Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινεί νομικά μέτρα κατά της Ουγγαρίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΚ), κλιμακώνοντας μια μακροχρόνια διαμάχη σχετικά με τους νόμους κατά των LGBT της χώρας. Αυτό είναι ένα άνευ προηγουμένου βήμα για την ΕΕ, αλλά δεν είναι μια βέβαιη νίκη για τα δικαιώματα των LGBT στην Ευρώπη – και μάλιστα έχει τη δυνατότητα να τα θέσει σε κίνδυνο.
Η Ουγγαρία (υπό την ηγεσία του Πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν) και η ΕΕ βρίσκονται σε αντιπαράθεση εδώ και χρόνια για το ευρύτερο ζήτημα του κράτους δικαίου . Αυτό εντάθηκε το 2021 όταν η Ουγγαρία ενέκρινε νέο νόμο που απαγορεύει την απεικόνιση ή την προώθηση υλικού που σχετίζεται με LGBT σε ανηλίκους. Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χαρακτήρισε «κρίμα» που έρχεται σε αντίθεση με όλες τις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τον Ιούλιο του 2021, η Επιτροπή κίνησε επίσημες διαδικασίες επί παραβάσει κατά της Ουγγαρίας για παράλειψη εφαρμογής και συμμόρφωσης με το δίκαιο της ΕΕ. Αργότερα μέσα στο έτος, πάγωσε επίσης την πρόσβαση της Ουγγαρίας στο ταμείο αποκατάστασης του COVID . Μη ικανοποιημένη με τις απαντήσεις της Ουγγαρίας, η επιτροπή έχει τώρα κλιμακώσει το θέμα και παρέπεμψε το θέμα στο ΔΕΚ. Αυτή είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ προσέφυγε στα δικαστήρια ενός κράτους μέλους για τα δικαιώματα των LGBT.
Τις τελευταίες δεκαετίες, η Ευρώπη έχει δει μια αύξηση στη χρήση της ομοφοβίας για τη συγκέντρωση πολιτικών πόντων . Παραδείγματα περιλαμβάνουν τις πολλές διαδηλώσεις κατά του γάμου ομοφύλων στη Γαλλία και το δημοψήφισμα της Κροατίας για τον συνταγματικό ορισμό του γάμου ως ετεροφυλοφιλικής ένωσης. Ο νόμος της Ουγγαρίας έχει επίσης εμπνεύσει άλλες χώρες, όπως η Ρουμανία , να προσπαθήσουν να απαγορεύσουν τη λεγόμενη ομοφυλοφιλική προπαγάνδα.
Η έκβαση αυτής της υπόθεσης θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες συνέπειες για τα δικαιώματα των LGBT στην Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, η Επιτροπή ζητά από το δικαστήριο να κατοχυρώσει τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ ως μέρος των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ, στο ίδιο επίπεδο με άλλες αρχές όπως η ελεύθερη κυκλοφορία.
Τα δικαιώματα της ΕΕ και των LGBT
Ίσως με τη λήψη νομικών μέτρων, η επιτροπή θεσπίζει τη δική της στρατηγική για την ισότητα LGBTIQ , που ξεκίνησε το 2020. Ωστόσο, οι ισχυρισμοί της επιτροπής χαρακτηρίζουν την υπόθεση ως παραβίαση των κανόνων της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ και όχι των δικαιωμάτων LGBT. Αυτό δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη – η ΕΕ έχει πολύ λίγους άμεσους νόμους για τα δικαιώματα των LGBT. Διαμορφώνοντας την υπόθεση γύρω από τους βασικούς κανόνες της ΕΕ, η Επιτροπή έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας. Στο παρελθόν, το δικαστήριο έχει αποφανθεί για τα δικαιώματα των LGBT επικαλούμενοι άλλες θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ .
Η ΕΕ ισχυρίζεται ότι με τη θέσπιση αυτού του νόμου, η Ουγγαρία παραβιάζει τόσο τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ όσο και το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Εδώ είναι που η υπόθεση αποκτά ενδιαφέρον. Αν και ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων περιλαμβάνει ρήτρες που προστατεύουν ρητά από τις διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, ισχύει μόνο για την Ουγγαρία όταν εφαρμόζει τις οδηγίες της ΕΕ. Το άρθρο 2, από την άλλη πλευρά, έχει πολύ ευρύτερη εφαρμογή, αλλά δεν αναφέρεται καθόλου στα δικαιώματα των LGBT. Με την υποβολή αυτής της δικαστικής υπόθεσης στο ΔΕΚ, η Επιτροπή όχι μόνο ζητά από το δικαστήριο να καθορίσει πότε οι κανόνες της ΕΕ υπερισχύουν έναντι των κανόνων των κρατών μελών, αλλά και να διευκρινίσει ότι οι μάλλον διφορούμενα καθορισμένες ευρωπαϊκές αξίες περιλαμβάνουν ρητά τα δικαιώματα LGBT.
Πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η υπόθεση
Υπάρχουν τρία πιθανά αποτελέσματα αυτής της υπόθεσης.
Πρώτον, το ΔΕΚ θα μπορούσε να αποφανθεί (για πρώτη φορά) ότι οι αξίες που περιγράφονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση περιλαμβάνουν επίσης δικαιώματα LGBT. Αυτή θα ήταν η πιο ακτιβιστική απόφαση – υπερβαίνοντας την καθιερωμένη νομολογία για μια πιο πολιτική δήλωση. Στη συνέχεια, η Ουγγαρία θα κληθεί να προσαρμόσει τη νομοθεσία και να αφαιρέσει τη διάκρισή της. Ευρύτερα, αυτή θα ήταν επίσης μια στιγμή ορόσημο στην ευρωπαϊκή πολιτική LGBT – όχι μόνο θα παρείχε ισχυρή εντολή στην Επιτροπή να λάβει πιο τολμηρά μέτρα για τα δικαιώματα των LGBT, αλλά θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε περισσότερες προκλήσεις των νόμων που εισάγουν διακρίσεις σε όλη την Ευρώπη.
Δεύτερον, σε ένα (απίθανο) σενάριο καταστροφής, το ΔΕΚ θα μπορούσε να ταχθεί με την Ουγγαρία. Αυτό θα παρείχε σχεδόν ελεύθερα τη δυνατότητα στους αντι-LGBT παράγοντες στην Ουγγαρία, και σε ολόκληρη την ΕΕ ευρύτερα, να θεσπίσουν περισσότερο ομοφοβικούς νόμους. Αυτό θα αφήσει τα κέρδη που επιτεύχθηκε τα τελευταία 50 χρόνια για τα LGBT άτομα στην Ευρώπη σε σαθρό έδαφος.
Τέλος, στο πιο πιθανό σενάριο, το ΔΕΚ θα εκδώσει μια απόφαση που βρίσκεται κάπου στη μέση. Με βάση την προηγούμενη νομολογία, θα μπορούσαμε να περιμένουμε ότι το ΔΕΚ θα κρίνει ότι η ουγγρική νομοθεσία παραβιάζει τους κανόνες της ΕΕ, αλλά μόνο στο βαθμό που ο νόμος έχει διασυνοριακές επιπτώσεις. Σε αυτό το σενάριο, η απόφαση του ΔΕΚ θα σήμαινε στην Ουγγαρία (και σε άλλες χώρες) ότι είναι αποδεκτό να γίνονται διακρίσεις κατά της ομοφυλοφιλίας, αρκεί να είναι έξυπνες στη διατύπωσή τους.
Μια τέτοια απόφαση δεν θα διευκρίνιζε ξεκάθαρα και κατηγορηματικά ότι η ισότητα των LGBT είναι θεμελιώδης αξία της ΕΕ, αλλά μάλλον θα αφήσει τα δικαιώματα των LGBT ως δευτερεύουσα αρχή, με την επιφύλαξη των πιο καθιερωμένων αρχών της ΕΕ για την εσωτερική αγορά και την ελεύθερη κυκλοφορία. Αυτό θα δημιουργούσε ασάφεια ως προς το πότε οι ομοφοβικοί νόμοι είναι θέμα της πολιτικής των κρατών μελών ή πότε η ΕΕ πρέπει (ή μπορεί) να παρέμβει, δίνοντας άδεια σε ομοφοβικές κυβερνήσεις να θεσπίσουν περισσότερους νόμους όπως αυτός της Ουγγαρίας.