Φέτος σηματοδοτήθηκε η 20ή επέτειος από την ίδρυση του Φόρουμ για την Οικονομική και Εμπορική Συνεργασία μεταξύ της Κίνας και των πορτογαλόφωνων χωρών (γνωστό και ως Forum Μακάο ). Το 2023 ολοκληρώνει επίσης 40 χρόνια διμερών σχέσεων Αγκόλα-Κίνας και μια δεκαετία της Πρωτοβουλίας Belt and Road. Το 2024, αναμένουμε τη φιλοξενία της πρώτης υπουργικής διάσκεψης μετά την πανδημία του Φόρουμ Μακάο με εκπροσώπηση όλων των κορυφαίων εκπροσώπων και αξιωματούχων της Lusophone, συμπεριλαμβανομένης της Αγκόλας.

Η Αγκόλα είναι ο μεγαλύτερος και πιο εμβληματικός πορτογαλόφωνος αφρικανικός οικονομικός εταίρος της Κίνας. Τα 40 χρόνια διπλωματικών σχέσεων έχουν εισέλθει στην ιστορία, απεικονίζονται με μια πληθώρα επίσημων, τελετουργικών εικαστικών Αγκόλα-Κίνας που προέρχονται από κρατικές επισκέψεις και ανταλλαγές υψηλού επιπέδου. Ωστόσο, υπάρχει ένα άλλο επίπεδο δέσμευσης Αγκόλας-Κίνας, ένα επίπεδο που περιλαμβάνει απλούς πολίτες και των δύο χωρών.

Θα πρέπει να έχουμε σοβαρή πρόσβαση στη γνώση των απλών ανθρώπων εάν θέλουμε να κατανοήσουμε τη διεθνή δέσμευση της Κίνας σε προοπτική. Για παράδειγμα, πώς συμμετέχει η νεότερη γενιά Κινέζων στις σχέσεις Αγκόλα-Κίνας;

Αυτή η έκθεση βασίζεται σε συνεντεύξεις μεταφραστών και διερμηνέων στην Πορτογαλική γλώσσα – τη σχετικά πρόσφατη εκροή νεαρών, αστικοποιημένων, μορφωμένων, πολύγλωσσων Κινέζων που έφτασαν στην Αγκόλα μετά τον εμφύλιο (από τη δεκαετία του 2000 και μετά) για ξένες αποστολές και επιχειρηματικές ανταλλαγές. Για πολλούς, αυτή ήταν η πρώτη τους δουλειά μετά την απόκτηση του πτυχίου τους.

Όλοι είναι επαγγελματίες ξένων γλωσσών με πανεπιστημιακή κατάρτιση. Προέρχονται από όλα τα μέρη της Κίνας. Ένας μεγάλος αριθμός από αυτούς είναι το μοναδικό παιδί στην οικογένειά τους, έχοντας μεγαλώσει με μεγάλη οικονομική άνεση, γονική αγάπη και προσοχή πολλών γενεών. Ουσιαστικά, το να κατευθύνονται προς την Αφρική είναι η ιεροτελεστία του μετάβασής τους σε μια παγκόσμια Κίνα, όπου βιώνουν ότι είναι Κινέζοι πέρα από τα σύνορα της Κίνας.

Σε πολλές περιπτώσεις, η Αγκόλα παρείχε σε αυτούς τους νέους Κινέζους επαγγελματίες την πρώτη τους εμπειρία από μια αφρικανική χώρα. Οι αντιλήψεις τους παρέχουν ένα παράθυρο στις σχέσεις Αγκόλας-Κίνας πέρα από τις προσεκτικά χορογραφημένες συνόδους κορυφής και τις κορυφαίες διαβουλεύσεις. Αντιπροσωπεύουν το ανθρώπινο επίπεδο των διπλωματικών δεσμών.

Το 2009, ο Charles* τελείωσε ένα πτυχίο Πορτογαλικής γλώσσας και πολιτισμού στο Μακάο και πήγε στην επαρχιακή Αγκόλα με σύμβαση με μια κινεζική κρατική εταιρεία. Κατά τη διάρκεια της μονοετούς θητείας του στην Αγκόλα, ο Τσαρλς συμμετείχε σε πολλά λιμενικά έργα. Συζητώντας μαζί μου, θυμήθηκε μια αποτυχημένη επαγγελματική συζήτηση. Το έργο «Νήσος Τίγρης» δεν αναπτύχθηκε όπως είχε προγραμματιστεί επειδή η πλευρά της Αγκόλας φέρεται να αποσύρθηκε από τις διαπραγματεύσεις. Ο Charles, λοιπόν, αρέσκεται να αστειεύεται λέγοντας ότι είναι ο πρώτος και τελευταίος άνθρωπος από το Μακάο που πάτησε ποτέ το πόδι του στο έρημο νησί (φαίνεται στην παραπάνω φωτογραφία).

Από τότε έχει περάσει σχεδόν μιάμιση δεκαετία, αλλά ο Κάρολος έχει ακόμα πολύτιμες αναμνήσεις από την Αγκόλα. Του αρέσει να ελέγχει τις διάφορες τοποθεσίες – αεροδρόμια, γέφυρες, λιμενικές εγκαταστάσεις και άλλα συγκροτήματα – στο Google Earth και να αφηγείται τις επαγγελματικές και χαλαρές δραστηριότητές του στη χώρα, από την επίλυση της γραφειοκρατίας, μέχρι τα ψώνια, την παρακολούθηση ποδοσφαιρικών αγώνων, το τένις, τρώγοντας αστακούς ή απλώς τσακώνοντας με συναδέλφους από την Αγκόλα για κοσμικά θέματα.

Στον ακαδημαϊκό χώρο, η έρευνα για τις σχέσεις Αγκόλας-Κίνας προσηλώνεται στο ανώτατο επίπεδο λήψης αποφάσεων, έτσι ώστε σπάνια ακούμε τις φωνές του Charles και των συνομηλίκων του. Αλλά αυτά τα άτομα διαμορφώνουν τις σχέσεις ανθρώπων με ανθρώπους με σημαντικούς, αν και μη ποσοτικοποιημένους τρόπους. Για παράδειγμα, ο Τσαρλς μοιράστηκε μαζί μου πώς θα παρερμήνευε σκόπιμα όταν εξηγούσε τους λόγους για τις απουσίες των εργαζομένων –γεννήσεις, ασθένειες και θανάτους– για να «βοηθήσει» όποια πλευρά φαινόταν πιο αξιολύπητη. Τέτοια κοινωνική και πολιτισμική λεπτότητα δεν συζητείται συχνά.

Συγκρίσιμος με τον Charles σε ηλικία, ο Thomas ξεκίνησε ως μεταφραστής και από τότε ανέβηκε ως διευθυντής έργου σε μια κινεζική κρατική εταιρεία με έδρα το Πεκίνο. Ο Thomas κέρδισε το προπτυχιακό του πτυχίο σε ένα αναγνωρισμένο πανεπιστήμιο του Πεκίνου το 2012. Τώρα είναι στις αρχές της δεκαετίας των 30 και διαθέτει πολλά χρόνια επιτόπιας τεχνογνωσίας που εργάζεται για την ίδια εταιρεία με διηπειρωτικά ενδιαφέροντα.

Ο Thomas είναι ένας εντυπωσιακός ρήτορας – εύγλωττος, γεμάτος αυτοπεποίθηση και επικείμενος. Παρακολουθεί στενά τις ειδήσεις για την Αγκόλα μέσω των κινεζικών social media. Ο Τόμας βλέπει την αποικιακή κληρονομιά της Αγκόλα να εμποδίζει την ανάπτυξη της χώρας και έχει υπόψη του την απρόβλεπτη φύση της πολιτικής ηγεσίας.

Παρόλο που ο Thomas εντοπίζει πολλές προκλήσεις στη συνεργασία, είναι σίγουρος για ένα πράγμα. Ο Τόμας και οι άλλοι νεαροί Κινέζοι με τους οποίους μίλησα έχουν εσωτερικεύσει την ιδέα μιας μεγαλύτερης αναπτυξιακής επιδίωξης που φέρνει την Κίνα πιο κοντά με τον υπόλοιπο κόσμο και ένα όραμα για μια διαφορετική διεθνή τάξη στην οποία η Κίνα αναλαμβάνει ενεργό ρόλο.

Όπως εξήγησε η συμμαθήτρια του Τόμας, Τζούντιθ, αυτό που έχει σημασία είναι ότι συμμετείχαν σε αυτό το μεγαλύτερο πρόγραμμα, είτε μέσω προπαρασκευαστικών εργασιών είτε μέσω συνοδείας καλεσμένων. Η Τζούντιθ ήταν νέα, αλλά είδε τον Λι Κετσιάνγκ –τότε τον Κινέζο πρωθυπουργό– όχι στην Κίνα αλλά στην Αγκόλα, το 2014. Μια ομαδική φωτογραφία εξακολουθεί να εμφανίζεται με περηφάνια στο σπίτι των γονιών της. Σύμφωνα με την Judith, μια ατομική ιστορία όπως αυτή πάντα εντυπωσιάζει συγγενείς και φίλους.

Η Ρεμπέκα είναι μια συμπονετική επαγγελματίας με σπουδές στο Πεκίνο στα 20 της. Αυτή τη στιγμή ολοκληρώνει μεταπτυχιακό στην Πορτογαλία. Προηγουμένως, εν μέσω της πανδημίας, εργαζόταν στην Αγκόλα για έναν κινέζο κατασκευαστή οχημάτων.

Κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας, η Ρεμπέκα θυμήθηκε ένα περιστατικό στο οποίο ο προϊστάμενός της ζήτησε να οδηγηθεί ένα αυτοκίνητο σε μια μακρινή τοποθεσία, μακριά από τη Λουάντα. Δύο Αγκολέζοι οδήγησαν εναλλάξ και όταν έφτασαν η Ρεμπέκα και οι συνάδελφοί της, είχε αρχίσει να νυχτώνει. Οι οδηγοί της Αγκόλας δεν σκόπευαν να μείνουν και ζήτησαν ένα μικρό ποσό για να ταξιδέψουν πίσω. Η κινεζική εταιρεία ήταν απρόθυμη να χρηματοδοτήσει πλήρως το ταξίδι επιστροφής. Βλέποντας αυτό, η Ρεβέκκα της πρότεινε να τους πληρώσει από την τσέπη της. Μετά από πολλή σύγχυση και πολυάριθμα τηλεφωνήματα, ο Κινέζος διευθυντής λογαριασμών απάντησε στους ντόπιους εργάτες πιο γενναιόδωρα, ώστε να μπορούν να επιλέξουν πού θα μείνουν τη νύχτα.

Ενώ έκανε τη δουλειά της, η Rebecca έβλεπε και τις δύο πλευρές και συχνά έπρεπε να αντιμετωπίσει συγκρούσεις μεταξύ της κινεζικής διοίκησης και των εργαζομένων από την Αγκόλα, μερικές φορές με δικά της έξοδα. Σε μια συμφωνία πολλών εκατομμυρίων, η χειρονομία καλής θέλησης της Rebecca θα εξακολουθούσε να είναι ποιοτικά σημαντική για τους εμπλεκόμενους, βοηθώντας στην ενίσχυση των ομαλών σχέσεων. Τέτοιες ιστορίες αναπαράγονται αμέτρητες φορές σε κάθε κινεζικό αναπτυξιακό έργο, προσθέτοντας επιπλέον επίπεδα πολυπλοκότητας στην ιστορία των σχέσεων Αγκόλα-Κίνας.

Αμέσως μετά την αποφοίτησή του από ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο στο Μακάο, ο Ρόμπερτ πήγε στην Αγκόλα για να εργαστεί σε μια ιδιωτική κινεζική επιχείρηση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Robert επέδειξε μια αξιοθαύμαστη ικανότητα να μεσολαβεί επιχειρηματικές συμφωνίες. Ωστόσο, λίγο πριν υπογράψει κανονικό συμβόλαιο, έπεσε σε κόντρα με την εταιρεία και δεν κατάφερε να συνεχίσει στην Αγκόλα.

Τώρα κατευθύνεται προς τη Βραζιλία, μια άλλη πολλά υποσχόμενη αγορά Lusophone, όπου θα ξεκινήσει ένα νέο κεφάλαιο, πολύ πιο άπταιστα στα πορτογαλικά και με γνώσεις σχετικά με την κινεζική δέσμευση στο εξωτερικό. Με ενθουσιασμό, ο Ρόμπερτ οραματίζεται τον εαυτό του να ανθίζει ως ένας μετακινούμενος νέος ομογενής στον χώρο του Lusophone και να διαμορφώνει το προσωπικό του έργο – ακόμα κι αν η παγκόσμια οικονομία υπομένει μια ύφεση.

Αυτοί οι πέντε νέοι Κινέζοι επαγγελματίες, κατά φθίνουσα σειρά ηλικίας, είναι αφηγητές των σχέσεων Αγκόλα-Κίνας. Όλοι είδαν και βίωσαν βαθιά την Αγκόλα. Συμμετείχαν σε ορισμένα από τα έργα υποδομής που γίνονται πρωτοσέλιδα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Belt and Road.

Είναι σημαντικό, διαφορετικά από τις προηγούμενες γενιές Κινέζων εργατών, είναι απόλυτα ικανοί να διατυπώνουν τις ιστορίες τους και να διεκδικούν το μερίδιό τους στη συμμετοχή τους στην παγκόσμια προβολή της Κίνας. Ενσωματώνουν τα εκλεπτυσμένα προφίλ μιας συνάντησης Lusophone Αφρικής-Κίνας. Η αποτύπωση των αφηγήσεών τους παρέχει μια πληρέστερη εικόνα των σχέσεων Αγκόλα-Κίνας.

*Τα ψευδώνυμα χρησιμοποιούνται παντού.

Αυτό το άρθρο αναπτύχθηκε τον Ιούνιο του 2023 κατά τη διάρκεια του Ερευνητικού Δικτύου Κινέζων στην Αφρική/Αφρικανοί στην Κίνα (CA/AC) "Writing for Impact" Εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο του Witwatersrand, Γιοχάνεσμπουργκ, Νότια Αφρική.