«Η Μόρια είναι ο λόγος που αναπτύσσουμε αυτό το σύστημα», είπε ο Μαργαρίτης Σχοινάς, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε δημοσιογράφους στις Βρυξέλλες την Τετάρτη.

Η Μόρια ήταν ένας εκτεταμένος προσφυγικός καταυλισμός σαν γκέτο στο ελληνικό νησί της Λέσβου που κάηκε στα τέλη του 2020. Ο Σχινάς το περιέγραψε ως ντροπή για την Ευρώπη.

Αλλά η Μόρια ήταν επίσης ένα λεγόμενο hotspot, μια ιδέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που σχεδιάστηκε τον Απρίλιο του 2015 για τη διοχέτευση και τη διοχέτευση των αφίξεων, η οποία έκτοτε έχει εγκαταλειφθεί.

Οι επικριτές των τελευταίων μεταρρυθμίσεων προειδοποιούν ότι οι προτάσεις θα δουν παρόμοια κέντρα κράτησης να ξεφυτρώνουν, καθώς άτομα με μικρές πιθανότητες ασύλου ανακατεύονται σε μια υποτιθέμενη γρήγορη διαδικασία 12 εβδομάδων.

«Θα οδηγήσει στη συστηματοποίηση της κράτησης παιδιών όλων των ηλικιών στα σύνορα της ΕΕ και θα υπονομεύσει τη δίκαιη πρόσβασή τους στο άσυλο σε ολόκληρη την ήπειρο», απάντησε η Save the Children, μια ΜΚΟ, σε δήλωση.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE), μια ΜΚΟ με έδρα τις Βρυξέλλες, περιέγραψε το σύμφωνο ως «βυζαντινό σε πολυπλοκότητα και ορμπανίστικο στη σκληρότητα προς τους πρόσφυγες».

Το βασικό σχέδιο είναι να εντοπιστούν πρώτα όλοι όσοι φτάνουν σε εξωτερικά σύνορα της ΕΕ κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας ελέγχου πολλών ημερών όπου οι άνθρωποι τίθενται σε νομικό κενό, μια λεγόμενη νομική φαντασία μη εισόδου.

Όσοι έχουν ό,τι θεωρούνται νόμιμες αξιώσεις θα έχουν στη συνέχεια πρόσβαση σε μια κανονική διαδικασία ασύλου.

Όλοι οι άλλοι, συμπεριλαμβανομένων των εθνικοτήτων με ποσοστό επιτυχούς ασύλου κάτω του 20 τοις εκατό στην ΕΕ, υπάγονται σε ξεχωριστή ταχεία διαδικασία στα σύνορα.

Οι τελικές λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί για πιο προσεκτικό έλεγχο.

Αλλά οι βασικές έννοιες γύρω από τη λεγόμενη αλληλεγγύη (δηλαδή τα κράτη μέλη της ΕΕ που δεν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή που βοηθούν εκείνες τις κυρίως μεσογειακές χώρες που βλέπουν τις περισσότερες αφίξεις) που σκότωσαν προηγούμενες μεταρρυθμίσεις για το άσυλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν υποβαθμίσει έκτοτε τη σημασία που δίνεται στις μετεγκαταστάσεις — όπου οι αιτούντες άσυλο που έρχονται κατανέμονται μεταξύ της ΕΕ πολιτείες.

Αντίθετα, η συμφωνία της Τετάρτης δημιουργεί μια μυστική δεξαμενή αλληλεγγύης όπου τα κράτη της ΕΕ προσφέρουν συνεισφορές, με βάση το μέγεθος του πληθυσμού και το ΑΕΠ τους.

Αυτό περιλαμβάνει τουλάχιστον 30.000 ετήσιες μετεγκαταστάσεις και 600 εκατ. ευρώ σε οικονομικές συνεισφορές.

Ένα ποσοστό αυτών των συνεισφορών θα αφιερωθεί στην έρευνα και τη διάσωση, είπε ο Tomas Tobe , Σουηδός κεντροδεξιός ευρωβουλευτής και επικεφαλής ευρωβουλευτής για τον κανονισμό διαχείρισης του ασύλου και της μετανάστευσης.

«Αυτό θα σημαίνει πολλά για πολλές χώρες και συγκεκριμένα θα ήθελα να αναφέρω την Ιταλία», είπε.

ευρωεκλογές

Το όλο έρχεται στο πλαίσιο των ευρωεκλογών τον προσεχή Ιούνιο, φόβοι για σαρωτικά κέρδη από την ακροδεξιά, καθώς και αυξανόμενες πιέσεις για σύναψη διαφόρων συμφωνιών με χώρες προέλευσης και διέλευσης για να περιοριστούν οι αφίξεις.

Και το σύμφωνο έχει χρεωθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως λύση σε όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα κράτη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των συνεχιζόμενων εσωτερικών συνόρων της ΕΕ που απειλούν τη ζώνη Σένγκεν χωρίς διαβατήρια.

«Τα κράτη μέλη στα εξωτερικά μας σύνορα πρέπει να διαχειριστούν την παράνομη μετανάστευση — συχνά αμφισβητώντας την προστασία των συνόρων τους», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σε δήλωση.

Η δήλωσή της αναφέρεται σε εχθρικά κράτη όπως η Λευκορωσία και η Ρωσία που έχουν κατηγορηθεί ότι παρασύρουν υποψήφιους αιτούντες άσυλο να περάσουν τα χερσαία σύνορά τους σε γειτονικά κράτη της ΕΕ σε μια προσπάθεια να πυροδοτήσουν το χάος – που ονομάζεται «εργαλειοποίηση».

Η ιδέα για την αντιμετώπιση της εργαλειοποίησης έχει έκτοτε κωδικοποιηθεί στο σύμφωνο για το άσυλο, μετά από παραχωρήσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εν μέσω ισχυρισμών ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε συλλογικές απωθήσεις.

«Ο κανονισμός εργαλειοποίησης είναι η ιδέα ότι επιτρέπετε στα κράτη να αποφεύγουν τις νομικές τους υποχρεώσεις», δήλωσε η Catherine Woollard, εκτελεστική διευθύντρια στο ECRE, νωρίτερα αυτό το μήνα.

Το περιέγραψε επίσης ως ένα καρφί στο φέρετρο ενός οποιουδήποτε μελλοντικού κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου.

Ωστόσο, ο Χουάν Φερνάντο Λόπες Αγκιλάρ, Ισπανός σοσιαλιστής ευρωβουλευτής που ηγήθηκε των συνομιλιών για ένα από τα πέντε νομοσχέδια, είπε ότι τέτοιοι συμβιβασμοί ήταν απαραίτητοι.

"Αυτό είναι το να παίζεις το ευρωπαϊκό παιχνίδι. Κανείς δεν είναι μόνος του", είπε στους δημοσιογράφους.

Η πολιτική συμφωνία εξακολουθεί να απαιτεί επίσημη επικύρωση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, που εκπροσωπούν τα κράτη μέλη, προτού καταστεί νόμος.

Λέγεται ήδη ότι έχει εξασφαλιστεί πλειοψηφία μεταξύ των τριών μεγαλύτερων κομμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. η κεντροαριστερά (Σοσιαλιστές και Δημοκράτες), το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) και το φιλελεύθερο Renew Europe.

Οι Πράσινοι και η Αριστερά παραμένουν αντίθετοι.

Ο Φίλιπ Λάμπερτς, Βέλγος ευρωβουλευτής που προεδρεύει των Πρασίνων, είπε ότι η συμφωνία θα υπονομεύσει το δικαίωμα στο άσυλο, το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Cornelia Ernst, Γερμανίδα ευρωβουλευτής της Αριστεράς, το περιέγραψε ως ένα δεξιό λαϊκιστικό όνειρο που έγινε πραγματικότητα.

«Αντί να μεταφέρουν ανθρώπους, τα κράτη μέλη μπορούν να χρηματοδοτήσουν έργα σε τρίτες χώρες ή να παρέχουν κεφάλαια για την επιτήρηση των συνόρων, όπως συρματοπλέγματα εντός της ΕΕ», ανέφερε σε δήλωσή της.

Τα πέντε βασικά αρχεία περιλαμβάνουν τον κανονισμό διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης (RAMM), τον κανονισμό κρίσης και «ανωτέρας βίας», τον κανονισμό ελέγχου, τον κανονισμό για τις διαδικασίες ασύλου και το Eurodac.

Αλλά το σύμφωνο στο σύνολό του περιλαμβάνει επίσης άλλους φακέλους που ενδέχεται να χρειαστούν έως και δύο χρόνια για να εφαρμοστούν.

Μεταξύ αυτών είναι η οδηγία για τις επιστροφές, όπου μια συμφωνία φαίνεται όλο και πιο απίθανη με την τρέχουσα εντολή — η οποία λήγει με τις εκλογές του Ιουνίου 2024.