Παρά τη συνεχιζόμενη προσπάθεια της Ρωσίας να καταλάβει την Ουκρανία, υπάρχουν εικασίες ότι η χώρα μπορεί να βιώσει οικονομική άνθηση στον απόηχο του πολέμου.

Αυτή η πεποίθηση υποστηρίζεται όχι μόνο από την πλειοψηφία των Ουκρανών αλλά και από τους συμμάχους του Κιέβου, οι οποίοι θεωρούν ότι ένα νέο «Σχέδιο Μάρσαλ» για την ανοικοδόμηση της οικονομίας της χώρας είναι σχεδόν τελειωμένη.

Ωστόσο, αυτή η θετικότητα μπορεί να συναντήσει μια δυσμενή πραγματικότητα όσον αφορά την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Η κύρια πρόκληση εδώ μπορεί να είναι το ανεπαρκές εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό που απαιτείται για την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης από τον πόλεμο χώρας.

Το υπουργείο Οικονομίας της Ουκρανίας εκτιμά ότι τα επόμενα χρόνια, η Ουκρανία θα χρειαστεί τουλάχιστον 4,5 εκατομμύρια εργαζόμενους σε διάφορους κλάδους.

Αλλά ακόμη και πριν από την πλήρη επιθετικότητα, η Ουκρανία βρισκόταν σε βαθιά δημογραφική παρακμή: για πολλά χρόνια, το ποσοστό θνησιμότητας υπερέβαινε σημαντικά το ποσοστό γεννήσεων και εκατομμύρια Ουκρανοί έφυγαν για να ζήσουν και να εργαστούν σε άλλες χώρες.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 20 τοις εκατό από το 1991, φτάνοντας τα 42 εκατομμύρια το 2022, είναι δύσκολο να εκφράσουμε αισιοδοξία σχετικά με τις προοπτικές της για βιώσιμη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.

Η βάρβαρη επίθεση από τον βορειοανατολικό γείτονα έχει επιδεινώσει πολλές φορές την κατάσταση και μπορεί κανείς μόνο να μαντέψει το τρομακτικό δημογραφικό λάκκο στο οποίο θα βρεθεί η Ουκρανία ως αποτέλεσμα αυτού του πολέμου, έχοντας χάσει ένα μέρος των ικανών και των ικανών για εργασία και αναπαραγωγικός ανδρικός πληθυσμός που πέθαναν ή τραυματίστηκαν σοβαρά στα πεδία των μαχών με τους Ρώσους εισβολείς.

Η περίπτωση των γυναικών και των παιδιών —το μέλλον οποιασδήποτε χώρας— να φύγουν και να εγκατασταθούν στο εξωτερικό δεν είναι λιγότερο οδυνηρή για την Ουκρανία.

Στην πραγματικότητα, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανάγκασε εκατομμύρια πολίτες της να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να αναζητήσουν καταφύγιο πέρα από τα σύνορά της. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις , καταγράφονται περισσότεροι από 6,2 πρόσφυγες από την Ουκρανία παγκοσμίως. Μόνο στην ΕΕ, η Πολωνία και η Γερμανία έχουν καταφύγει πάνω από 2,7 εκατομμύρια.

Η ταχεία ερήμωση της Ουκρανίας οδηγεί σε απογοητευτικά συμπεράσματα. Το Ινστιτούτο Δημογραφίας και Κοινωνικών Σπουδών Ptoukha της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας προβλέπει ότι ο αριθμός των Ουκρανών στη χώρα ενδέχεται να κυμαίνεται μεταξύ 26-35 εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι το 2033.

Κατά τη γνώμη της διευθύντριας του ινστιτούτου, Ella Libanova, αυτή η ανώτερη πρόβλεψη για 35 εκατομμύρια ανθρώπους, δυστυχώς, φαίνεται πολύ αισιόδοξη.

Αυτό σημαίνει ότι τα επόμενα χρόνια η Ουκρανία κινδυνεύει να μπει σε μια δημογραφική κρίση που καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει ξαναδεί.

Δεδομένων των παραπάνω, η απότομη μείωση του πληθυσμού μπορεί να απειλήσει τις προοπτικές ανάκαμψης της Ουκρανίας.

Μόλις τελειώσουν οι εχθροπραξίες, είναι απίθανο να υπάρχουν πολλές ξένες εταιρείες πρόθυμες να επενδύσουν στην ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης από τον πόλεμο χώρας, γνωρίζοντας ότι υπάρχει μια καταστροφική έλλειψη εργατικού δυναμικού εκτός από όλες τις άλλες προκλήσεις που υπάρχουν στην Ουκρανία κοινωνία (π.χ. διαφθορά, ατελής νομοθεσία κ.λπ.)

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ουκρανία πρέπει να αγωνιστεί για κάθε πρόσφυγα να επιστρέψει — ειδικά επειδή πολλοί αναγκαστικοί μετανάστες σκοπεύουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους μια μέρα .

Για να ξεκινήσει η διαδικασία επιστροφής χωρίς καθυστερήσεις και σε σημαντική κλίμακα, η ουκρανική κυβέρνηση πρέπει να ξεκινήσει την ανάπτυξη και εφαρμογή ισχυρών προγραμμάτων επαναπατρισμού το συντομότερο δυνατό.

Οικόπεδα και σπίτια

Κατά την άποψή μου, αυτά τα προγράμματα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την παραχώρηση γης και στέγασης στους πρόσφυγες κατά την επιστροφή τους , την παροχή εφάπαξ ή/και πολλαπλών πληρωμών επαναπατρισμού, μαζί με ουσιαστική υποστήριξη στην εκτέλεση διαφόρων επενδυτικών σχεδίων με τη συμμετοχή επαναπατριζόμενων.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των προγραμμάτων μπορεί να παρεμποδιστεί σημαντικά από πολλούς παράγοντες. Πρώτον, όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος και όσο περισσότερο μένουν οι Ουκρανοί αναγκαστικοί μετανάστες στο εξωτερικό, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να εκτοπιστούν μόνιμα.

Στη Γερμανία, για παράδειγμα, το 44 τοις εκατό όλων των Ουκρανών προσφύγων που διαμένουν αυτήν τη στιγμή εδώ θα επέλεγαν να μείνουν μόνιμα ή για παρατεταμένη διάρκεια.

Δεύτερον, οι χώρες υποδοχής μπορεί να έχουν τα δικά τους σχέδια για τους Ουκρανούς που έχουν διαφύγει από τον πόλεμο.

Στο πλαίσιο αυτό, η περίπτωση της Γερμανίας είναι επίσης ενδεικτική. Έχοντας επενδύσει τόσα πολλά από κάθε άποψη στην ενσωμάτωση των προσφύγων, είναι απίθανο η Γερμανία να τα παρατήσει από τη μια μέρα στην άλλη.

Λαμβάνοντας υπόψη τα ευνοϊκά χαρακτηριστικά του ουκρανικού εργατικού δυναμικού, δηλαδή τα υψηλά προσόντα, τη νεανικότητα, την καλή υγεία, την προθυμία για εργασία και την ενεργό ένταξη, είναι προφανές ότι έχουν πολύτιμη συμβολή στο οικιακό εργατικό δυναμικό.

Αυτός είναι επίσης ο λόγος που ο καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, έχει ενθαρρύνει τις γερμανικές εταιρείες να προσλαμβάνουν ενεργά Ουκρανούς πρόσφυγες που διαθέτουν σημαντικό ανθρώπινο κεφάλαιο.

Προφανώς, τα μεταπολεμικά συμφέροντα της Ουκρανίας και της Γερμανίας είναι κάπως διαφορετικά εδώ.

Τρίτον, ζητήματα σχετικά με τον επαναπατρισμό των Ουκρανών προσφύγων μπορεί να προκύψουν από κακώς μελετημένες εθνικές πολιτικές.

Ειδικότερα, οι δηλώσεις ορισμένων εκπροσώπων των ουκρανικών αρχών ενδέχεται να παρεμποδίσουν τις προσπάθειες επαναπατρισμού των αναγκασμένων μεταναστών. Η επιβολή τριετούς απαγόρευσης ταξιδιού σε Ουκρανούς άνδρες μετά το τέλος του πολέμου είναι πιθανό να αποτρέψει πολλούς από το να επιστρέψουν.

Εξίσου επιζήμιες για τον σημαντικό επαναπατρισμό Ουκρανών ανδρών από το εξωτερικό μετά τον πόλεμο είναι οι επίμονες δηλώσεις ότι η Ουκρανία σκοπεύει να τιμωρήσει κατά την επιστροφή όσους από αυτούς έφυγαν παράνομα από τη χώρα κατά την εξαγγελθείσα κινητοποίηση.

Έτσι, εκτός από τους στρατιωτικούς στόχους, η ουκρανική κυβέρνηση αντιμετωπίζει τον κρίσιμο στόχο να παρουσιάσει πειστικά επιχειρήματα και αποτελεσματικά μέτρα για τη διευκόλυνση του επαναπατρισμού εκατομμυρίων προσφύγων.

Το ουκρανικό οικονομικό θαύμα, στο οποίο όλοι ελπίζουμε, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το πόσο επιτυχώς το επίσημο Κίεβο και οι εταίροι του θα αντιμετωπίσουν αυτήν την εξαιρετική πρόκληση.