως μεσολαβητής μεταξύ του Ιράν και του Πακιστάν έγινε ευπρόσδεκτη χειρονομία. Στο τέλος, το Ιράν και το Πακιστάν αποφάσισαν να διευθετήσουν το θέμα διμερώς μεταξύ τους. Δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα εάν και οι δύο χώρες θα είχαν δεχθεί την προσφορά της Κίνας εάν τα πράγματα είχαν επιδεινωθεί. Όμως, όπως συνέβη στη διαμεσολάβηση Ιράν-Σαουδικής Αραβίας, η Κίνα ήταν σε καλή θέση να λειτουργήσει ως ουδέτερος μεσολαβητής, δεδομένων των θερμών δεσμών της και με τα δύο μέρη.
Όσον αφορά την Κίνα, η προσφορά διαμεσολάβησής τους θα πρέπει να θεωρηθεί ότι πηγάζει τόσο από συγκεκριμένες ανησυχίες σχετικά με τις εντάσεις Ιράν-Πακιστάν όσο και από τις ευρύτερες τάσεις στην κινεζική εξωτερική πολιτική. Η Κίνα θα συνεχίσει να προσπαθεί να οικοδομήσει την εικόνα της ως διαιτητής της ειρήνης μετά την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν.