Η ολοκλήρωση της COP28 πλησιάζει και οι επίσημες διαπραγματεύσεις αυξάνονται σε εκκωφαντικά επίπεδα, φτάνοντας στο περιζήτητο μεγάλο φινίρισμα. Ωστόσο, ορισμένα κράτη είναι ικανοποιημένα να περιμένουν τις επίσημες συνομιλίες. Μια Συνθήκη για τη μη διάδοση των ορυκτών καυσίμων, υπό την ηγεσία σε μεγάλο βαθμό από τις χώρες των νησιών του Ειρηνικού, κερδίζει δυναμική στο περιθώριο. Το Ναούρου και η Σαμόα είναι οι τελευταίες που προσχώρησαν στη συνθήκη.
Με τους αρχηγούς κρατών να πετούν από το Ντουμπάι, θα εναπόκειται στους υπουργούς και τους απεσταλμένους τους να διαπραγματευτούν τα τελικά αποτελέσματα. Αυτές οι επόμενες μέρες θα κάνουν ή θα διακόψουν τη διάσκεψη στα μάτια πολλών και η πίεση για «προσγείωση» του COP28 αυξάνεται.
Η αναφορά στον ρόλο των ορυκτών καυσίμων στα έγγραφα έκβασης του φετινού COP είναι στο επίκεντρο, με την πιο επίμαχη συζήτηση να επικεντρώνεται στη διαφορά μεταξύ σταδιακής κατάργησης και σταδιακής κατάργησης. Η μονολεκτική διάκριση είναι τόσο σημαντική που έκανε περιβόητα τον Πρόεδρο της COP26, Άλοκ Σάρμα, να αντισταθεί στα δάκρυα καθώς ζήτησε συγγνώμη που δεν συμπεριέλαβε μια «σταδιακή κατάργηση του άνθρακα» από το τελικό κείμενο της COP26.
Με τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης να παρακολουθούν στενά τα έγγραφα έκβασης της COP28, μπορεί να είναι εύκολο να χάσουμε έναν ανερχόμενο συνασπισμό χωρών, κυρίως από τα έθνη του Ειρηνικού, που ζητούν μια Συνθήκη για τη μη διάδοση των ορυκτών καυσίμων.
Η συνθήκη αποκτά σημαντικό διεθνές καθεστώς, με 10 χώρες να έχουν υπογράψει φέτος – και τέσσερις να αποφασίζουν να συμμετάσχουν στη COP28. Το Ναούρου και η Σαμόα δεν θα είναι οι τελευταίες που θα ενταχθούν, λένε οι ακτιβιστές της Συνθήκης.
Ο ταχέως αναπτυσσόμενος συνασπισμός ασκεί σημαντική πίεση στις διαπραγματεύσεις εδώ στο COP28. «Το Ναούρου θα ήθελε να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να συμμετάσχει σε άλλους ζητώντας μια συνθήκη για τη σταδιακή κατάργηση της παραγωγής ορυκτών καυσίμων», δήλωσε ο Ρίγκαν Μόουζες, γραμματέας για την κλιματική αλλαγή του Ναούρου.
Ο υπουργός Κλιματικής Αλλαγής του Βανουάτου, Ralph Regenvanu, δήλωσε: «Αυτή η ανακοίνωση είναι ένα σημαντικό ορόσημο στο συλλογικό μας ταξίδι προς ένα βιώσιμο και ανθεκτικό μέλλον. Η περιοχή του Ειρηνικού βρίσκεται εδώ και πολύ καιρό στην πρώτη γραμμή της υπεράσπισης του κλίματος, αντιμετωπίζοντας τη σκληρή πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής».
Μίλησα με την Tzeporah Berman, πρόεδρο και ιδρυτή της Συνθήκης για τη μη διάδοση των ορυκτών καυσίμων, μετά την ανακοίνωση της Σαμόα. Αποκάλεσε τη σχεδία των υπογραφόντων «εκπληκτική, μας έδωσε την αίσθηση της δυναμικής… Περπατήσαμε στο COP26 με μία χώρα και τώρα έχουμε 11». Έκτοτε, η καταμέτρηση ανέβηκε στο 12, αποδεικνύοντας περαιτέρω την άποψη της.
Οι υπογράφοντες τη Συνθήκη για τα ορυκτά καύσιμα περιλαμβάνουν το Βανουάτου, το Τουβαλού, τα Φίτζι, τα νησιά του Σολομώντα, την Τόνγκα, το Νιούε, το Ανατολικό Τιμόρ, την Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, το Παλάου, την Κολομβία, τη Σαμόα και το Ναουρού. Η συνθήκη υποστηρίζεται επίσης ευρέως από μη κυβερνητικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και από πολλούς ακαδημαϊκούς και ΜΚΟ.
Σύμφωνα με τους ακτιβιστές, η συνθήκη είναι εμπνευσμένη από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών όπλων της δεκαετίας του 1970 (NPT) που προσπάθησε να περιορίσει τη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Με παρόμοιο τρόπο, η Συνθήκη για τα ορυκτά καύσιμα επιδιώκει να δημιουργήσει και να οικοδομήσει ένα αρνητικό κανονιστικό πλαίσιο γύρω από τα ορυκτά καύσιμα.
Σύμφωνα με τον Berman, «Δεν πρόκειται μόνο για το μόντελινγκ και τους αριθμούς/ Οι χώρες ακολουθούν η μία την άλλη, ανοίγουν πολιτικό χώρο η μία για την άλλη. Το θάρρος είναι μεταδοτικό… Και αυτό δίνει άδεια σε άλλες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους».
Ελπίζει ιδιαίτερα να κάνει εισβολές στη Νοτιοανατολική Ασία. «Η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων και οι μεγάλες τράπεζες προσπαθούν να κάνουν τη Νοτιοανατολική Ασία το πρατήριό τους, αλλά αυτό δεν είναι μια μακροπρόθεσμη οικονομική πορεία. Και αυτό που συνειδητοποιούν πολλές χώρες είναι ότι αν θέλουν να οικοδομήσουν μια οικονομική διαδρομή που να είναι σύμφωνη με τους κλιματικούς στόχους τους, χρειάζονται νέα εργαλεία, επομένως έχουμε δει μεγάλο ενδιαφέρον [για τη Συνθήκη για τα ορυκτά καύσιμα] εδώ. ”
Το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας αντιπροσωπεύουν πάνω από το 75 τοις εκατό των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και οι προσπάθειες περιορισμού αυτών των εκπομπών βρίσκονται στον πυρήνα των συζητήσεων σε κάθε διάσκεψη για το κλίμα.
Η Συνθήκη για τα ορυκτά καύσιμα βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής, σημειώνοντας σημαντικά βήματα φέτος, αλλά το πόσο θα διαρκέσει αυτή η δυναμική είναι άγνωστο. Ανεξάρτητα από αυτό, η απογοήτευση για τις διαδικασίες που είναι εγγενείς στη Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, ιδιαίτερα η ανάγκη για συναίνεση, θα ωθήσει περισσότερες χώρες να εξετάσουν νέους μηχανισμούς όπως αυτή η συνθήκη.