Οι διαπραγματεύσεις για μια Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ινδονησίας ( EUI FTA ) έχουν πραγματοποιηθεί σε 16 γύρους από το 2016. Κατά τη διάρκεια κάθε γύρου, έχουν τηρηθεί τα συνηθισμένα τελετουργικά και και οι δύο πλευρές έχουν μεταφέρει υποστηρικτική διπλωματική ρητορική και έχουν θέσει φιλόδοξους νέους στόχους, ο τελευταίος η οποία ήταν η ελπίδα της Ινδονησίας ότι οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν επιτέλους να ολοκληρωθούν κάποια στιγμή φέτος.
Ωστόσο, με τον στόχο για άλλη μια φορά πιθανόν να χαθεί, και οι δύο πλευρές θα πρέπει να εξετάσουν την αξία της συνέχισης των διαπραγματεύσεων, δεδομένης της τρέχουσας αργής προόδου και των αμφιλεγόμενων εκκρεμοτήτων. Θα πρέπει να εξετάζονται όλες οι επιλογές που οδηγούν σε συμπέρασμα, συμπεριλαμβανομένης της δέσμευσης αμφισβητούμενων ζητημάτων σε μια «ενσωματωμένη ατζέντα», μια διάταξη που καθορίζει ορισμένα ζητήματα που πρέπει να επανεξεταστούν ή να επαναδιαπραγματευθούν μετά την έναρξη ισχύος της ΣΕΣ.
Μετά τον 16ο και πιο πρόσφατο γύρο διαπραγματεύσεων τον περασμένο μήνα, η ΕΕ ανέφερε ότι παρά την πρόοδο, οι δύο πλευρές δεν είχαν πλησιάσει πολύ σε ουσιαστικά συμπεράσματα για τα περισσότερα από τα εκκρεμή ζητήματα. Όσον αφορά το εμπόριο αγαθών, τα δύο μέρη εξακολουθούσαν να προετοιμάζουν αναθεωρημένες προσφορές για πρόσβαση στην αγορά. Οι εξαγωγικοί δασμοί, οι διαδικασίες αδειοδότησης εισαγωγής και η αποδοχή ανακατασκευασμένων προϊόντων συζητήθηκαν «χωρίς να περιοριστούν οι αντίστοιχες θέσεις». Η πρόοδος στους κανόνες προέλευσης περιορίστηκε στο «κλείσιμο πολλών άρθρων».
Όσον αφορά το θέμα των υπηρεσιών, η πρόοδος περιορίστηκε στην οριστικοποίηση των κατευθυντήριων γραμμών για την αμοιβαία αναγνώριση, τις ενημερώσεις σχετικά με την προετοιμασία αναθεωρημένων προσφορών και την ευελιξία στην ενίσχυση των αρχικών προτάσεων που υπέβαλαν οι δύο πλευρές στην αρχή των διαπραγματεύσεων. Όσον αφορά τις επενδύσεις, οι συζητήσεις κάλυψαν εκκρεμή ζητήματα απελευθέρωσης και προστασίας, καθώς και προετοιμασίες για αναθεωρημένες προσφορές. Οι συνομιλίες για τη διευθέτηση των επενδυτικών διαφορών, με επίκεντρο τη μορφή του μηχανισμού, είπε η ΕΕ, «παρέμειναν ασαφείς».
Όσον αφορά τις κρατικές προμήθειες, συζητήθηκαν οι πρώτες προσφορές, αποκαλύπτοντας «ουσιαστικές αποκλίσεις» μεταξύ των δύο πλευρών τόσο σε κάλυψη όσο και σε φιλοδοξίες. Οι συζητήσεις του κειμένου αυτού του κεφαλαίου της ΣΕΣ επικεντρώθηκαν στις λίγες εναπομείνασες διατάξεις που δεν έχουν ακόμη συμφωνηθεί, συμπεριλαμβανομένης της μη διακριτικής μεταχείρισης σε αγαθά και υπηρεσίες και την εφαρμογή του καθεστώτος επίλυσης διαφορών.
Η ΕΕ ανέφερε ότι έχει σημειωθεί πρόοδος στους τομείς των κρατικών επιχειρήσεων, των επιδοτήσεων, του εμπορίου και της αειφόρου ανάπτυξης και των βιώσιμων συστημάτων διατροφής. Ωστόσο, φαίνεται ότι απαιτείται περαιτέρω εκτενής δουλειά για την ολοκλήρωση των συνομιλιών σε αυτούς τους τομείς. Μέχρι σήμερα, από τα 16 προτεινόμενα κεφάλαια της ΣΕΣ, έχουν ολοκληρωθεί οκτώ, συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαίων που καλύπτουν τα τελωνεία και τη διευκόλυνση του εμπορίου, τα υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά μέτρα, την οικονομική συνεργασία και ανάπτυξη ικανοτήτων και τη διευθέτηση διαφορών.
Αφήνοντας κατά μέρος αυτά τα εκκρεμή ζητήματα, η προοπτική σύναψης της ΣΕΣ φέτος περιπλέκεται από τις γενικές εκλογές στην Ινδονησία τον επόμενο μήνα και τις κοινοβουλευτικές εκλογές στην ΕΕ τον Ιούνιο. Εάν πρόκειται να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις προσπάθειες αναζήτησης συμβιβασμού σχετικά με τα αντίστοιχα σημεία αντίστασης και τις φιλοδοξίες των δύο μερών.
Για παράδειγμα, η ΕΕ μπορεί να χρειαστεί να μειώσει τις προσδοκίες της για πρόσβαση στην αγορά για κρατικές προμήθειες και κρατικές επιχειρήσεις. Αντίθετα, η Ινδονησία δεν πρέπει να επιχειρήσει να αξιοποιήσει τις διαπραγματεύσεις της ΣΕΣ για να επιδιώξει την αναγνώριση από την ΕΕ του προτύπου της για το βιώσιμο φοινικέλαιο. Αυτό είναι ένα θέμα που θα πρέπει να διαχειρίζεται η Κοινή Ομάδα Εργασίας που και οι δύο πλευρές δημιούργησαν πρόσφατα για την εφαρμογή του κανονισμού της ΕΕ για την αποψίλωση των δασών. Αυτό θα ήταν αμοιβαίο με τη θέση της ΕΕ να μην υποβάλει τη διαμάχη της με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) με την Ινδονησία σχετικά με την απαγόρευση των εξαγωγών μεταλλευμάτων νικελίου.
Υπάρχει ένας πιθανός τρόπος για να ξεφύγουμε από το αδιέξοδο. Επίμαχα ζητήματα χωρίς σαφή προοπτική συμφιλίωσης θα μπορούσαν να ανατεθούν ως ενσωματωμένη ατζέντα στη ΣΕΣ, περιγράφοντας τα θέματα που θα επανεξεταστούν μετά την έναρξη ισχύος της συμφωνίας.
Οι ενσωματωμένες ατζέντες είναι κοινές στις εμπορικές συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένου του ΠΟΕ . Για παράδειγμα, πολλές συμφωνίες που συμφωνήθηκαν κατά τη διάρκεια των συνομιλιών πολυμερούς εμπορικής συμφωνίας του Γύρου της Ουρουγουάης το 1994 καθόρισαν μελλοντικές ημερομηνίες για τη συνέχιση των αναθεωρήσεων ή των διαπραγματεύσεων σε συγκεκριμένους τομείς ή θεματικούς τομείς όπως υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά μέτρα, τεχνικά εμπόδια στο εμπόριο, επίλυση διαφορών, κρατικές προμήθειες και οι υπολοιποι.
Μια ενσωματωμένη ατζέντα αντιμετωπίζει τη ΣΕΣ ως ένα δυναμικό και ζωντανό έγγραφο που υπόκειται σε περιοδικές αναθεωρήσεις, προκειμένου να βελτιστοποιήσει τα οφέλη της και να τη διατηρήσει εμπορικά σχετική.
Η Ινδονησία, στο πλαίσιο της Ένωσης Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), έχει κάποια εμπειρία με ενσωματωμένες ατζέντες, όπως είναι εμφανές μεταξύ άλλων στη ΣΕΣ ASEAN-Αυστραλία-Νέα Ζηλανδία. Αυτή η συμφωνία περιλαμβάνει μια ενσωματωμένη ατζέντα για συνεχιζόμενες εργασίες και προτεραιότητα εφαρμογής εντός καθορισμένης περιόδου μετά την έναρξη ισχύος της. Η ΕΕ γενικά επιδιώκει τη θέσπιση ΣΕΣ με το ευρύτερο πεδίο εφαρμογής και το υψηλότερο επίπεδο δέσμευσης και από τις δύο πλευρές. Ωστόσο, υπάρχει ένα είδος ενσωματωμένης ατζέντας για την απαλλοτρίωση επενδύσεων στη ΣΕΣ ΕΕ-Καναδά ( Παράρτημα 8.Δ ), δηλαδή μια συμφωνία για την επανεξέταση της σχέσης μεταξύ των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των επενδυτικών πειθαρχιών εντός τριών ετών από την έναρξη ισχύος, ή κατόπιν αιτήματος ενός μέρους.
Ελλείψει μιας πειστικής προοπτικής ολοκλήρωσης των διαπραγματεύσεων ΣΕΣ, είτε με τη συμπερίληψη μιας ενσωματωμένης ατζέντας είτε όχι, η παύση των διαπραγματεύσεων έχει νόημα. Τα δύο μέρη πρέπει να σταθμίσουν εάν η επίμονη υπεράσπιση σημείων αντιπαράθεσης θα έχει κόστος ευκαιρίας, με αποτέλεσμα την απώλεια πιθανών οφελών ΣΕΣ. Εάν η ανάληψη του κόστους είναι αποδεκτή για το ένα ή και για τα δύο μέρη, η αναστολή των διαπραγματεύσεων είναι δικαιολογημένος συμβιβασμός. Διαφορετικά, ο απεγνωσμένος αγώνας για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων όταν καμία πλευρά δεν είναι διατεθειμένη να συμβιβαστεί σε βασικά ζητήματα είναι απλώς χάσιμο χρόνου και πόρων.
Για παράδειγμα, εάν η Ινδονησία μπορεί να περιμένει «άλλα επτά χρόνια» έως ότου η ΕΕ αναγνωρίσει τα υφιστάμενα πρότυπα εξαγωγών για βιώσιμα φοινικέλαιο και προϊόντα ξύλου, μπορεί να επωμιστεί το κόστος της απώλειας ευκαιριών για να αποκτήσει καλύτερη πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ για πολλά άλλα προϊόντα. Ας υποθέσουμε ότι η ΕΕ επιμένει στο υψηλότερο επίπεδο δέσμευσης στις κρατικές προμήθειες. Σε αυτήν την περίπτωση, αποδέχεται το κόστος της απώλειας της ευκαιρίας να ενισχύσει τις επενδύσεις στην Ινδονησία μέσω της ΣΕΣ.
Η ΕΕ έχει αναστείλει τις διαπραγματεύσεις της για ΣΕΣ με την Ινδία (2007-2013), τη Μαλαισία (2010-2012) και την Αυστραλία (2018-2023). Το 2022, η ΕΕ ξεκίνησε ξανά τις διαπραγματεύσεις με την Ινδία, αλλά «μόνο εάν υπάρξει πρόσβαση στην πραγματική αγορά, χωρίς την οποία η συμφωνία θα αδειαζόταν». Αυτό υποδηλώνει μια πιθανώς παρόμοια μοίρα για την μελλοντική ΣΕΣ με την Ινδονησία.